بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش تأثیر مقادیر مختلف آبیاري و شوري آب بر برخی عناصر خاك میباشد. یا ن پژوهش در گلخانه ي تحقیقاتی دانشکده ي کشاورزي دانشگاه لرستان در سال زراعی 1394-1395 بهصورت فاکتوریلدر قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا گردی د. تیمارهاشامل سه سط حشور ي - EC= 0/5 ds.m-1 - :S1 - ، - EC= 3 ds. m-1 - :S2 و ds.m-1 - :S3 - EC= 6 از منبع سدیم کلرید - و سه سطح آبیاري 100 - ، 80 و 60 درصد آبیاري کامل - بودند. نتایج پژوهش نشان داد که با افزایش غلظت سدیم کلرید و تنش رطوبتی تا حد 60 درصد آبیاري کامل گیاه غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، سدیم، منی زیم، کلسیم و کلر در خاك بعد از برداشت اسفناج نسبت به تیمار بدون تنش شوري و آبی افزایش یافت.
واژههاي کلیدي: اسفناج، شوري، عناصر غذایی خاك و تنش آبی
مقدمه
افزایش تنش به هر عامل محیطی گفته میشود که موجب واکنش گیاه شده و در اثر افزایش آن عامل به گیاه آسیب می - رساند، گفته میشود. ازجملهي این تنشها میتوان به تنش شوري و آبی اشاره نمود. تنش شوري را میتوان تجمعیون هایی نظیر سدیم، پتاسیم، سولفات و کلر در محیط فعالیت ریشه بیان نمود به نحويکه رشد و نمو طبیعی گیاه را مختل می سازد اشرف و همکاران. - 2004 - 1 تنش شوري درنتیجهي برخی فرایندهاي زیانآور شامل عمل سمی یونهاي Na+ و Cl-، تغییر در وضعیت آب بافتهاي گیاه حاصل میشود کافی و همکاران. - 2004 - 2 در محیطهاي شور به دلیل شرایط خاص شیمیایی و بالا بودن غلظت برخی عناصر مانند سدیم و کلر، قابلیت استفاده و جذب عناصر غذایی گیاه تحت تأثیر قرارمی گیرد. خلخالی و همکاران - 1384 - نیز در مطالعه اثرات کشت گونهي گیاهی آتریپلکس کانسنس بر خصوصیات شیمیایی خاك در دو منطقه متفاوت اقلیمی، داشلی برون ترشکلی و اخترآباد کرج اظهار داشتند که شوري باعث افزایش معنیدار ماده آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم قابلجذب در خاك زیر بوتهها شده و این افزایش در ارتباط با تمرکز بخشهاي ضایعاتی گیاهان که توانایی پدیدآوردن تغییرات معنیدار در خواص شیمیایی خاك رادارند ، بوده است. اسفناج بانامعلمی Spinaciaoleraceaمتعلق به تیره ي Chenopodiaceae است و از مهم ترین سبزي هاي برگی نیمه حساس به شوري است که حد آستانه تحمل آن به شوري دو دسیزیمنس بر متر میباشد و جزو گیاهان شوري بهحساب میآید. لذا، پژوهش حاضر بهمنظور بررسی اثر سطوح مختلف کم - آبیاري و کلرید سدیم برجذب و غلظت برخی عناصر غذایی بعد از برداشت انجام گردید.
مواد و روشها
براي پژوهش به منظور بررسی تأثیر مقدار شوري آب و سطوح مختلف آبیاري بر برخی عناصر موجود در خاك تحت کشت گیاه اسفناج در سال زراعی 1394-1395 در گلخانه ي تحقیقاتی دانشکده ي کشاورزي دانشگاه لرستان انجام شد. ت یمارها شامل سه سطح شوري ناشی از نمک کلرید سدیم 0/5 - ، 3 و 6 دسی زمنسی به ترتی ب S1، S2 و - S3 و سه سطح آبی اري 100 - ، 80 و 60 درصد آبیاري کامل - در چهار تکرار اجرا گردید، بودند. جهت انجام این پژوهش قبل از کاشت، از عمق 0- 30 خاك مزرعه دانشکده کشاورزي دانشگاه لرستان مقداري خاك برداشته شد و پس از هوا خشک کردن و عبور از الک دو میلیمتري برخی ویژگیهاي شیمیایی و فیزیکی خاك تعیین شدند جدول . - 1 - قبل از کاشت بذرها، خاكها با توجه به نتا یج آزمون خاك عناصر غذایی موردنیاز جهت جلوگیري از کمبود احتمالی را دریافت نمودند و در گلدانهاي پلاستیکی به ارتفاع و قطري معادل 20 و 14 سانتیمتري ریخته شدند به نحويکه وزن نهایی گلدانها به سه کیلوگرم رسید. در هر گلدان پنج عدد بذر اسفناج رقم ویروفلی - Spinacia oleracea L. cv. Viroflay - در عمق حدود سه سانتیمتري از سطح خاك کاشته شد و پس از استقرار گیاه، بوته اي که نسبت به بقیه مقاومتر بود نگهداشته و بقیه از گلدان خارج شدند. پس از استقرار گیاه تیمارهاي شوري موردنظر اعمال گردیدند. پس از اتمام دورهي رشد گیاه، جهت تعیین عملکردتر، اندام هوایی گیاه از محل طوقه نزدی ک سطح خاك بریده و توزین گردید. نمونههاي گیاهی بعد از شستشو در آب مقطر و اسیدکلریدریک پنج درصد، در آون در دما ي 65 درجهي سلسیوس تا رسیدن به وزن ثابت خشک و وزن خشک آنها جهت تعیین عملکرد خشک توزین شد.
