بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر گیاهان پوششی بر عملکرد گیاه لوبیا - Phaseolus vulgaris - ، آزمایشی در سال زراعی 1391-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد.
فاکتورهای آزمایشی عبارت بودند از گیاه پوششی در سه سطح شبدر برسیم و مخلوط شبدر برسیم+ چاودار ، در دو تراکم توصیه شده و افزایشی 1/5 - برابر توصیه شده - و سه نوع مدیریت مالچ شامل علفکش+ مالچ - خشک کردن گیاهان پوششی با علفکش گلایفوسیت و سپس باقیگذاشتن بقایا بر روی پشته - ، برداشت+ مالچ - کفبر کردن گیاهان پوششی به صورت سبز و تازه و سپس باقیگذاشتن آنها بر روی پشته - و برداشت - کفبر کردن گیاهان پوششی و خارج کردن بقایای آن از زمین - . علاوه بر این سه تیمار شاهد - شامل عدم وجین، وجین کامل و کنترل علفهای هرز با استفاده از علفکش پیش کاشت تریفلورالین - کنترل شیمیایی - - بود.
بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش اثر اصلی تیمارهای مختلف گیاهان پوششی، تراکم آنها و نوع مدیریت مالچ به کار برده شده بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. اما اثر متقابل آنها در هیچ یک از صفات معنی دار نبود. به طوری که عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در تراکم افزایشی گیاهان پوششی - به ترتیب با 1332/58 و 3296/73 کیلوگرم در هکتار - بیشترین مقدار را داشتند.
همچنین بیشترین و کمترین میزان عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به ترتیب در کشت مخلوط گیاه پوششی شبدر برسیم+ چاودار و کشت خالص شبدر برسیم مشاهده شد. در بین تیمارهای مدیریت مالچ نیز تیمارهای علفکش+ مالچ و برداشت به ترتیب بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص دادند.
علاوه بر این نتایج تجزیه واریانس نشان داد هیچ یک از تیمارهای موجود اثر معنی داری بر روی شاخص برداشت نداشتند. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که کشت گیاهان پوششی در صورت مدیریت مناسب می-تواند به عنوان یک راهکار اکولوژیکی، جایگزین مناسبی برای روشهای شیمیایی رایج در رابطه با کنترل علفهای هرز باشد.
مقدمه
با وجود همه معیارهایی که برای کنترل رشد جمعیت به کار گرفته شده، جمعیت جهان هر ساله 1/5 درصد افزایش مییابد. سهم عمده این رشد متعلق به کشورهایی است که حدودا 90 درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند و در نتیجه مسأله غذا مشکل بزرگی در این مناطق و از جمله در کشور ما میباشد. بر اساس آمار و ارقام منتشر شده توسط سازمان خوار و بار و کشاورزی جهانی، هنوز قسمت قابل توجهی از محصولات کشاورزی دنیا قبل از رسیدن به مرحله مصرف بر اثر خسارت بیماریها، آفات و علفهای هرز از بین میرود. علفهای هرز بدون شک یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات زراعی به شمار میروند
اگرچه کنترل شیمیایی در مورد بسیاری از علفهای هرز مؤثر بوده و تحول زیادی در افزایش تولید به وجود آورده است، اما هزینه و تاثیر نامطلوب نهادههای شیمیایی بر سلامت انسان، محیط زیست و کیفیت محصولات کشاورزی منجر به توجه بیشتر به استفاده از روشهایی شده که در آنها احساس نیاز به مصرف مواد شیمایی کم بوده یا نباشد. از این رو جامعه کشاورزی برای کنترل علف-های هرز، از روشهای جایگزین بهره میبرد
امروزه رویکرد کشاورزی جهان به سمت کشاورزی پایدار است - ریکسکی و آلماراس. - 112:2003 اصولاً مفهوم کشاورزی پایدار دلالت بر مجموعهای از فعالیتها مانند مدیریت تلفیقی کنترل آفات و بکارگیری تکنیکهای خاص مدیریت زراعی دارد که موجب پایداری نظام زراعی میشود
نتایج تحقیقات انجام شده نشان میدهد اثرات نامطلوب علفکشها بر کیفیت آبهای سطحی و زیر زمینی، بی اثر شدن بسیاری از علفکشها به علت گسترش بیوتیپهای مقاوم به علفکشها، از دست دادن بازارپسندی بسیاری از علفکشها به دلیل فروش کم، تدوین قوانین جدید و مقاومت علفهای هرز به علفکشها، کم دوام بودن انتخاب علفکشها در مقایسه با سایر روشها برای کشاورزان کشورهای در حال توسعه و مناسب نبودن استفاده از علفکشها برای افرادی که به دنبال تولیدات محصولات زیستی هستند از جمله دلایل حمایت از ضرورت توسعه نظامهای مدیریت اکولوژیک علفهای هرز میباشد
به طور کلی روشهای مدیریتی کنترل علفهای هرز را میتوان به انواع غیرشیمیایی و شیمیایی تقسیم بندی نمود. روشهای غیر شیمیایی نیز به دو گروه عمده غیر مستقیم - مانند روش زراعی - و مستقیم - روش مکانیکی و بیولوژیکی - دسته بندی میشوند
یکی از روشهای غیر شیمیایی و سازگار با بوم نظامهای کشاورزی پایدار برای مبارزه با علفهای هرز، استفاده از گیاهان پوششی است گیاه پوششی یک اصطلاح کلی است که در برگیرنده دامنه وسیعی از گیاهان است که به دلایل اکولوژیکی متفاوتی به غیر از اهداف اقتصادی کشت میشوند. این گیاهان ممکن است در دوره تناوب با گیاهان اصلی و یا همزمان با آنها برای یک دوره کوتاه و یا در طول فصل رشد با آنها رشد کنند. با توجه به هدف کاشت گیاه پوششی به آنها کود سبز، گیاهان خفه کننده، مالچ زنده یا گیاهان تله گفته میشود.
