بخشی از مقاله
چکیده:
بذر شبدر برسیم، توان تولید علوفه بیشتری نسبت به سایر گونه ها دارد و در هنگام برداشت بذر ریزش قابل توجهی در بذر تولیدی دیده می شود، شناخت فاکتورهای موثر و به کارگیری مکانیزم های مناسب برداشت محصول، می تواند تلفات را در حد قابل قبولی کاهش دهد . برای بررسی میزان ضایعات بذر شبدر برسیم ناشی از رطوبت بذر در زمان برداشت و سرعت پیشروی کمباین، پژوهشی در استان خوزستان در سال 90 انجام شد . 3 سطح رطوبت دانه 10 ، 15 و %20 در کرت های اصلی و همچنین سه سطح سرعت حرکت 1، 2 و 2/5 کیلومتر بر ساعت به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر متقابل سرعت پیشروی و رطوبت بذر بر تلفات خرمنکوب و سکوی برش معنی دار بود - S 0/ 01 - با کاهش رطوبت از 20 به %10 تلفات سکوی برش از 4/61 به %8/11 افزایش یافت. طبق بررسی انجام شده و گزارش کشت و صنعت در هر هکتار 1450 کیلوگرم بذر در رطوبت %15 برداشت شده است. بررسی اثرات متقابل سرعت و رطوبت بذر روی تلفات کل نشان داد که کمترین میزان تلفات در سرعت 1 کیلومتر در ساعت و رطوبت %20 و به میزان 65/98 - %4/53 کیلوگرم در هکتار - بود و بیشترین میزان تلفات در سرعت 2/5 کیلومتر در ساعت و رطوبت %10 به میزان 169/2 - %11/66 کیلوگرم در هکتار - بود با توجه به نتایج این آز مایش رطوبت %10 و سرعت پیشروی 2/5 کیلومتر بر ساعت بر افزایش تلفات کمی موثر است.
کلمات کلیدی: بذر شبدر برسیم ، برداشت ، تلفات ، رطوبت ، سرعت پیشروی
مقدمه
شبدر برسیم از جمله گیاهان یکساله خانواده بقولات است که به طور عام توان تولید علوفه آن بیشتر از سایر گونههای شبدر است. از آنجاییکه میزان تولید فراورده های دامی همبستگی بالایی با تامین علوفه کافی برای دام ها دارد، از راه های اساسی جهت تامین علوفه در کشور، تولید بذر کافی و با کیفیت مناسب گیاهان علوفه ای پرمحصول از جمله شبدر برسیم است.
در شرایط مناسب مزرعه، بیش از 90 درصد تلفات کل برداشت در واحد جمعآوری کمباین اتفاق میافتد - Fazel . - Niyari et al., 2008 در شرایط ایده آل تلفات دانه کلزا می تواند بین 5 تا %2 از عملکرد محصول باشدامّا. تلفات بین 25 تا %20 نیز در شرایط آب و هوایی معمولی به ثبت رسیده است . - Price et al., 1996 - انتخاب روش و ادوات مناسب برداشت بستگی به نوع محصول، روش کاشت و شرایط اقلیمی دارد . - Srivastava et al., 1990 - ریزش حاصل از برداشت با کمباین 7/2 درصد است که با رعایت نکات فنی این مقدار به %3/31 در هکتار رسید - Yavari and . - Pourdad, 2003 پاتل و وارشنی - 2007 - سرعت 2 کیلومتر در سا عت و رطوبت %9 بیشترین افت سکوی برش به میزان %0/9 و رطوبت%12 و سرعت 1 کیلومتر در ساعت با %0/2 دارای کمترین ریزش سکوی برش بود - Patel and .Varshney, 2007 - کاهش ضایعات ناشی از سکوی برش کمباین برداشت غلات که بیش از %50 ضایعات برداشت را در بر دارد به میزان 1/29 درصد یکی از عمده ترین مقادیر کاهش تلفات کمباین است و تلفات انتهایی کمباین 0/96 درصد بود . - Hassani et al., 2011 - کمباین جاندیر با متوسط تلفات % 4 ریزش بیشتری نسبت به کمباین سهند - %3 - دارد . - Mahdiniya et al., 2008 -
با افزایش سرعت پیشروی از 1/13 به 1/68 کیلومتر در ساعت تلفات کل از 12/34 به 17/08، از 10/58 به 15/48 و از 10/92 به 10/16 به ترتیب در رطوبت های 12، 15 و %19 میرسد . - Kholief et al., 2009 - کمترین و بیشترین میانگین تلفات قسمتهای مختلف کمباین با توجه به سرعت پیشروی سکوی برش 0/77 تا % 2/08 کوبش و جدایش 0/51 تا %1/64 تلفات کل 1/29 تا 3/55 درصد بود . - Khorram et al., 2009 - بیشترین مقدار تلفات خرمنکوب را در فاصله 10 میلی متری سیلندر و زیرسیلندری و سرعت کوبنده 750 دور در دقیقه به میزان %0/45 و کمترین آن به میزان %0/147 در فاصله 7 میلیمتری و سرعت کوبنده 850 دور در دقیقه گزارش کردند - Sheikh . - Davoodi et al., 2010ضایعات برداشت دانه های ریز که هنگام بریدن، جداسازی و تمیز کردن اتفاق می افتد به 10-5 درصد نیز ممکن است برسد فرایندهای بریدن و جداسازی ممکن است %80-90 کل ضایعات را به خود اختصاص دهند. - Domeika et al 2008 -