جدول : - 1 - برخی از ویژگیهاي فیزیکی و شیمیایی خاك مورد آزمایش
جهت تعیین عمق خالص آبیاري توسط رابطهي - 1 - به دست آمد. سپس رطوبت خاك را قبل از هر آبیاري تعیین و با ظرف مدرج حجم مشخص آب به گلدانها داده شد.
که در این رابطه :dn عمق خالص آبیاري - mm - ، :FC رطوبت در حد مزرعه، : رطوبت خاك قبل از آبیاري، : E جرم مخصوص ظاهري - g/cm3 - و :Z عمق توسعهي ریشه - mm - است.
روش تهیهي آبشور با سطوح مختلف براي نمک NaCl
براي تهیهي آب با شوري موردنظر با استفاده از رابطه - 2 - میزانی از نمک موردنیاز - NaCl - را توزین و پس از حل کردن آن در آب مقطر، شوري محلول با هدایتسنج الکتریکی مجدداً اندازهگیري شد. - 2 -
که در این رابطه EC هدایت الکتریکی - dS.m-1 - و TDS مجموع کاتیونها و آنیونها - mg L-1 - است.
تعیین غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم، منیزیم، کلسیم، سدیم و کلر در خاك بعد از کشت بعد از اتمام دورهي رشد گیاه، خاك تمام گلدانها در هواي آزاد قرار داده شدند. خاك هر گلدان کاملاً مخلوط گردید و یک کیلوگرم از خاك هر گلدان را که نمایندهي کل گلدانها بود نمونهبرداري و برخی خصوصیات شیمیایی در آن اندازهگیري شد.
تجزیهوتحلیل آماري
براي تجزیه آماري از نرمافزارهاي SAS - نسخهي - 9/1 استفاده شد. مقایسه میانگین صفات با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
نیتروژن، فسفر و پتاسیم: نتایج حاصل از مقایسه میانگین دادههاي پژوهش حاضر نشان داد که با افزایش سطوح شوري، بیشترین مقدار NPK در تیماري با شوري - EC=6 dS/m - به ترتیب با میانگین - 0/ 0599 درصد، 6/158 و 41/161 میلیگرم بر کیلوگرم - و کمترین مقدار در تیمار شاهد - 0/0586درصد، 4/866 و 155/75 میلیگرم بر کیلوگرم - مشاهده شد جدول . - 3 - تجزیه واریانس دادهها نشان داد اثر تنش آبی بر میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم خاك در سطح احتمال پنج درصد غیرمعنیدار گردید جدول . - 2 - با افزایش سطوح تنش رطوبتی میزان نیتروژن و پتاسیم در خاك افزایشیافته و این افزایش در تیمار 60 درصد آبیاري کامل نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 12/72 و 12 درصد به دست آمد. با افزایش کلریدسدیم به دلیل وجود سدیم زیاد جذب نیتروژن، فسفر و پتاسیم توسط گیاه کاهش مییابد . درنتیجه غلظت آن بیشتر از تیمار شاهد است جدول . - 4 - نتایج نشان داد که غلظت این عناصر در خاك گلدانهاي همهي تیمارهاي کشتشده کم تر از مقدار آن در خاك قبل از انجام آزمایش است و این کاهش در تیمار شاهد - عدم تنش شوري و آبی - بیش تر محسوس است زیرا جذب توسط گیاه زیاد بوده درنتیجه مقدار آنها در خاك کمتر شده است. نتایج پژوهش حاضر با نتایج سلطانی و همکاران - 1387 - مطابقت داشت.
