بخشی از مقاله
مقدمه
پسته - Pistacia vera L. - گیاهی نیمهگرمسیری از خانواده Anacardiaceae و از عمدهترین محصولات صادراتی غیرنفتی میباشد. در حال حاضر بالغ بر470 هزار هکتار باغ پسته بارور و غیربارور در کشور وجود دارد که بیش از 70 درصد از این باغ ها در استان کرمان قرار دارد - دفتر آمار و فنآوری اطلاعات، . - 1386 در خاکهای مناطق پستهخیز ایران، مخصوصاً رفسنجان به دلیل بالا بودن pH و مقدار قابلتوجه کربنات کلسیم، شور بودن خاک و آب آبیاری، جذب عناصر کممصرف با مشکل جدی مواجه بوده و در نتیجه درختان پسته با کمبود این عناصر مواجه هستند. مس از جمله عناصر ضروری برای رشد و توسعه گیاهان بوده و در فرایندهای ساخت پروتئین و کربوهیدرات نقش دارد . - Olszewska et al., 2008 - مس به مقدار کمی به وسیله گیاه جذب میشود، به نحوی که سطح بحرانی آن در بخشهای سبزینهای گیاه 3 تا 5 میکروگرم در گرم ماده خشک میباشد . - Marschner, 1985 - با توجه به نقش مس در گیاه و مشکل شوری در خاکهای تحت کشت پسته، هدف اصلی این مطالعه، ارزیابی اثرات شوری و مس بر جذب عناصر کم مصرف در اندام هوایی دو رقم پسته - بادامی زرند و قزوینی - تحت شرایط گلخانه میباشد.
مواد و روشها
در ابتدا خاک کافی از عمق 0-30 سانتی متری از یکی از مناطق پسته خیز استان کرمان که از نظر شوری و مس قابل استفاده در حد پایینی باشد، تهیه و پس از خشک کردن در هوا و عبور از الک 2 میلیمتری بعضی از ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آن تعیین گردید - جدول. - 1
جدول-1 برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده در آزمایش
بذرهای پسته پس از ضد عفونی بر علیه قارچ، جهت جوانه زدن به مدت چند روز میان پارچههای متقال مرطوب در دمای 25 درجه سلسیوس قرار داده شد. آزمایش در شرایط گلخانهای و به صورت فاکتوریل در قالب
طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار صورت گرفت. فاکتور مس شامل چهار سطح 0، 2/5 ، 5 و 7/5 میلی گرم مس در کیلوگرم خاک از منبع سولفات مس، و فاکتور شوری شامل پنج سطح 0 ، 800 ، 1600 ، 2400 و 3200 میلی گرم در کیلوگرم خاک از منبع کلرید سدیم بودند. مقدار پنج کیلوگرم خاک مورد نظر داخل کیسههای پلاستیکی ریخته و بر اساس نتایج آزمون خاک، عناصر غذایی نیتروژن از منبع اوره و فسفر و پتاسیم از منبع فسفات پتاسیم و نیز سطوح مختلف مس بهصورت محلول از منبع سولفات مس به خاک داخل کیسهها اضافه گردید. پس از رساندن رطوبت خاک به حد ظرفیت مزرعه، خاک موجود در هر کیسه به خوبی مخلوط و جهت کشت به گلدان های پلاستیکی مربوطه به هر تیمار منتقل گردید. در هر گلدان 8 بذر جوانه زده در عمق 3 سانتیمتری کشت و آبیاری گلدانها تا پایان آزمایش بوسیله آب مقطر تا رسیدن به ظرفیت مزرعه همراه با توزین مرتب آنها صورت گرفت. تیمارهای شوری نیز به 3 قسمت مساوی تقسیم شد و پس از استقرار کامل نهالها - هفته پنجم پس از کاشت - ، به فواصل زمانی یک هفته بهصورت محلول همراه با آب آبیاری به گلدانها اضافه