بخشی از مقاله
چکیده
از بین بردن سلههای سطحی میتواند منجر به هوادهی بهتر خاک و حفظ ذخیره رطوبتی آن گردد که این امر سبب کاهش مشکلات ناشی از تنش رطوبتی، بهبود ساختمان خاک، افزایش عملکرد محصول در واحد سطح، افزایش درآمد و رسیدن به توسعه پایدار می شود. بدلیل احتمال خرابی ساختمان خاک و به تبع آن کاهش قطر خاکدانه ها، کاهش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و افزایش تبخیر سطحی آب از خاک هنگام استفاده از رتیواتور، جایگزینی روش های دیگر سله شکنی ضروری به نظر می رسد.
این پروهش به منظور مقایسه روش های مختلف سلهشکنی در باغات پسته استان کرمان انجام شد. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی پسته وابسته به موسسه تحقیقات پسته کشور انجام پذیرفت و طی آن چهار تیمار سله شکنی توسط رتیواتور، کولتیواتور مزرعه، دیسک افست و عدم سله شکنی با هم مقایسه شدند. ذخیره رطوبتی خاک در دو عمق 0-25 و 25 - 50 سانتیمتر و یک روز قبل از هر آبیاری، متوسط قطر کلوخه ها بعد از گاورو شدن زمین در آخرین باراعمال تیمارها و وزن مخصوص ظاهری خاک و خصوصیات کیفی پسته در فصل برداشت اندازه گیری شدند. دادههای آزمایش در قالب طرح مذکور مورد تجزیه آماری قرار گرفته و میانگینها بر مبنای آزمون دانکن درسطح احتمال پنج درصد مورد مقایسه واقع شدند.
نتایج بهدست آمده از این آزمایش نشان داد ذخیره رطوبتی در اعماق 0- 25 و25 - 50 سانتیمتر تحت تاثیر تیمارها واقع نگردید. MWD مربوط به تیمارهای رتیواتور و دیسک در یک گروه و تیمار کولتیواتور مزرعه با متوسط قطر کلوخه 37/13 میلیمتر در گروه دیگر قرار گرفته و از سایر تیمارها بیشتر بود. از نظر BD تیمار دیسک با 1/59 گرم بر سانتیمتر مکعب بیشترین مقدار را دار بود و سایر تیمارها با یکدیگر تفاوت معنی دار نداشته و در یک گروه واقع شدند. عملکرد وخصوصیات کیفی پسته - تعداد دانه در انس، درصد پسته خندان، درصد پسته پوک و درصد پسته دهان بسته - تحت تاثیر تیمارهای سله شکنی واقع نگردید. به نظر می رسد اعمال تیمارهای مورد مطالعه احتمالا بتواند در زمان طولانی از طریق تاثیر بر خصوصیات خاک، عملکرد و خواص کیفی پسته را تحت تاثیر قرار دهد.
مقدمه
طی سالیان متمادی، همراه با رشد تکنولوژی و تجربه بشر روش های کشاورزی بگونه ای تغییر یافته اند که بالاترین عملکردهای محصول با توجه به محدودیت عوامل تولید، استحصال گردد. یکی از عملیات زراعی، سله شکنی در مرحله داشت محصولات کشاورزی می باشد که با استفاده از ادواتی مانند کولتیواتور، رتیواتور، چنگه، کولتیواتورهای غلتان و کارگر انجام می گردد.
از بین بردن سله های سطحی میتواند منجر به هوادهی بهتر خاک و حفظ ذخیره رطوبتی آن گردد که این امر سبب کاهش مشکلات ناشی از تنش رطوبتی، بهبود ساختمان خاک، افزایش عملکرد محصول در واحد سطح، افزایش درآمد و رسیدن به توسعه پایدار می شود - منصوری راد، . - 1376 پسته از جمله محصولات عمده باغی استان کرمان با سطح زیر کشت حدود 302 هزار هکتار می باشد که رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است. سطح زیر کشت پسته کشور 431 هزار هکتار است که در بین صادرات غیر نفتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است
سله قشر روئین خاک در اثر فشار نیروی ضربه های قطرات باران به سطح خاک و آبیاریهای غرقابی و نهری ایجاد می گردد که هر دوی این عوامل سبب تجزیه ذرات، فروکش کردن حجم روزنه ها و ایجاد پوسته نازکی در سطح یا در زیر لایه سطحی می شوند که به دلیل تاثیر آن در چگونگی نفوذ آب یکی از مشکلات قابل بررسی در باغات پسته می باشد
سعیدی راد و همکاران - 1386 - با مقایسه فنی و اقتصادی ادوات خاک ورزی مورد استفاده در سله شکنی زعفران در سه زمان آبیاری مختلف دریافتند که در آبیاری زود هنگام روش های مختلف سله شکنی بر عملکرد محصول تاثیر معنی داری ندارد و تنها در سال دوم رتیواتور، عدم سله شکنی و استفاده از چهار شاخ اختلاف معنی داری با هم داشتند.
