بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر فراوری کاه عدس با استفاده از ملاس و آنزیم بر روی دیوارهی سلولی - NDF - و دیوارهی سلولی عاری از همی سلولز - ADF - آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار صورت گرفت. ملاس در 4 سطح 0 - ،2،4،6 درصد - به عنوان فاکتور A و آنزیم نیز در 4 سطح - بدون آنزیم، آنزیم های شیرابه شکمبه، آنزیم سلولاز قارچی و مخلوط دو آنزیم شیرابه شکمبه و سلولاز قارچی - به عنوان فاکتور B در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ملاس و آنزیم بر روی NDF معنی دار بود درحالی که فرآوری کاه عدس با ملاس و آنزیم تأثیری بر روی ADF نداشت. بیشترین و کمترین مقدار NDF به ترتیب در سطوح بدون آنزیم و آنزیمهای شیرابه شکمبهای بدست آمد. سطح 6 درصد ملاس بیشترین و سطح 2 درصد ملاس کمترین مقدار NDF را داشت .
مقدمه
جمعیت جهان در حال حاضر، متجاوز از 6 میلیارد نفر است و انتظار میرود در سال 2010 میلادی به 7 میلیارد برسد . - 1 - کشور ما هم اکنون بیش از 70 میلیون جمعیت دارد و پیشبینی میشود تا سال 1400 شمسی به 80 میلیون و تا سال 1410 به 100 میلیون نفر برسد . - 4 - با افزایش جمعیت، مقدار غله قابل مصرف در خوراک دامها بتدریج کاهش خواهد یافت. بعلاوه با افزایش جمعیت و قیمت خوراکهای با کیفیت بالاتر، کاربرد غذاهای ارزانتر در جیره دامها ضروریتر میشود . - 7 - طبق مطالعات حداقل 25 درصد از پروتین مصرفی غذای انسان باید از نوع پروتئین حیوانی باشد، بنابراین انتظار میرود که طی 20 سال آینده تولید شیر و گوشت 30 درصد افزایش یابد . - 10 - لذا ایجاد شرایط و تمهیدات مناسب جهت استفاده حیوانات از مواد غذایی غیرقابل استفاده توسط انسان و نیز انجام عملیات و نیز فرایندهای مختلف بر روی این مواد و سایر ضایعات کم ارزش ولی قابل استفاده در تغذیه حیوانات، در دنیای امروز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مواد لیگنوسلولزی حاوی 70 درصد ساکارید بوده که بیشتر آن از سلولز و همیسلولز تشکیل شده است.
بعلت تولید مداوم این مواد، سلولز و همیسلولز، غنیترین منبع انرژی قابل تجدید بر روی زمین است که بگونهای خاص برای تغذیه نشخوارکنندگان مفید بوده و مانند پلی، انسان را به این منبع عظیم انرژی متصل میسازند . - 2 - کمبود منابع خوراک دام در کشور یکی از موانع مهم در افزایش فرآوردههای دامی محسوب میشود. بنابراین ایجاد منابع ارزان و جدید پروتئینی به منظور تغذیه دام ضروری است. هم اکنون در بسیاری از کشورها از جمله ایران، کمبود منابع خوراک دام و طیور مهمترین عامل محدود کنندهی توسعهی دامپروری میباشد. در این ارتباط اثرات ناشی از عدم تعادل بین مواد مغذی موجود در خوراک به دلیل سهم زیادی که میتواند در کاهش بازده غذایی و تولید داشته باشد، نبایستی نادیده گرفته شود. بنابراین شناخت ارزش غذایی و محتوای مواد مغذی خوراکهای مورد استفاده در تغذیه دام و طیور علاوه بر ممانعت از بروز مشکلات ناشی از عدم توازن بین مواد مغذی، نقش مهمی در مدیریت برنامههای تغذیهای جهت تهیهی جیرههای مناسب با حداقل هزینه داشته و در نتیجه در افزایش راندمان تولیدی در واحدهای دامی حائز اهمیت است . - 3 - بر اساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 89-90 سطح زیر کشت عدس در کشور 117230 هکتار بود و در استان اردبیل به عنوان یکی از قطبهای تولید حبوبات، هر سال مقدار زیادی بقایای عدس بدست میآید که به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرد، اما اطلاعاتی در زمینه ارزش غذایی و یا وجود مواد ضد تغذیهای در آنها در دسترس نیست. شناخت خصوصیات کمی وکیفی مواد خوراکی در ارتباط با ارزش غذایی خوراک مصرفی و همچنین تامین احتیاجات حیوانات برای اهداف مختلف پرورش ضرورتی اجتنابناپذیراست. بنابراین برای تغذیهی صحیح دردرجه اول بایستی ترکیب شیمیایی واجزای مغذی خوراکها را بشناسیم.
