بخشی از مقاله
مقدمه
شوری خاک یک مشکل روز افزون خاک های کشاورزی است که باعث کاهش سرعت رشد گیاهان و تولید محصولمخصوصاً در مناطق خشک و نیمه خشک میشود. دو ویژگی اصلی محیط های شور، پتانسیل اسمزی پایین و غلظت زیاد املاحی است که بالقوه برای گیاهان سمی می باشند. املاح موجود در خاک سبب کاهش پتانسیل آب در محیط ریشه شده و جذب آب توسط ریشه را محدود می سازند و گیاه دچار نوعی خشکی فیزیولوژیک می گردد. از طرفی غلظت زیاد نمک ها در خاک و به دنبال آن جذب یون هایی مثل سدیم و کلر در گیاه مسمومیت ایجاد می کند - ادوارد و بیسون، . - 1996 بیجه کشاورزی و موسوی نیک - 1389 - در بررسی اثر شوری بر جوانه زنی و رشد اسفناج دریافتند که شوری بالا موجب کاهش سرعت رشد و جوانه زنی، ارتفاع ساقه و وزن تر و خشک گیاه می شود. مصرف کودهای زیستی نظیر میکروارگانیسم های حل کننده فسفات، ورمی کمپوست و ورمی واش دریک سیستم مبتنی برکشاورزی پایدار، ضمن حفظ سلامت محیط زیست، موجب افزایش کیفیت و پایداری عملکرد به ویژه در تولید گیاهان می شود - کاپور و همکاران، . - 2000
اکسایش گوگرد یک فرایند شیمیایی و بیوشیمیایی بوده که نوع بیوشیمیایی آن به نظر می رسد در خاک های کشاورزی از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. اعتقاد بر آن است که در بین ریز جانداران اکسید کننده گوگرد، شیمواتوتروف ها، به خصوص جنس تیوباسیلوس عمده ترین اکسیدکننده بیولوژیکی گوگرد در خاک باشند - ویتولینس و اسوابی، . - 1969 انصاری و سوخراج - 2010 - در بررسی اثر ورمی واش و ورمی کمپوست بر روی خصوصیات خاک در گیاه بامیه مشاهده کردند ورمی واش موجب کاهش پی اچ و افزایش ماده آلی خاک و جذب بیشتر عناصر غذایی و در نتیجه افزایش رشد گیاه شد. در تحقیقی دیگر محمودی قادی و همکاران - 1390 - در بررسی اثر باکتری تیوباسیلوس بر گوجه فرنگی تحت تنش شوری دریافتند حضور تیوباسیلوس و گوگرد تأثیر معنیداری بر عملکرد، وزن متوسط میوه، درصد ماده خشک میوه، وزن تر و خشک ریشه و طول بوته نسبت به شاهد دارد. هدف از این تحقیق مطالعه تأثیرکاربرد گوگرد تلقیح شده با باکتری تیوباسیلوس و ورمی واش بر شاخص سبزینگی و برخی خصوصیات مورفولوژیک گیاه اسفناج تحت تنش شوری است.
مواد و روش ها
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی باسه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیرازانجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل شوری خاک، با سه سطح 0 - ، 5 و10 دسی زیمنس بر متر از منبع کلرید سدیم - ، دوسطح - باکتری تیوباسیلوس همراه با گوگرد - معادل یک کیلوگرم در هکتار - و بدون باکتری - و دو سطح ورمی واش و بدون ورمی واش بود. نمونه خاک مورد نظر از سری کوی اساتید از عمق زراعی تهیه شد. پس از تلقیح نمودن تیوباسیلوس و گوگرد با خاک، تعداد 6 بذر در هر گلدان کاشته شد که به دو بوته در گلدان تنک شد. پس از استقرار کامل گیاه 2 - هفته - شوری در دو نوبت بصورت محلول از منبع کلرید سدیم اعمال شد. ورمی واش نیز هر دو هفته یک بار به میزان 300 میلی لیتر به هر گلدان اضافه شد. پس از گذشت 60 روز ابتدا شاخص سبزینگی توسط کلروفیل متر، تعداد برگ، طول و عرض برگ با خط کش اندازه گیری شد و بعد از جدا کردن گیاه از طوقه، وزن تر گیاه اندازه گیری شد. پس از شست و شوی نمونه ها با آب مقطر و قرار گرفتن در آون با دمای 60 درجه سلسیوس به مدت 48 ساعت و خشک شدن نمونه ها وزن خشک آن ها اندازه گیری شد. داده های حاصل از آزمایش به وسیله نرم افزار آماری SAS پردازش گردید.
نتایج و بحث بر اساس نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 مشخص شد، اثر ورمی واش بر تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار شد.
تنش شوری و کاربرد تیوباسیلوس نیز بر روی تمام صفات اندازه گیری شده به جز طول و عرض برگ معنی دار شدند. در شاخص سبزینگی اثرات متقابل تمام تیمار ها معنی دار گردید. اثرات متقابل شوری،ورمی واش و تیوباسیلوس در تعداد برگ اندازه گیری شده گیاه معنی دار شد در سایر صفات اندازه گیری شده اثرات متقابل تیمار ها تفاوت معنی داری از لحاظ آماری نداشتند. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان وزن خشک گیاه، تعداد برگ و بیشترین شاخص سبزینگی مربوط به تیمار ها ی بدون تنش شوری و دارای ورمی واش و تلقیح شده با باکتری تیوباسیلوس و گوگرد بود. همچنین بیشترین طول و عرض برگ در تیمارهای دارای تنش شوری بالا و دارای ورمی واش و تلقیح شده با باکتری تیوباسیلوس و گوگرد می باشد. به طور کلی می توان بیان کرد که با افزایش شوری اکثر صفات اندازه گیری شده به طور معنی داری کاهش یافت و تیمار های دارای ورمی واش موجب افزایش معنی داری در تمام صفات اندازه گیر ی شده نسبت به تیمار های فاقد ورمی واش شدند.
همچنین تیمارهای تلقیح شده با باکتری تیوباسیلوس شاخص سبزینگی، تعداد برگ و وزن خشک بیشتری نسبت به تیمار های بدون باکتری تیوباسیلوس بودند. رادها کریشنا و ماهندران - 2010 - در بررسی اثر ورمی واش و ورمی کمپوست برروی رشد و توسعه گیاه دریافتند که ورمی واش تاثیر معنی داری بر ارتفاع بوته، ضخامت ساقه، طول ریشه، تعداد برگ ها و شاخه ها داشته و موجب افزایش قابل توجهی در آن ها شده است. همچنین افزایش قابل توجهی در وزن تازه و خشک ساقه و ریشه در گیاه مورد مطالعه مشاهده شد. این مطالعه به طور قطع ثابت کرد که ورمی واش موجب تسریع در رشد گیاه و در نتیجه کاهش دوره نگهداری از 12 ماه به 9 ماه شده است. هورمون هایی مانند
سیتوکینین، اکسین و ...، آمینواسیدها، ویتامین ها، آنزیم ها و برخی ترشحات دیگر و میکروب های مفیدی مانند باکتری های هتروتروفیک، قارچ ها، اکتینومیست ها شامل تثبیت کنندگان نیتروژن، حل کننده های فسفات در ورمی واش وجود دارند. ورمی واش غنی از عناصر غذایی حل شده اند که به آسانی در دسترس گیاه می باشند و موجب افزایش رشد گیاه می شوند
