بخشی از مقاله
چکیده:
برآورد صحیح ارزش غذایی خوراکهای مورد استفاده در تغذیه دام، گام مهمی در تامین احتیاجات مغذی آنها به شمار میرود واین مطالعه به منظور تعیین ترکیبات شیمیایی کاه لوبیا و مقایسه آن با کاه گندم؛ انجام شد. نمونه های کاه های لوبیا و گندم با توجه به شریط اقلیمی استان مرکزی - نیمه خشک، ارتفاعات و سرد کوهستانی - به شکل تصادفی از پنج روستا جمع آوری شدند. کاه های لوبیا دارای 7/1-8/3 درصد پروتئین خام, 30-31 درصد فیبر خام, 38/6-39/6 درصد دیواره سلولی، 27/8-29/6 درصد دیواره سلولی بدون همی سلولز، 6/7-7/2 درصد لیگنین - ADL - و 11/7-13/7 درصد خاکستر خام بودند.
از نظر پروتئین خام، الیاف خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز، کل سیم، ف سفر، آهن، منگنز، مس و روی تفاوت معنی داری - P< 0/05 - بین کاه ها وجود داشته، در حالیکه بقیه خصوصیات بررسی شده شامل: عصاره اتری، خاکستر خام، لیگنین، انرژی خام، سدیم، منیزیم و پتاسیم تفاوت معنی داری نداشتندمیزان. پروتئین خام در هر سه نمونه کاه لوبیا نسبت به کاه گندم بیشتر و تقریباً دو برابر بود. استفاده از کاه لوبیا به وسیله نشخوارکنندگان ممکن است نسبت به بعضی از کاه های غلات دارای مزیت باشد که می تواند مربوط به بالاتر بودن پروتئین خام, کلسیم و فسفر آنها باشد.
.1 مقدمه و هدف
شرایط اقلیمی و محدودیت منابع آب موجب افزایش هزینه تغذیه دام در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، شده است. تقاضای گوشت و شیر در جهان بین سالهای 1993 تا2020 سالانه 2/9 و 3/2 درصد افزایش مییابد.[5] مهمترین و عملیترین راه تامین این تقاضا، افزایش عملکرد تولیدی دام ها توسط بهبود مدیریت تغذیه است. برآورد صحیح ارزش غذایی خوراکهای مورد استفاده در تغذیه دام گام مهمی در تامین احتیاجات غذایی آنها به شمار میآید. حدود 55 درصد از هزینه تولید شیر به تغذیه مربوط میشود
توانایی نشخوارکنندگان برای استفاده از مواد خشبی که یک منبع قابل استفاده فراوان میباشد با افزایش سریع جمعیت به خصوص در کشورهای در حال توسعه همراه شده، و لذا تقاضا برای غذا افزایش مییابد. در مقابل در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، غذاهایی که برای مصارف انسانی مناسب هستند اغلب برای تغذیه حیوانات تک معدهای و نشخوار کننده مورد استفاده قرار میگیرد. نشخوارکنندگان بایستی تا حدامکان با استفاده از علوفهها و سایر غذاهایی که در رقابت با تغذیه انسان نیستند تغذیه شوند
ارزشیابی خوراکها؛ فراهم کننده اطلاعات ضروری برای متخصصین تغذیه یا دامپروران است که با استفاده از این اطلاعات جیرههایی که هم از نظر فیزیولوژیکی و هم از نظر اقتصادی مناسب هستند را تنظیم میکنند تا بازده دامها را بهینه سازند. نیاز به تعیین خصوصیات تغذیهای غذاهای نشخوارکنندگان در آینده نیز بیشتر خواهد شد که دلایل آن عبارتند از :
- a پیشرفت در بیولوژی ملکولی، به ویژه گسترش کاربرد گیاهان تراریخته : - b برنامههای به نژادی محصولات کشاورزی - c: محدودیتهای محیطی و اقتصادی مرتبط با استفاده و یا حذف فرآوردههای فرعی یا بقایای محصولات کشاورزی .[14] بقایای کشاورزی موادی هستند که پس از برداشت محصول تولید میشوند .[7] طبیعت بقایای کشاورزی تولید شده بستگی به مقدار و انواع محصولات رشد یافته در هر منطقه دارد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق:
حبوبات پس از غلات، مهمترین منبع غذایی بشر بوده و لوبیا از مهمترین حبوبات محسوب میشود. لوبیا یکی از منابع مهم پروتئین و تولید انرژی برای انسان میباشد. انواع لوبیا دارای 20-25 درصد پروتئین میباشد که میتواند جایگزین مناسبی برای پروتئین حیوانی باشد.
لوبیا با نامهای انگلیسی "Common bean" ، "Dry bean" و "Bean" و نام علمی "Phaseolus vulgaris" دارای 2n =22 کرومزوم بوده و گیاهی خودگشن است. گونه "P.vulgaris" شامل واریتههای لوبیا سبز و لوبیای خشک است و لوبیاهای ایران از این گونه هستند. استانهای لرستان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، فارس، زنجان، اصفهان و آذربایجان شرقی مهمترین مناطق کشت این محصول می باشند .[1] از آنجایی که بیشترین سطح زیر کشت لوبیا در کشور را گونه Phaseolus vulgaris با ارقام چیتی، سفید و قرمزتشکیل می دهند لازم است که تحقیقات در خصوص این گونه صورت پذیرد.