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1389-90 در مزارع کشت و صنعت شهید بهشتی واقع در 10 کیلومتری جنوب شهرستان دزفول اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های نواری خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 انجام شد. فاکتورهای اندازهگیری شامل:
سرعت پیشروی 1 ، 2 و 2/5 کیلومتر در ساعت رطوبت بذر 10 ، 15 و % 20
افت سکوی برش
جهت اندازه گیری ریزش دانه در محل سکوی برش کمباین ظروفی جهت اندازه گیری ریزش تهیه و ساخته شد . مقطع هر ظرف به شکل نیم دایره با قطر 9 سانتیمتر و طول هریک 1/5 متر بود. هر ظرف از طریق برش طولی لوله پولیکا به قطر 9 سانتی متر به دست آمد. انتهای هر ظرف سوراخ هایی جهت اتصال طولی ظروف به یکدیگر توسط پیچ و مهره تعبیه شد با اتصال طولی 4 ظرف به یکدیگر ظرفی با عرض 9 سانتیمتر و طول 6 متر حاصل شد که کل عرض کار کمباین را پوشش داد. پس از اتصال 4 ظرف 1/5 متری به یکدیگر ظرف 6 متری حاصل به صورت عمود بر جهت حرکت کمباین میان ساقه های شبدر روی زمین قرار داده شد . برای اندازه گیری ریزش بذر در محل سکوی برش ظرف 6 متری حاصل را به صورت عمود بر جهت حرکت کمباین میان ساقه های شبدر روی زمین قرار دادیم، هنگام عبور سکوی برش کمباین از روی ظرف و پیش از آنکه چرخ جلوی کمباین به ظرف برسد پیشروی کمباین متوقف شده و ظرف از زیر کمباین خارج می شد و سپس بذرهای ریخته شده در آن جمع آوری می شد - اشتری لرکی،. - 1387
افت انتهایی کمباین - تلفات جداکننده + تمیزکننده - به منظور اندازه گیری این تلفات طول 4 متر از انتهای هر کرت علامت گذاری شد و میزان خروجی انتهای کمباین در برداشت این فاصله به کمک پارچه 4×4 متر که توسط 4 نفر گرفته می شد، جمع آوری شد. با رسیدن به انتهای هر کرت پارچه از پشت کمباین کشیده شده و کاه و کلش و غلاف ها و تمام محتویات پارچه در گونی ریخته و جمع آوری شد. بذرهای موجود در غلاف های کوبیده نشده و نیم کوب به عنوان تلفات کوبنده و بذرهای آزاد به عنوان تلفات جداکننده و تمیزکننده توزین شدند.
نتایج و بحث
اثر سرعت پیشروی بر تلفات سکوی برش همانگونه که نتایج نشان می دهد اثر اصلی سرعت پیشروی و اثر متقابل سرعت پیشروی و رطوبت بر تلفات سکوی برش معنیدار می باشد . - S 0/01 - با افزایش سرعت پیشروی میزان ت لفات سکوی برش نیز افزایش یافته است. سرعت حرکت 1 کیلومتر در ساعت با میانگین 5/37 درصد 77/92 - کیلوگرم در هکتار - و سرعت 2/5 کیلومتر در ساعت با میانگین 108/ 2 - % 7/46 کیلومتر در ساعت - به ترتیب کمترین و بیشترین مقدار افت سکوی برش ر ا به خود اختصاص داده اند. بررسی اثرات متقابل نشان داد که بیشترین و کمترین تلفات سکوی برش به ترتیب در سرعت 2/5 کیلومتر در ساعت و رطوبت - % 10/49 - % 10 و سرعت 1 کیلومتر در ساعت و رطوبت - %4/13 - % 20 بوده است. این طور به نظر می آید که با افزایش سرعت پیشروی به دلیل افزایش شدت ضربه شانه برش تکان های بوته شدیدتر شده که این امر به آزاد شدن دانهها از درون غلاف می انجامد که هرچه برداشت با تاخیر بیشتری انجام شود این امر تشدید می شود. این نتایج با یافته های حسنی و همکاران - 2011 - ، پاتل و همکاران - 2007 - و شیخ داودی و همکاران - 2010 - مشابهت دارد.
