بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر به منظور بررسی امکان استفاده از آب فاضلاب و کودهای شیمیایی و دستیابی به اثرات متفابل آب و کود، در یکی از باغات رقم احمد آقایی در شهرستان رفسنجان در قالب کرت های کامل تصادفی با 4 تکرار و 4 تیمار به اجرا درآمد. T1 = مصرف کود مطابق عرف باغدار، = T2 مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک، %30 = T3 کمتر از مصرف بهینه و %30 = T4 بیشتر از مصرف بهینه - ، تیمارهای کودی فوق در یک قطعه دیگر با آب موتور پمپ نیز اعمال شدند تا با آبیاری توسط آب فاضلاب مقایسه شود.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل نشان داد که عملکرد در آبیاری فاضلاب و آب موتور پمپ هیچ تفاوت معنیداری نداشته است و میتوان در باغاتی که مشکل کمبود آب دارند بوسیله آب فاضلاب شهری آبیاری شوند و هر ساله در مصرف آب صرفهجویی کرد و تیمارهای کودی تاثیری بر عملکرد نداشت.
مقدمه
گیاه پسته سطح زیر کشت زیادی را به خود اختصاص داده و از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است اخیرا این گیاه در کشورهای بیشتری مورد توجه قرار گرفته، به نحوی که کشور آمریکا اقدام به مطالعه، کشت و تولید آن در سطح گسترده کرده است - حیدری نژاد و همکاران.. - 1378سطح زیر کشت این محصول در ایران حدود 380 هزار هکتار و تولید کل آن حدود 304 هزار تن می باشد. استان کرمان حدود 83 درصد سطح زیر کشت و 82 درصد تولید این محصول را به خود اختصاص داده است. در مناطق پسته خیز استان کرمان علیرغم بارندگی کم، تبخیر و تعریق سالانه خیلی زیاده بوده و منجر به برداشت بی رویه آب های زیرزمینی شده است
در حال حاضر کمبود آب و کیفیت نا مطلوب آنها از مشکلات اساسی است که تولید این محصول را تحت تاثیر قرار داده و در آینده به طور جدی آن را تهدید می کند جالب توجه است که بعضی از باغداران مجبور به استفاده از آبهای با EC بیشتر از 20 دسی زیمنسی بر متر بوده و در مواردی دور آبیاری به 120 روز - 3 نوبت آبیاری در سال - می رسد.
رشد روزافزون جمعیت و افزایش تقاضا برای آب و غذا از یک طرف و محدود بودن منابع آبی و خشکسالی های اخیر از طرف دیگر نظر برنامه ریزان و متخصصین علوم آب را به استفاده از آب های نامتعارف - آب های شور و فاضلاب ها - معطوف کرده است.
برخی از محققین نیز استفاده از فاضلاب در کشاورزی را به عنوان راه حلی جهت تخلیه فاضلاب ها در محیط زیست پیشنهاد می کنند که در حقیقت پالایش اینگونه پساب ها در اراضی کنترل شده زراعی مدنظر می باشد . استفاده از فاضلاب در کشاورزی مزایای زیر را می تواند به دنبال داشته باشد .
اولاً جایگذین مناسبی برای آب های باکیفیت خوب که در کشاورزی استفاده می شوند می باشد،
ثانیاً مواد غذایی موجود در فاضلاب نیاز گیاهان به کود را کاهش خواهد داد،
ثالثاً در غالب شهرهای بزرگ و صنعتی پساب های شهری و صنعتی به عنوان یک منبع ارزان قیمت و مطمئن - امکان دسترسی دائم - شناخته شده اند .
لیکن استفاده از این پساب ها در کشاورزی به دلیل وجود برخی آلاینده ها - عناصر سنگین - و تبعات بسیار مخرب آنها بر محیط زیست به سادگی استفاده از آب های معمولی نیست و نیاز به یک سری تمهیدات و تدابیر مدیریتی دارد. فاضلابهای تصفیه شده یا آبهای بازیافتی عملا منابع آبی هستند که به راحتی و بدون صرف هزینه های زیاد در دسترس جوامع قرار دارد.
همچنین از آنجا که تولید فاضلاب کمتر تحت تاثیر خشکسالی میباشد ، بنابر این می توان پساب حاصل از فاضلاب تصفیه شده را به عنوان یک منبع آب پایدار حتی در مواقع خشکسالی بحساب آورد. - بی نام، - 1370 در کشورهای خاورمیانه که اکثر آنها در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارند و از قدیم با معضل کم آبی آشنا بوده اند، استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی هر روز اهمیت بیشتری می یابد، زیرا در اغلب این کشورها، بخش کشاورزی مهمترین مصرف کننده آب است ، مراکش، اردن، عربستان، عمان، پاکستان و امارات متحده عربی، هر کدام طرح هایی را برای کاربرد دوباره فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی در دست اجرا دارند.
