بخشی از مقاله
بررسی اثرات زیست محیطی استفاده از فاضلاب در آبیاری (مطالعه موردی فاضلاب تهران)
چکیده :
با توجه به استفاده روز افزون از فاضلاب و پساب تصفیه شده فاضلاب در آبیاری و به دنبال آن اثرات زیست محیطی آن لزوم بررسی و تحقیق دراین زمینه مشخص میشود.در کلان شهرهائی مانند تهران که حجم پساب در آنها بالاست بررسی کمی وکیفی فاضلاب و نحوه استفاده در آبیاری و اثرات زیست محیطی از اهمیت ویژهای برخوردار است که دراین تحقیق به آنها پرداخته شده است.
آمار کمی و کیفی فضلاب خام و تصفیه شده در تصفیه خانههای فاضلاب تهران ونحوه استفاده از فاضلاب تهران در اراضی کشاورزی اطرافاین شهر مورد بررسی قرار گرفته و تجزیه وتحلیلهائی روی آمارهای موجود کمیوکیفی صورت گرفته و بر اساس تجزیه وتحلیلها پیشنهادهائی در زمینه بهبود وضعیت بهره برداری ارائه گردیده است.
واژههای کلیدی: محیط زیست، فاضلاب، آبیاری، کشاورزی، تهران
مقدمه :
استفاده از پساب بر روی اجزای معدنی و آلی خاک بر روی ساختمان و ویژگیهای شیمیایی خاک و بر روی گیاه تاثیر گذار است و قبل از آبیاری با فاضلاب بایستی شناخت کافی و روشن از رویدادهایی که ممکن است رخ دهد و خاک و گیاه را تحت تاثیر قرار دهد بدست آورد و با آگاهی کامل و رعایت ضوابط به جهت جلوگیری از خطرات موجود آبیاری انجام شود.
آگاهی از مقدار بی کربنات و نسبت جذب سدیم و شوری EC ضروری است. بالا بودن SAR و بی کربنات بالا و EC میتواند دانههای خاک را پراکنده و ساختمان خاک را ویران کند. وجود مواد جامد معلق در فاضلاب هم باعث پیدایش لایه ای با تراوایی آبی بسیار پایین میشود. اما خشککردنخاک و نیز پوسیدگی و تجزیه مواد آلی به کمک میکروارگانیسمهای خاک رسانایی آبی خاک را به آن برمیگرداند.
فاضلابهاب تصفیه نشده عناصر سنگین خاک را تا مرز زیان آور افزایش میدهند. البته توان پخش عناصر در خاکهایی با بافتهای مختلف یکسان نبوده و در خاک لومیشنی به صورت Cr = pb < cd< Mo<Zn<Cu و خاک لوم آهکدار بصورت Zn= Ni=Cr<pb=Cu<Mo میباشند. پخش و جابه جاییاین عناصر بیشتر بستگی دارد به جابه جایی دانههای لجن و رسهای آلوده که دراین خصوص کرم خاکی نقش مهم دارد.
هرچند که خاک خودپالایی دارد و با پایان گرفتن فصل کشت و قطع عملیات آبیاری، فرصت چند ماههای برای تجزیه مواد آلی اضافه شده به خاک در اختیار میباشد اما نتیجه نهایی و زمان برآینداین فعل و انفعالات در خاک بسیار مهم است.
مواد و روشها:
شامل جمع آوری اطلاعات از دستگاههای اجرائی مربوطه از جمله شرکت فاضلاب تهران و مهندسین مشاور و بهره وران موجود در تهران است. همچنین با توجه به اهداف از منابع تحقیقاتی واینترنت، مقالات و کتب مربوطه استفاده شد. با توجه به اهداف طرح، از اطلاعات گرد آوری شده و از منابع موجود استفاده گردید و بر روی اطلاعات تجزیه و تحلیلهای لازم صورت پذیرفت. بطور کلی نوع روش تحقیق جمع آوری اطلاعات و آمار درباره خصوصیات کمیو کیفی فاضلاب است از طریق منابع مربوطه و نیز بررسی خصوصیات در زمینه بهره برداری از فاضلاب شهری تهران بخصوص در آبیاری و کشاورزی. در نهایت بعد از ارائه آخرین اطلاعات موجود و تجزیه و تحلیل دادهها، پیشنهادها و راهکارهائی در زمینه استفاده و بهره برداری از فاضلاب تهران ارائه میگردد.
محل مورد مطالعه منطقه تهران است.تهران در دامنه جنوبی کوههای البرز و حاشیه شمالی کویر مرکزیایران در دشتی نسبتاً هموار واقع است که شیب آن حدود %10 است که از طرف شمال به سمت جنوب است و مساحت دشت تهران حدود 65 هزار هکتار است. از نظر جغرافیائیاین شهر در 51 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.
به علت استقرار دشت تهران در دامنه کوهپابههای البرز، نهرها و مسیلهای فراوانی دراین منطقه وجود دارد.
کانالها و نهرهای فاضلاب بر در تهران فراوانند و بر فعالیتهای کشاورزی اطراف تهران اثرگذاراند.از جمله کانال نواب و نعمت آبادو یاغچی آباد و کانال بهشتی و کانال سرخه حصارو در انتها به نهر فیروز آباد اشاره میشودکه آلوده ترین نهر تهران میباشد. اکثراین کانالها به سمت ورامین و شهرری در جریان هستند و در مزارع و سبزیکاریهای اطراف تهران از آن استفاده میشود.
نتایج:
بعد از جمع آوری اطلاعات از تمامیتصفیه خانههای فاضلاب تهران که عبارتند از تصفیه خانههای زرگنده، صاحبقرانیه، قیطریه، شهید محلاتی، شهرک قدس، اکباتان، شوش، دولت آباد، اضطراری جنوب، اطلاعات طبقه بندی شنده و نتایج در قالب جداول ارائه شده است. همچنین از اطلاعات شرکت فاضلاب تهران و سایر مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی نیز استفاده شده است.
جدول -1آبدهی سالانه تعدادی از خروجی فاضلاب تهران (میلیون متر مکعب)
فاضلابها و پسابها از دو راه ویژگیهای فیزیکی خاک را دگرگون میکنند اولاینکه نسبت جذب سدیم SAR در فاضلابها در حد بالاست. معمولا بین 1/5 تا 7/5 و همچنین میزان بی کربنات نیز بالاست بین 150 تا 400 میلی گرم از سوی دیگر شوری آنها کم است معمولا کمتر از 2/5 دسی زیمنس برمتر میباشد.
انباشتگی عناصر در گیاه بستگی به شرایط آب و هوایی گونه گیاهی و همچنین نوع مدیریت مزرعه دارد. در اراضی جنوب تهران که از فاضلاب نهر فیروز آباد مشروب گردیده است بعضی از عناصر در مناطق سبزیکاری بالاست. عناصر سرب و کادمیوم دارای غلظت بسیار فراتر از حد نرمال در فاضلاب هستند و تجمعاین دو عنصر در غدههای چغندر و تربچه بیش از سبزیجات دیگر است کهاین امر دخالت عوامل فیزیولوژیکی گیاه را درایناندامها میرساند در مورد برگ تربچه که بالاترین میزان تمرکز این دو فلز را دارد باید علاوه بر مکانیزم جذب به فاکتور هوا نیز توجه نمود به خصوص که فاصله از جاده کم بوده است.
