بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تعیین تأثیر تنظیمات مختلف بر میزان تلفات دانه در برداشت ذرت، یک پروژه تحقیقاتی در سال زراعی 1388 در شهرستانهای مختلف استان خوزستان انجام گردید . روش اجرای تحقیق از نوع پیمایشی و و اجرای آن به صورت میدانی بو د. تعداد کمباینهای فعال در منطقه 260 دستگاه بود که 11/2 درصد آن مورد ارزیابی قرار گرفت و تلفات کل کمباین بوسیله افتگیری و میزان ناخالصی و شکستگی دانه ها به وسیله نمونه گیری از مخزن محاسبه گردید. سپس روند میزان تلفات ریزش کمباین، میزان ناخالصی و میزان شکستگی دانه ها با تغییر در تنظیمات مختلف سرعت پیشروی، دور کوبنده، سرعت باد و درصد رطوبت دانه در زمان برداشت در محیط اکسل - Excel - بررسی گردید . نتایج نشان داد که میانگین میزان تلفات طبیعی، جلو و عقب کمباین به ترتیب 3/65، 3/93 و 1/49 درصد بود. بنابراین تلفات کل کمباین 5/42 درصد و مجموع تلفات کمباینی و طبیعی در برداشت ذرت 9/07 درصد بود . میانگین میزان شکستگی و ناخالصی دانه به ترتیب 4/95 درصد و 1/15 درصد بود. مناسبترین تنظیمات کمباین که دارای کمترین میزان تلفات دانه، ناخالصی و شکستگی بود در شرایطی به دست آمد که درصد رطوبت دانه بین 23-27 درصد، سرعت پیشروی بین 1/7 -2/8 کیلومتر در ساعت، سرعت کوبنده بین 700-900 دور در دقیقه و سرعت باد بین 600 - 700 دور در دقیقه بود.
کلمات کلیدی: تلفات، ذرت دانهای، کمباین
مقدمه
به منظور بهره بردن از حداکثر ظرفیت کمباین، دستگاه باید دقیقاً مطابق شرایط مزرعه تنظیم شده باشد . به علاوه تجربه راننده و دانش او می تواند در کاهش میزان تلفات، مؤثر باشد . درصورتیکه برای برداشت از اپراتورهای ماهر استفاده گردد میزان تلفات ناشی از عوامل محیطی کاهش یافته و تنظیمات دستگاه نقش کلیدی در میزان تلفات دانه خواهد بود.
ذرت و سویا دو محصولی هستند که تلفات قبل از برداشت در آنها زیاد است .[Anonymous, 1987] افزایش سرعت پیشروی در برداشت ذرت می تواند باعث: جدا شدن بلال ها قبل از ورود به دماغه، بیش باری کمباین در ارقام پرمحصول و مزارع با عملکرد بالا و بیش باری در و احد جمع آوریکننده شود .[Anonymous, 1987] تحقیقات دیگر نشان داده که با افزایش نرخ تغذیه کمباین، تلفات کل به شدت افزایش یافت و علت افزایش تلفات، افزایش بار بر روی کاه پرانها عنوان گردید ]نوید و همکاران، .[1383 دور بالای کوبنده نیز مهمترین عاملی است که منجر به آسیب دیدگی دانه و متلاشی شدن چوب بلال می شود که باعث می شود واحد تمیز کننده به خوبی انجام وظیفه نکند و بار روی الکهای بالایی و پایینی افزایش یابد .[Maier,1996] اگر تنظیمهای کوبنده و ضد کوبنده، بهینه و صحیح باشد، تلفات واحد کوبنده باید زیر 0/3 درصد باشد. تلفات واحد جداکننده را با تنظیم و راه اندازی کمباین مطابق با شرایط ذرت می توان به زیر 1 درصد رساند .[Shay et al, 1993]
میزان حد مجاز تلفات در کمباینهای غلات بین 3 تا 5 درصد می باشد ]بهروزی لار و همکاران، [1373 و در صورت بهینه نبودن عوامل مرتبط با برداشت ، این میزان افزایش خواهد یافت . تحقیقات در سالهای اخیر نشان داده است که شرایط و تنظیمهای کمباین تأثیر بیشتری نسبت به میزان رطوبت دانه روی کارایی عملیات برداشت دارد .[Willcutt, 2001] در تحقیقی تأثیر میزان مهارت راننده کمباین بر میزان تلفات برداشت محصول ذرت م ورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که مقدار تلفات برای راننده های با مهارت متوسط 6/1 درصد و برای رانندههای با مهارت بالا 1/8 درصد بود .[McNill et al, 2001] نتایج تحقیقات دیگرنشان داد که استفاده از هد 75 سانتیمتری برای برداشت ردیفهای 45 سانتیمتری میزان تلفات را حتی در سرعتهای پیشروی پایین تا حدود 500-700 کیلوگرم در هکتار بالا برد ولی میزان تلفات کوبنده و جداکننده تغییری نیافت [Hanna et al, .2001]
نتایج تحقیقات نشان داده که با سرعت پیشروی 2/98 کیلومتر در ساعت و دور کوبنده 550 دور در دقیقه، حداقل میزان تلفات 3 - درصد[ در برداشت ذرت به دست آمد . با افزایش سرعت پیشروی به علت آنکه سرعت رو به عقب زنجیرهای جمعآوریکننده دماغه به تناسب افزایش نداشت، عدم فرصت کافی برای کشیدن ساقه ها به داخل دماغه باعث خم شدن ساقه ها و از دست رفتن بلال گردید . همچنین به دلیل افزایش تعداد بلالها در سرعتهای بالا، تعدادی از آنها به صورت کامل کوبیده نشدند و بعضی از بلالها که از عقب کمباین خارج شدند ]مرواریدی، .[1386 همچنین مناسبترین رطوبت دانه برای برداشت 23 درصد، مناسبترین سرعت کوبنده 400 دور در دقیقه و مناسبترین سرعت پیشروی 4/2 کیلومتر در ساعت بود . در این صورت افت کل دانه به کمترین مقدار خود رسید که مقادیر آن به ترتیب 1/55، 2/65 و 2/34 درصد بود ]مستوفی سرکاری، . [1384 این تحقیق با هدف تعیین محدوده مناسب تنظیمات کمباین به منظور حفظ تلفات کمی در محدوده استاندارد 3-5 - درصد - و همچنین کاهش لفات کیفی دانه - درصد شکستگی و ناخالصی - انجام گردید.