در ایران نیز در سال های اخیر استفاده از آب بازیافتی پساب ها مورد توجه قرار گرفته است.این امر می تواند نیاز به استخراج آب از منابع زیر زمینی را کاهش داده و مشکل کمبود آب را تخفیف دهد و باعث تغذیه و پر شدن لایه های آبدار در دراز مدت شود. علاوه بر این ممکن است در پساب های شهری عناصر غذایی مورد نیاز گیاه وجود داشته باشند و ضمن افزایش محصولات کشاورزی ، نیاز به کود را نیز کاهش دهند
.اما مهمترین مساله در استفاده از فاضلاب در آبیاری مزارع توجه به ویژگی های کیفی فاضلاب و پساب تصفیه شده و رعایت استانداردهای قابل قبول به منظور حفظ کیفیت مناسب محصول، حفاظت از محیط زیست و بهداشت جامعه می باشد.هدف از این تحقیق استفاده از آب فاضلاب باتوجه به کمبود آب و حفظ نکات بهداشتی و زیست محیطی می باشد .
مواد و روشها
این آزمایش در یکی از باغات پسته رقم احمد آقایی شهر رفسنجان در دو قطعه یکی با آبیاری موتور پمپ و دیگری با آبیاری آب فاضلاب شهری پیاده گردید. آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و 4 تیمار اجرا شده و تیمارهای آن به شرح زیر می باشد:
:T1 تیمار شاهد - کوددهی مطابق عرف باغدار
:T2 مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک
%30 :T3 کمتر از مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک %30 :T4 بیشتر از مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک
جهت اجرای طرح ابتدا با توجه به تعداد تیمار و تکرار مذکور در هر قطعه 16 ردیف درخت - کرت آزمایشی - انتخاب و سپس در هر ردیف 16 اصله درخت تا حد امکان از نظر اندازه یکنواخت بودند به عنوان درختان اصلی پلاک گذاری گردید. از هر قطعه نمونه خاک به صورت مرکب از اعماق 0-30، 30-60 و 60-90 سانتیمتر از محدوده سایه انداز درخت تهیه و میزان و نوع کودهای مورد نیاز هر تیمار با تجزیه نمونه های خاک مشخص شد با توجه به تغییرات کم نتایج تجزیه خاک در دو قطعه مقدار کود مصرفی برای دو قطعه یکسان در نظر گرفته شد سایر مراحل اجرایی طرح در هر قطعه به شرح زیر می باشد:
قطعه آبیاری با آب موتور پمپ وآب فاضلاب شهری در قطعه آبیاری با آب موتور پمپ بعد از تجزیه خاک - جدول شماره - 1 و مشخص شدن نوع و میزان کودهای مورد نیاز هر تیمار - جدول شماره - 2، کانال های کودی در دو طرف درختان - زمستان - 1392 به عمق تقریبی 40 سانتیمتر حفر گردید و کودهای شیمیایی هر تیمار با کود حیوانی مخلوط و در کف کانال کود ریخته شد و سپس کودها با خاک اولیه پوشانده شدند. در مورد کود ازته تقریبا یک سوم آن در کانال کود و بقیه آن در طول فصل رشد بصورت سرک در 2 نوبت مصرف گردید. آبیاری این قطعه به روش سطحی و با دور آبیاری باغدار با فاضلاب تصفیه شده شهری وموتور پمپ انجام شد.
جدول . - 1 - نتایج تجزیه خاک در دو قطعه آبیاریبا آّ موتور پمپ وآب فاضلاب
جدول . - 2 - مقدار کود مصرفی - گرم به ازاء هر درخت -
نتایج و بحث
در نمودار های شماره 1 - ، - 2 و نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل عملکرد در آبیاری با آب موتور پمپ وفاضلاب شهری آمده است. با توجه به اینکه مقدار کود و شرایط دیگر یکسان بود اما هیچ تفاوت معنی داری در عملکرد مشاهده نمی شود. بنابراین که میتوان بجای استفاده از اب موتورپمپ میتوان از آب فاضلاب شهری استفاده کرد و هیچگونه مشکلی برای درختان پیش نمی آید البته لازم به ذکر است باید تحقیقات بیشتر درر این خصوص انجام شود