گردید. در هفته دهم تعداد نهالها به 5 بوته در هر گلدان تقلیل یافت. در هفته بیست و چهارم پس از کاشت، نهالها از محل طوقه قطع و ریشهها با دقت از خاک خارج شدند. پس از شستشو با آب مقطر و خشک کردن در هوا، نمونهها بهمدت 48 ساعت در آون با درجه حرارت 70 درجه سلسیوس قرار گرفته، سپس توزین و با آسیاب دستی پودر شدند. یک گرم از نمونههای پودر شده اندام هوایی - برگ و ساقه - در دمای 550 درجه سلسیوس به-روش خشک سوزانی، خاکستر و پس از هضم با اسید کلریدریک عصارهگیری گردید. در عصاره به دست آمده غلظت مس، روی، اهن و منگنز توسط دستگاه جذب اتمی مدل GBC Avanta ver.1.33 اندازهگیری گردید. تجزیه و تحلیل بهوسیله نرم افزار MSTATC و مقایسه میانگینها با آزمون دانکن انجام شد. در نهایت با استفاده از نرمافزارهای EXCEL و WORD نسبت به رسم نمودارها، جدولها و نمایش اطلاعات اقدام گردید.
نتایج و بحث
جذب کل مس: نتایج مقایسه میانگینها - جدول - 2، نشان داد که افزایش شوری سبب کاهش معنیدار جذب مس اندام هوایی گردید. این نتایج با یافته های ابوطالبی و همکاران - 1384 - ، بر روی مرکبات همخوانی دارد. نتایج مربوط به تأثیر تیمار مس بر جذب مس اندام هوایی - جدول - 2 حاکی از آن است که کاربرد 5 میلی گرم مس بر کیلوگرم خاک، میانگین جذب مس اندام هوایی را بهطور معنیداری نسبت به شاهد افزایش داد، لیکن کاربرد بیشتر مس در خاک تأثیر معنی داری بر جذب مس اندام هوایی نداشت. در رابطه با تأثیر رقم بر جذب مس اندام هوایی نتایج نشان دهنده افزایش معنیدار جذب مس در رقم بادامی نسبت به رقم قزوینی است - جدول . - 3
جدول-2 تأثیر کاربرد شوری و مس بر جذب کل عناصر کم مصرف در اندام هوایی نهالهای پسته
جذب کل آهن: مقایسه میانگینها مربوط به تأثیر شوری بر جذب آهن اندام هوایی در جدول 2 ارائه شده است. همانطورکه مشاهده می شود، با افزایش شوری، میانگین جذب آهن اندام هوایی بهطور معنیداری کاهش یافت. علت کاهش جذب عناصر کممصرف از جمله مس در شرایط شور میتواند ناشی از جذب بیشتر عناصری مانند سدیم، منیزیم و کلسیم باشد . - El-Fouly et al., 2001 -
تأثیر مس نیز بر جذب آهن اندام هوایی معنیدار بود - جدول . - 2 بهطوریکه با کاربرد 2/5 و 5 میلیگرم مس در کیلوگرم خاک، جذب این عنصر در اندام هوایی بهترتیب 25 و 26 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت.
- 2002 - Patsikka et al. مشاهده کردند که افزایش مس در محیط کشت هیدروپونیک باعث افزایش آهن در لوبیا میشود. نتایج موجود در ارتباط با تأثیر رقم بر جذب آهن - جدول - 3 نشان داد که میانگین جذب آهن در اندام هوایی رقم بادامی بیشتر از رقم قزوینی است.
جذب کل منگنز: مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن - جدول - 2 نشان داد که میانگین جذب منگنز اندام هوایی با افزایش شوری بهطورمعنیداری کاهش یافت. - 2001 - El-Fouly et al. گزارش کردند که با افزایش سطوح شوری، تقریباً تمام عناصر غذایی کممصرف - آهن، منگنز، روی و مس - در بافتهای مختلف