مواد و روشها
برای بررسی ثیرتأ فراوری کاه عدس با آنزیم و ملاس آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گردید. آنزیم در چهار سطح - بدون آنزیم، آنزیم سلولاز قارچی، آنزیمهای شیرابه شکمبه ، مخلوط دو آنزیم سلولاز قارچی و شیرابه شکمبه - و ملاس نیز در چهار سطح %0 - ،%2 ، %4 و - %6 مورد استفاده قرار گرفت. جهت اندازهگیری الیاف نامحلول در شوینده خنثی کاه عدس از دستگاه ANKOM استفاده شد. روش تهیه محلول شویندهی خنثی به این صورت بود که ابتدا 18/61 گرم اتیلن دی آمین تترا استیک اسید - EDTA - 1 وزن کرده و در بشری ریخته شد و مقدار 4/56 گرم دی سدیم هیدروژن فسفات 12 آبه2و 6/81 گرم سدیم بورات دکا هیدرات3 بدقت توزین و به آن اضافه شد و بروی هیتر با همزن مغناطیسی - مگنت - قرار گرفت تا بخوبی با آب مقطر مخلوط گردند. پس از آن با توجه به خاصیت کفزایی سدیم دو دسیل سولفات30 - SDS - 4 گرم از این ماده در ظرف جداگانهای توزین و مقداری آب مقطر به آن اضافه گردید و بروی هیتربا همزن مغناطیسی - مگنت - تا زمانی که کاملاً مخلوط شود، قرار گرفت. محلول SDS تهیه شده بروی بشر حاوی مواد دیگر اضافه شد و روی هیتر با همزن مغناطیسی - مگنت - کاملاً مخلوط شدندو سپس به میزان 10 سیسی اتیلن گلایکول که خاصیت کفزدایی دارد اضافه گردید و مخلوط حاصل در یک بالن یک لیتری به حجم رسانده شد. میزان مواد ذکر شده برای تهیه یک لیتر محلول شوینده خنثی میباشد و برای پر کردن دستگاه انکوم به مقدار 5 لیتر از این محلول نیاز میباشد. در افزودن آب مقطر به مواد شیمیایی بایددقت کرد که میزان آب مصرفی از حد نصاب 1 لیتر فراتر نرود. پس از انتقال نمونهها داخل دستگاه و حصول اطمینان از بسته بودن شیر تخلیه مواد و همچنین شیر خروج بخار دستگاه، 5 لیتر از محلول تهیه شده داخل دستگاه ریخته شد. پس از آن درب دستگاه بدقت و محکم بسته شده، و زمان دستگاه روی 60 دقیقه و دما روی 100 درجه سانتیگراد تنظیم شد. سپس نمونهها بمدت یک ساعت در محلول با دمای 100 درجه سانتیگراد جوشانده شدند. پس از سپری شدن زمان مورد نظر دستگاه خاموش شد و شیر تخلیه بخار باز شد تا کل بخار خارج شود و در آخر شیر تخلیه مواد محلول باز شد تا کل مایع داخل دستگاه خارج گردد. پس از آن درب دستگاه را باز کرده و سپس 2 بار متوالی مخزن دستگاه را با 5 لیتر آب جوش پر کرده و در هر بار، نمونهها به مدت 5 دقیقه در 100 درجه سانتیگراد جوشانده شدند. بعد از تخلیه بار دوم کیسهها از دستگاه خارج و به مدت 5 دقیقه داخل بشری که به میزان کافی در آن استون ریخته شده بود قرار گرفتند - استون وظیفه جذب رطوبت و شستشوی بقایای محتوای سلولی چسبیده به دیواره کیسهها را ایفا میکند - . در طول این زمان کیسهها چندین بار داخل استون زیر و رو شدند و در نهایت کیسهها داخل سینی مخصوص آون چیده شده و به مدت 48 ساعت در آون 65 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. بعد از خارج کردن از آون، 20 دقیقه در دسیکاتور قرار گرفته و در نهایت به دقت توزین شدند . - 11 - درصد الیاف نامحلول در شوینده خنثی هر نمونه با استفاده از رابطه 1-3 محاسبه شد.
الیاف نامحلول در شوینده خنثی - درصد - برای مراحل تعیین میزان الیاف نامحلول در شوینده اسیدی همانند مراحل روش تعیین الیاف نامحلول در شوینده خنثی میباشد، فقط تنها تفاوت این دو روش در محلولهای بکار برده شده است. در این قسمت از آزمایشها، محلول شوینده اسیدی بکار گرفته شد و موادی که در محلول شوینده اسیدی در طی جوشیدن حل میشوند تحت عنوان محتویات سلولی نامیده شده و مواد حل نشده، تحت عنوان فیبر نامحلول در شوینده اسیدی نامیده میشوند. روش کار به این صورت بود که ابتدا 20 گرم استیلتری متیل آمونیومبرماید5به ازای هر یک لیتر محلول توزین شد. سپس به میزان 27/84 میلیلیتر اسید سولفوریک در آب مقطر حل شده و به حجم یک لیتر رسانده شد. سپس محلول بر روی استیل تری متیل آمونیوم برماید اضافه شد و سپس بر روی هیتر با همزن مغناطیسی - مگنت - کاملاً مخلوط شد. 5 لیتر از این محلول تهیه و پس از قرار دادن نمونهها در داخل دستگاه، به داخل مخزن دستگاه ریخته شد. سایر مراحل کار با دستگاه همانند روش اندازهگیری NDF میباشد، با این تفاوت که در این آزمایش، شستشوی نهایی با آب جوش یک مرتبه انجام گرفت و در نهایت نمونهها پس از خروج از دستگاه داخل بشر حاوی استون ریخته شده و در پایان در سینی آون چیده شده و به مدت 48 ساعت در آون 65 درجه سانتیگراد قرار گرفتند و پس از خارج کردن از آون و قرار دادن در دسیکاتور بدقت توزین شدند . - 11 - درصد الیاف نامحلول در شوینده خنثی هر نمونه با استفاده از رابطه2-3 محاسبه شد.
الیاف نامحلول درشوینده اسیدی - درصد -
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها در جدول 1 نشان داده شده است. فراوری کاه عدس با استفاده از آنزیم تاثیری روی NDF نداشت در حالی که فراوری کاه عدس با ملاس تأثیر معنیدار روی میزان NDF داشت.
اثر متقابل آنزیم در ملاس روی NDF معنیدار نبود. فراوری کاه عدس با آنزیم و ملاس اختلاف معنیداری بر روی میزان ADF نداشت - جدول . - 1
جدول -1 نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادههای NDF و ADF کاه عدس فراوری شده
منابع تغییر درجه آزادی میانگین مربعات