مواد و روشها
این طرح در سال زراعی 1388 در مزارع کشاورزان ذرت کار در شهرستانهای، اهواز، شوش شوشتر، دزفول و اندیمشک اجرا گردید . در این تحقیق جامعه آماری تعداد کمباین های وارد شده به استان بود . طیق بررسی انجام یافته تعداد کمباینهای فعال در استان 260 کمباین بود که 33 کمباین به صورت تصادفی انتخاب شد . روش اجرای تحقیق از نوع پیمایشی و به روش توصیفی- همبستگی بود. در این تحقیق تأثیر تنظیمات مختلف شامل درصد رطوبت دانه در زمان برداشت، سرعت پیشروی کمباین، دور کوب نده و دور بادبزن بر میزان تلفات کمی و کیفی دانه بررسی گردید و با مقایسه منحنی ها در محیط Excel محدوده مناسب برای این تنظیمات تعیین گردید. به منظور کاهش اثرات محیطی مانند درجه حرارت هوا، وضعیت مزرعه - تراکم - ، نوع گیاه و ژنتیک بذر بر میزان تلفات از رانندگان ماهر استفاده گردید.
- روش اندازهگیری تلفات دانه
قبل از ورود کمباین به مزرعه ابتدا در یک قطعه 4×3 متری دانه ها و غلاف های ریخته شده بر روی سطح زمین جمع آوری گردید. سپس غلافهای محصول مربوط به آن سطح، برداشت شده و جهت اندازه گیری عملکرد محصول به آزمایشگاه منتقل گردید . همچنین درصد رطوبت دانه توسط دستگاه رطوبت سنج دانه محاسبه شد . به منظور اندازهگیری تلفات جلو کمباین، از چهار برزنت به ابعاد 0/7×3 متر استفاده شد . این برزنتها به صورت طولی در فاصله بین ردیفها قرار گرفتند . برای اندازه گیری تلفات عقب کمباین از پارچه برزنتی به ابعاد 3×4 متر استفاده گردید. این برزنت توسط چهار نفر در انتهای کمباین حمل شده و کمباین مسافت 10 متر را طی کرده و از روی برزنتهای مربوط به اندازهگیری تلفات جلو کمباین نیز عبور نمود. برزنت 4×3 متری مانع از آن می شد که دانههای خرد شده، دانه های سالم و بلالهای نیمکوب جدا شده از عقب کمباین با تلفات جلو مخلوط شوند و بنابراین پس از جدا نمودن دانه ها از روی برزنت ها و تعمیم آن به سطح برداشت شده و با توجه به عملکرد محصول، تلفات جلو و عقب به تفکیک به دست آمد. از مجموع تلفات جلو و عقب، تلفات کل کمباین به دست آمد.
- روش اندازهگیری میزان ناخالصی دانهها
برای محاسبه درصد ناخالصی، نمونه ای از مخزن کمباین برداشت و مواد ناخالصی موجود جدا و توزین شد . درصد ناخالصی برابر است با نسبت وزن مواد ناخالصی به وزن کل نمونه.
- روش اندازهگیری میزان شکستگی دانهها
برای تعیین افت کیفی، یک نمونه با وزن تقریبی دو کیلوگرم از مخزن کمباین گرفته شده و با دستگاه مقسم در چهار مرحله تقسیم شد تا وزن تقریبی آن به حدود 125 گرم رسید. در نتیجه ناخالصی های نمونه شامل بذر علفهای هرز، خاک، سنگریزه و کاه و کلش جدا شده و وزن دانه خالص مشخص گردید. در مرحله بعد دانه های شکسته شده جداسازی و وزن آنها معین شد . درصد افت کیفی از نسبت وزن دانه های شکسته شده به وزن خالص کل دانههای سالم و شکسته نمونه به دست آمد.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که میزان تلفات دانه با افزایش میزان رطوبت دانه به صورت خطی افزایش یافت و در رطوبتهای دانه زیر 27 درصد، تلفات دانه کمتر از 5 درصد بود - نمودار . - 1 رطوبتهای بالاتر دانه سبب عدم جداسازی دانه از غلافها و ریزش بلالهای نیمکوب در سطح مزرعه گردید . میزان تلفات دانه در سرعت های پیشروی کمتر از 2/7 کیلومتر در ساعت، کمتر از 5 درصد بود - نمودار . - 2 در سرعتهای بیشتر، بعضی از غلافها به کمباین وارد نشدند . میانگین میزان تلفات دانه در محدوده تنظیمی سرعتهای باد و سرعت کوبنده توسط کمباینداران به بیش از 5