از مزایای گیاهان پوششی میتوان به محافظت از خاک در برابر فرسایش بادی، آبی و همچنین روانابها، اضافه کردن مقدار زیادی مواد آلی به خاک به منظور افزایش خصوصیات فیزیکی و بیولوژیکی خاک برای داشتن عملکرد بهتر در محصول، افزایش حاصلخیزی خاک، تثبیت نیتروژن در خاک، کاهش آفات، بیماری ها و همچنین داشتن اثرات دگر آسیبی بر علفهای هرز که باعث کاهش رشد علفهای هرز میشود نام برد
تحقیقات بسیار زیادی در رابطه با کنترل علفهای هرز با استفاده از گیاهان پوششی انجام شده. از جمله این گیاهان میتوان به استفاده از شبدر برسیم - Trifolium alexandrinum L. - و همچنین چاودار وحشی - Secal cereale L. - اشاره کرد که در طیف وسیعی از آزمایشات مورد استفاده قرار گرفته است.
گیاه شبدر از جمله گیاهانی است که به دلیل برخی ویژگیها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از ویژگیهای ارزشمند این گیاه میتوان به پتانسیل تولید علوفه زیاد، بهبود وضعیت خاک، تثبیت نیتروژن، ارزش علوفهای نسبتا قابل توجه، هزینه کم کشت، قدرت بازدارندگی از رشد علفهای هرز و درجه خوشخوراکی آن اشاره کرد
گیاه پوششی چاودار وحشی نیز یک گیاه مناسب و ایده آل برای بسیاری از سیستمهای زراعی است. به این دلیل که در خاکهای غیرحاصلخیز توانایی رشد دارد، دارای خاصیت آللوپاتی برای جلوگیری از رشد علفهای هرز بوده و همچنین بقایای چاودار مدت زمان زیادی میتواند در سطح خاک باقی بماند که این خود محافظ بسیار خوبی در مقابل فرسایش بادی و آبی است
با توجه به موارد ذکر شده این تحقیق با هدف ارزیابی امکان استفاده از گیاه پوششی شبدر برسیم، چاودار وحشی و یا مخلوط این دو در مدیریت علفهای هرز لوبیا، تعیین مؤثرترین روش مدیریت بقایای این گیاهان و همچنین تعیین مناسبترین تراکم به منظور تولید عملکرد بهینه و مناسب برای گیاه لوبیا - Phaseolus vulgaris L. - انجام شد.
مواد و روشها
مشخصات و محل اجرای آزمایش
این تحقیق در سال زراعی 1391-92 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد واقع در 10 کیلومتری جنوب شرقی شهر مشهد - با طول جغرافیایی 59 درجه و 36 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 15 دقیقه شمالی - و در زمینی به مساحت 1100 متر مربع انجام شد.
طرح آماری و تیمارهای آزمایش
آزمایش با 21 تیمار به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایشی عبارت بودند از گیاه پوششی در سه سطح شبدر برسیم - Trifolium alexandrinum L. - ، چاودار - Secale cereale L. - و مخلوط این دو % 50 - شبدر برسیم: %50 چاودار - در دو تراکم توصیه شده - شبدر برسیم 25 کیلوگرم در هکتار و چاودار 190 کیلوگرم در هکتار - و افزایشی 1/5 - برابر توصیه شده - که به صورت وزنی برای هر کدام محاسبه شد و همچنین سه مدیریت مالچ که عبارت بودند از تیمارهای مدیریتی علفکش+ مالچ - خشک کردن گیاه پوششی با استفاده از علفکش عمومی گلیفوسیت - راندآپ با فرمولاسیون %41 محلول در آب و به میزان 6 لیتر در هکتار -