در آبیاری به موقع، چهارشاخ و رتیواتور دارای عملکرد بالاتری نسبت به عدم سله شکنی و گاوآهن دامی بودند. همچنین در آزمایش آبیاری دیر هنگام، بیشترین عملکرد مربوط به تیمار عدم سله شکنی و به دنبال آن چهار شاخ بود. این محققین پیشنهاد کردند که در دو تیمارآبیاری زود هنگام و به موقع، از رتیواتوراستفاده نموده و در آبیاری دیر هنگام عملیات سله شکنی انجام نگردد.
در مقایسه سه روش خاکورزی -1 شخم برگردان + دو بار دیسک، -2 خاکورزی سطحی با خاک ورز دوار + یکبار دیسک و -3 دوبار دیسک توسط سکینه و آنیل - 2006 - در یک خاک رسی لومی مشخص گردید که بیشترین مقدار MWD به ترتیب مربوط به تیمار دوبار دیسک، گاوآهن برگرداندار + دوبار دیسک و خاکورز دوار + یکبار دیسک میباشد.
روزبه و لغوی - 1385 - گزارش نمودند که استفاده از سه بار دیسک تاثیری مشابه یکبار خاکورز دوار بر قطر متوسط وزنی کلوخهها دارد.
در تحقیقی که با استفاده از چنگه و غلتکهای کمبریج1 جهت سله شکنی جو انجام پذیرفت، مشخص گردید که در شرایط هوایی گرم و خشک، غلتک کمبریج از آسیب به جوانه های جو جلوگیری کرده و جوانه زنی آنها را نسبت به چنگه بهبود می بخشد
ریاحی - - 1384 با بررسی تاثیر مالچ و شخم در حفظ و نگهداری رطوبت و کاهش تبخیر از سطح خاک در باغات پسته نشان داد که کاربرد مالچ به همراه شخم باعث افزایش ذخیره رطوبتی و به دنبال آن عملکرد پسته نسبت به تیمارهای کاه و کلش، بدون شخم و پوشش پلاستیک گردید.
همت و همکاران - 2003 - با ارزیابی روش های کاشت و سه روش سله شکنی - کولتیواتور غلتان، سله شکن غلتان و روش بدون سله شکنی - دریافتند که ماشین کاشت اثر معنی داری بر عمق کاشت، درصد سبز شدن و ارتفاع گیاه دارد. همچنین این محققین گزارش نمودند که بین تیمارهای سله شکنی با کولتیواتور غلتان و سله شکن غلتان از نظر درصد سبز شدن تفاوت معنی دار وجود نداشت ولی در تیمار بدون سله شکنی میزان جوانه زنی کمتر از 50 درصد بود و لذا با توجه به موجود بودن کولتیواتور غلتان در منطقه، این وسیله را جهت کاربرد پیشنهاد نمودند.
حسن پور - - 2007 استفاده از دیسک را به منظور خردکردن کلوخه ها و جمع آوری علفهای هرز در باغات پسته نسبت به سایر روشهای خرد کردن کلوخه و جمع آوری علف هرز مناسب تر دانست. این محقق توصیه می نماید در صورت نامناسب بودن بافت خاک، مواد اصلاحی قبل از دیسک زدن به خاک اضافه گردد.
هانکز و تورپ - - 1956 تاثیر برخی خصوصیات خاک و سختی سله بر روی جوانه زنی بذر گندم را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که جرم مخصوص ظاهری خاک با اثر بر میزان انتشار اکسیژن و سختی سله ها، به طور غیر مستقیم بر درصد جوانه زنی بذر موثر است. همچنین سختی سله ها منجر به کاهش جوانه زنی بذرها خصوصا در رطوبت های پایین گردید.
