بخشی از مقاله
چکیده
غلظت دی اکسید کربن اتمسفری از سال 1750 تا کنون به دلیل احتراق سوخت های فسیلی و تغییر کاربری اراضی، حدود %31 افزایش پیدا کرده است که علت اصلی افزایش دمای جهانی و تغییر اقلیم می باشد. بنابراین به منظور کاهش دی اکسید کربن اتمسفری در محتوای گازهای گلخانه های، کربن اتمسفر می بایست جذب و در فرم های متعدد ترسیب گردد. ترسیب کربن در زیتوده گیاهی و خاک هایی که تحت این زیتوده هستند، ساده ترین و به لحاظ اقتصادی عملی ترین راهکار ممکن جهت کاهش دی اکسید کربن اتمسفری است. در این پژوهش تاثیر مدیریت اراضی - قرق، چرا و دیم - بر ترسیب کربن در مراتع کجور نوشهر در استان مازندران مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها در هر منطقه با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک ثبت شد. مقدار کربن آلی در سه سایت مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار SPSS 19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تفاوت بین میانگین ها با آزمون دانکن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد ترسیب کربن داده ها در مرتع قرق بیشتر از منطقه چرا و دیم بود.
واژه های کلیدی: ترسیب کربن، مدیریت اراضی، مراتع کجور
مقدمه
توسعه پایدار در هر نظام نیازمند قوام مولفه های تشکیل دهنده آن مانند مدیریت های علمی و بهینه کشاورزی و منابع طبیعی است. آب، خاک، جنگل و مرتع که از ارکان اصلی منابع طبیعی و کشاورزی هستند، از جمله عوامل زیر بنایی اقتصادی هر کشوری محسوب می شوند. محدودیت منابع آب و خاک سبب شده است که استفاده بهینه از این اراضی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد که دسترسی به این بهینه سازی، تنها با اعمال برنامه ریزی اصولی و مدیریت صحیح اراضی امکان پذیر Engemanو Leroy، . - 1995 تغییر اقلیم و افزایش گرمای جهانی یکی از مهم ترین چالش ها در توسعه پایدار محسوب میگردد که تاثیر منفی روی اکوسیستم های خشکی و دریایی دارد Kronrad - و Huang، . - 2001 افزایش گرمای جهانی، ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانهای در اتمسفر می باشد که کربن عمده ترین جز گازهای گلخانه ای محسوب می گردد Lal - ، . - 2004 مقدار دی اکسید کربن اتمسفر بیش از 750 میلیارد تن برآورد شده است.
تولید دی اکسید کربن در چرخه طبیعت، معادل 200 میلیارد تن در سال است. این مقدار توسط گیاهان و اقیانوس ها از اتمسفر دریافت و حاصل آن تعادل چرخه گاز دی اکسید کربن در طبیعت است. غلطت دی اکسید کربن اتمسفری از سال 1750 تاکنون به دلیل احتراق سوخت های فسیلی و تغییر کاربری اراضی، حدود %31 افزایش پیدا کرده است که حدود %34 از کل میزان کربن منتشر شده سالیانه، ناشی از تغییر کاربری و %66 آن از طریق احتراق سوخت های فسیلی وارد هوا می گردد. در گذشته، توسعه کشاورزی علت اصلی افزایش غلظت دی اکسید کربن اتمسفری بود، ولی امروزه احتراق کربن فسیلی در صنایع و وسایل نقلیه علت اصلی می باشد Lal - ، . - 2004
با این حال تخمین تولید دی اکسید کربن در سال های آینده کاری دشوار است، زیرا که بستگی به سیاست کشورها، سازمان های بین المللی، تکنولوژی، وضعیت اقتصادی و نرخ رشد جمعیت انسانی دارد. به هر حال، مطالعات نشان می دهد که در سال 2100 میلادی، در صورتی که کنترلی بر تولید دی اکسید کربن اعمال نشود، تراکم دی اکسید کربن در اتمسفر به حدی بالا خواهد رفت تا اینکه مقدار آن 150 برابر بیش از حد فعلی می شود. بدیهی است که کشورهای صنعتی و به دنبال آن سایر کشورها، در پی دستیابی به روش هایی هستند تا اولا دی اکسید کربن کمتری تولید کنند و در ثانی، دی اکسید کربن موجود در هوا را کاهش دهند - امانی و مداح، . - 1382 ترسیب کربن به عنوان بخشی از چرخه کربن، واژه ای است که برای تشریح تبادل کربن - به اشکال گوناگون مانند دی اکسید کربن - میان جو، اقیانوس،زیست کره خشکی و رسوبات زمین شناسی به کار می رود که یه صورت تبادل اندک بین منابع اتفاق می افتد - امیر اصلانی، . - 1383
ترسیب کربن در زیتوده گیاهی و خاک هایی که تحت این زیتوده هستند، ساده ترین و به لحاظ اقتصادی عملی ترین راهکار ممکن برای کاهش دی اکسید کربن اتمسفری است William - ، 2000 و BloodworthوNoel ، . - 2002 ترسیب کربن عبارت از تغییر دی اکسید کربن اتمسفری به شکل ترکیبات آلی کربندار توسط . - 2004 این فرایند طی عمل فتوسنتز توسط گیاهان صورت می گیرد. گیاهان با جذب آب و دی اکسید کربن اتمسفری و مهار گیاهان و تسخیر آن برای مدت زمان معین است Lal - انرژی ساطع شده از خورشید، توسط کلروفیل و طی فرایند فتوسنتز به ترسیب کربن اتمسفری می پردازند و دی اکسید کربن را به هیدرات های کربن تبدیل می کنند - فروزه، . - 1385
و همکاران - 1995 - با بررسی اثر قرق بر محتوای کربن و نیتروژن خاک در مراتع شمال آمریکا به این نتیجه رسیدند که قرق باعث در مطالعه ای Frankافزایش محتوای کربن و نیتروزن خاک - 2002 - اثر چرای دام بر میزان ترسیب کربن در گیاه و خاک - در عمق 60 سانتی متری - را در دو گراسلند نیمه خشک دیگری شده است. Schuman و - Reederیکی از گراسلندها 12 سال و 56 سال تحت چرا بودند - بررسی نمودند. نتایج نشان داد که کربن در عمق 0-30 سانتی متری در مناطق چرا شده به طور معنی داری بیشتر از منطقه قرق بود.نتایج مطالعه ای که توسط دیانتی و همکاران - 1388 - در مراتع نیمه خشک استان خراسان شمالی صورت پذیرفت نشان داد که میزان ترسیب کربن خاک و زیتوده گیاهی در مرتع قرق بیشتر از مرتع تحت چرا بوده و همچنین خاک بیشترین میزان ترسیب کربن و لاشبرگ کمترین میزان آن را دارا بوده است.