بازده نشخوارکنندگانی که جیرههای متشکل از کاه غلات را تغذیه مینمایند پایین است؛که به دلیل مصرف کم خوراک و قابلیت هضم پایین بوده، آن نیز به نوبه خود به دلیل کم بودن ازت، بالا بودن غلظت فیبر, و وجود عوامل ضد تغذیهای مانند سیلیکا، تاننها و لیگنین میباشد .[8] در کشورهای توسعه یافته همانند کشورهای در حال توسعه بقایای زراعی حدود 24 درصد از کل انرژی خوراک مناسب برای دامهای نشخوارکننده را تشکیل میدهند, در حالیکه فرآوردههای جنبی کشاورزی- صنعتی فقط حدود یک درصد این انرژی را تشکیل میدهند.
روی و کاتنیگ [13] یکی از مشکلات اصلی مرتبط با استفاده از فرآورده های فرعی به عنوان خوراک را تغییرات موجود در ترکیبات این مواد میدانند. این دانشمندان معتقدند که بر خلاف خوراکهای معمول، ارزش غذایی فرآوردههای فرعی خوراکی تعیین نشده است. بنابر این تجزیه ترکیبات شیمیایی این گونه خوارکها به خصوص از نظر ماده خشک، پروتئین، الیاف، انرژی، مواد معدنی، بقایای مضر و سموم ضروری است.
3. مواد و روشها:
- 1 جمعآوری نمونههای کاه لوبیا
ا ستان مرکزی با و سعت 2940/000 هکتار در فلات مرکزی و در زاویه برخورد دو ر شته کوه البرز و زاگرس واقع شده ا ست. به طور کلی سه نوع اقلیم تقریباً مختلف در ا ستان وجود دارد که مخت صراً شامل: -1 اقلیم معتدل کوه ستانی - اقلیم اراک - ، -2 اقلیم نیمه بیابانی - منطقه ساوه - -3 اقلیم سرد کوهستانی - اقلیم شازند - میباشد. برای این منظور در هر اقلیم - از سه اقلیم موجود - 5 روستا به صورت تصادفی به عنوان تکرار انتخاب شد. در هر روستا نیز نمونهبرداری از سه انبار کاه به صورت تصادفی صورت گرفت. به این ترتیب که در هر انبار از قسمتهای مختلف نمونهبرداری شده و در انتها نمونههای هر انبار و سپس نمونههای سه انبار هر روستا نیز با هم مخلوط شده و یک نمونه 50 کیلوگرمی جهت انجام آزمایشات اخذ گردید.
جهت مقایسه بیشتر علاوه بر نمونههای مذکور، نمونههایی نیز از ترکیب کلیه نمونهها در هر اقلیم؛ به عنوان نمونه اقلیم مورد بررسی قرار گرفت.: A کاه لوبیا اقلیم نیمه خشک؛ : B کاه لوبیا اقلیم سرد کوهستانی؛ : C کاه لوبیا اقلیم ارتفاعات فوقانی.
در این مطالعه جهت مقایسه با کاه لوبیا از کاه گندم استفاده شد که از منطقه فراهان - اقلیم ارتفاعات فوقانی - همانند روشی هک قبلاً گفته شد و به شکل تصادفی انتخاب شد. نمونهها پس از جمعآوری به ایستگاه تحقیقاتی فدک وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی جهت انجام آزمایشات منتقل شدند. برای آماده سازی؛ نمونهها با استفاده از یک آسیاب با الک 1 میلیمتری آسیاب شده و برای انجام آزمایشات؛ به موسسه تحقیقات علوم دامی کشور منتقل شدند.
- 2 روشهای مورد استفاده در تجزیه کاهها:
-1ماده خشک: برای تعیین ماده خشک، نمونهها برای مدت 16 ساعت در دمای 105 درجه سانتیگراد خشک کن - آون - قرار داده شدند.
-2ماده آلی و خاکستر خام : برای تعیین ماده آلی و خاکستر نمونهها برای مدت 4 ساعت در دمای 550 درجه سانتیگراد کوره الکتریکی قرار داده شدند.
-3پروتئین خام: براساس تعیین کل ازت نمونه و ضرب آن در فاکتور - N×6/25 - 6/25 با روش کلدال و با استفاده از یک دستگاه نیمه اتوماتیک تعیین شد.
-4دیواره سلولی : برای اندازهگیری مقادیر دیوار سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز، لیگنین و سلولز از روش ون سوست استفاده شد.
-5 فیبرخام : براساس روشهای تجزیه تقریبی انجام شد.
-6چربی خام : با استفاده از سوکسوله و حلال اتر اندازهگیری شد.
-7 عناصر معدنی
کلسیم: براساس روش شیمیایی اندازهگیری شد. فسفر: به روش اسپکتوفوتومتری اندازهگیری شد. سدیم و پتاسیم: با استفاده از روش شعله سنجی - فلیم فوتومتری - اندازهگیری شدند. روی، مس، آهن، مس، منگنز و منیزیم: با استفاده از دستگاه جذب اتمی پس از خاکسترگیری و هضم با استفاده از اسید کلریدریک تعیین شدند.
- 3 تجزیه و تحلیل آماری:
متغیرهای این آزمایش سه نمونه کاه لوبیا مربوط به سه اقلیم و کاه گندم بود که به عنوان تیمار با استفاده از یک مدل آماری طرح آزمایشی کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایش تعیین ترکیبات شیمیائی و عناصر معدنی سه نمونه کاه لوبیای مربوط به
هر اقلیم به عنوان تیمار و برای هر تیمار 4 تکرار در نظر گرفته شد.
.4 نتایج و بحث
برای جمعآوری و دستهبندی دادهها از نرم افزای Excell و برای تجزیه و تحلیل آماری دادهها از نرم افزار - SAS,1985 - SAS استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از روش تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها با روش آزمون چند دامنهای دانکن - در سطح 5 درصد - انجام شد.