هانکز و تورپ - 1957 - با مطالعه تاثیر استحکام سله و محتوای رطوبتی خاک بر جوانه زنی گندم، سورگوم دانه ای و سویا، دریافتند که تاثیر سختی سله بر جوانه زنی گیاه به محتوای رطوبتی خاک وابسته است و در یک سختی معین سله، با پایین آمدن محتوای رطوبتی درصد جوانه زنی کم می شود. همچنین در یک رطوبت مشخص با افزایش سختی سله ها ظهور جوانه ها کاهش می یابد.
موریسن و همکاران - - 2003 با بررسی تاثیر سله شکنی بر جوانه زنی و عملکرد دانه کلزا و خردل در دو کشت متراکم و سبک نتیجه گرفتند که سله شکنی در کشت سبک موجب افزایش عملکرد از 15 تا 35 درصد می گردد ولی در کشت متراکم افزایش عملکرد معنی دار نیست.
اشباع کردن و خشکاندن سله ها منجر به نزدیک شدن آنها به یکدیگر و ایجاد ساختار جدید می گردد. ساختار جدید منجر به نفوذپذیر تر نمودن سطح خاک و حساس تر نمودن آن نسبت به قطرات آب می گردد
هم اکنون برای از بین بردن سله در باغات پسته استان کرمان اغلب از رتیواتور استفاده می شود. بدلیل احتمال خرابی ساختمان خاک و به تبع آن کاهش قطر خاکدانه ها، کاهش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و افزایش تبخیر سطحی آب از خاک هنگام استفاده از رتیواتور و با توجه به اثرات مفید سله شکنی و نبود اطلاعات کاربردی بویژه در باغات پسته نیاز به تحقیق در زمینه جایگزینی روش های دیگر سله شکنی ضروری به نظر می رسد.
مواد و روش ها
این پژوهش به مدت یک سال - 1389 - 1390 - در ایستگاه تحقیقات پسته کرمان وابسته به موسسه تحقیقات پسته کشور انجام پذیرفت. ایستگاه تحقیقاتی مورد نظر در 8 کیلومتری شمال شهرستان کرمان با طول جغرافیایی 02' ، 57 شرقی و عرض جغرافیایی 22' ، 30 شمالی و ارتفاع متوسط از سطح دریا 1754 متر واقع گردیده است.
برای اجرای این تحقیق تیمارهای سله شکنی در چهار سطح: -1 استفاده از رتیواتور -2 استفاده از کولتیواتور مزرعه -3 استفاده از دیسک افست و-4 عدم سله شکنی در سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هم مقایسه گردیدند. در ایستگاه تحقیقاتی مورد نظر متوسط فاصله بین ردیف های درختان پسته 5 متربود. طول ردیفهای انتخابی 50 متر و برای هر تیمار 4 ردیف درخت انتخاب گردیدکه با در نظر گرفتن فاصله 2 متر بین بلوک ها مساحت کل زمین مورد آزمایش 14650 متر مربع بود.
در ابتدا قبل از اعمال تیمارها از خاک زمین، نمونه هایی تا عمق 90 سانتی متر جهت تعیین مشخصات اولیه زمین تهیه و مورد آزمایش قرار گرفت - جدول . - 1 تیمارهای مورد مطالعه پس از هر آبیاری در زمان گاوروشدن زمین در فاصله بین ردیف های درختان پسته اعمال گردید. صفات مورد مطالعه پژوهش عبارت بودند از: ذخیره رطوبتی، متوسط خرد شدن خاک، عملکرد تر، تعداد دانه در انس، درصد پسته خندان، درصد پسته دهان بسته و درصد پسته پوک.
محتوی رطوبتی خاک در هر تیمار یک روز قبل از هر آبیاری در دو عمق 0-25 و 25 - 50 سانتی متر با استفاده از رابطه 1 محاسبه گردید. از داده های حاصل برای محتوی رطوبتی در سال آزمایش میانگین گرفته و به عنوان متوسط ذخیره رطوبتی در نظر گرفته شد.
