بخشی از مقاله
چکیده
بدلیل احتمال خرابی ساختمان خاک و به تبع آن کاهش قطر خاکدانهها، کاهش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و افزایش تبخیر سطحی آب از خاک هنگام استفاده از رتیواتور، جایگزینی روشهای دیگر سله شکنی ضروری به نظر میرسد. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی پسته وابسته به موسسه تحقیقات پسته کشور انجام پذیرفت.
در این آزمایش تیمارهای مورد بررسی عبارت بودند از: استفاده از رتیواتور، کولتیواتور مزرعه، دیسک و عدم سله شکنی. محتوی رطوبتی خاک در دو عمق 0- 25 - و 25 - 50 سانتیمتر - ، متوسط وزنی قطر خاکدانهها بعد از گاورو شدن زمین و جرم مخصوص ظاهری خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که محتوی رطوبتی خاک در تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری نداشت ولی متوسط وزنی قطر خاکدانهها و جرم مخصوص ظاهری خاک در تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری را نشان داد. بطور کلی استفاده از کولتیواتور موجب بهبود این خصوصیات شد.
مقدمه
پسته از جمله محصولات عمده باغی استان کرمان با سطح زیر کشت حدود 302 هزار هکتار میباشد که رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است. سطح زیر کشت پسته کشور 431 هزار هکتار است که در بین صادرات غیر نفتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است
پارامترهای بسیار زیادی در بهبود رشد و عملکرد درختان پسته نقش دارند. یکی از مهمترین این پارامترها، ویژگیهای فیزیکی خاک میباشد. خاک وظایف مهمی در قبال هر محصولی به عهده دارد. حفظ رطوبت خاک و بستر مناسب رشد ریشهها از ویژگیهای مهم فیزیکی آن میباشند. یکی از عواملی که این دو فاکتور را نامطلوب میکند، سله های سطحی خاک می باشد که پس از آبیاری بوجود میآیند.
سله قشر روئین خاک در اثر فشار نیروی ضربههای قطرات باران به سطح خاک و آبیاریهای غرقابی و نهری ایجاد میگردد. سله ها فاقد ساختمان مشخصی میباشند. از نظر فیزیکی بخشهایی از خاک که سله را تشکیل دادهاند، دارای نفوذپذیری کم و در نتیجه تهویه ضعیف هستند، از طرفی فضاهای بین سله موجب میشود که بخشهای زیرین خاک با هوای آزاد و محیط بیرون ارتباط مستقیم داشته باشند. وجود انرژی گرمایی حاصل از تابش خورشید موجب میشود که به راحتی بخشی از آبهای نگهداری شده در قسمتهای زیرین خاک از این مجاری از دست برود .
دشتهای کشورخصوصاً دشتهای استان کرمان با بحران شدید آب درگیر میباشند. بهره وری کم آب آبیاری به همراه کمبود آب کشاورزی باعث شده است که بهره وری آب آبیاری به شدت کاهش یافته است. بنابراین باید به فکر بود آبی که در خاک ذخیره شده است از هدررفت آن جلوگیری کرد. کشاورزان همواره برای مبارزه با سله های سطحی اقدام به عملیات خاکورزی می کنند. عملیات خاکورزی بستگی به نوع خاک و نوع سیستم خاکورزی و نوع محصول موجب بهبود و یا تضعیف برخی از ویژگی های فیزیکی خاک می شود
هم اکنون برای از بین بردن سله در باغات پسته استان کرمان اغلب از رتیواتور استفاده میشود. بدلیل احتمال خرابی ساختمان خاک و به تبع آن کاهش قطر خاکدانهها، کاهش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و افزایش تبخیر سطحی آب از خاک نیازمند ارزیابی روشهای سله شکنی میباشد. با توجه به اثرات مفید سله شکنی و نبود اطلاعات کاربردی بویژه در باغات پسته نیاز به تحقیق در زمینه تاثیر روشهای دیگر سله شکنی برخصوصیات خاک ضروری به نظر میرسد.
مواد و روشها
این پژوهش در سال های - 1388-1389 - در ایستگاه تحقیقات پسته کرمان وابسته به موسسه تحقیقات پسته کشور انجام پذیرفت. ایستگاه تحقیقاتی مورد نظر در 8 کیلومتری شمال شهرستان کرمان با طول جغرافیایی 02' ،57˚ شرقی و عرض جغرافیایی 22' ،30˚ شمالی و ارتفاع متوسط از سطح دریا 1754 متر واقع گردیده است.
در مناطق پستهکاری برای نگهداری رطوبت و ورود سریعتر آب به خاک اقدام به انجام برخی عملیات خاکورزی مینمایند. برای بررسی این موضوع و مقایسه عملیات انجام شده اقدام به اعمال تیمارهای سله شکنی در چهار سطح:-1 استفاده از رتیواتور - شاهد - -2 استفاده از کولتیواتور مزرعه -3 - 2 استفاده از دیسک و- 4 عدم سله شکنی در سه تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی گردید.
در ایستگاه تحقیقاتی مورد نظر متوسط فاصله بین ردیفهای درختان پسته 5 متربود. طول ردیفهای انتخابی 50 متر و برای هر تیمار 4 ردیف درخت انتخاب گردیدکه با در نظر گرفتن فاصله 2 متر بین بلوکها مساحت کل زمین مورد آزمایش 14650 متر مربع بود.
در ابتدا قبل از اعمال تیمارها نمونههایی از خاک باغ تا عمق 90 سانتی متر - در سه عمق 0- 30، 30-60 و 60-90 سانتیمتر - جهت تعیین مشخصات اولیه پروفیل خاک تهیه و مورد آزمایش قرار گرفت - جدول . - 1 تیمارهای مورد مطالعه پس از هر آبیاری در زمان گاوروشدن زمین در فاصله بین ردیفهای درختان پسته اعمال گردید. صفات مورد مطالعه پژوهش عبارت بودند از: محتوای رطوبتی خاک در دو عمق 0-25 و 25-50 در انتهای دوره آبیاری و قبل از انجام آبیاری دور بعد، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها با استفاده از سری الکها، جرم مخصوص ظاهری خاک به روش کلوخه برای تعیین میزان خرد شدگی خاک از میانگین وزنی قطر خاکدانهها، پس از انجام عملیات سلهشکنی استفاده شد. بدین منظور نمونههای خشک شده خاک از الکهای مخصوص با قطر 10، 20، 30، 40 و 50 میلی متر عبور داده شده و با استفاده از رابطه 1، میانگین وزنی قطر خاکدانهها محاسبه شد
در این رابطه: =MWD میانگین وزنی قطر خاکدانهها، = Wi نسبت وزن کلوخهها روی هر الک به وزن کل خاک مورد آزمایش در ابتدای آزمایش، = Xi متوسط قطر کلوخههای روی هر الک - متوسط قطر الک بالایی و پائینی - و= n تعداد کل الکها جرم مخصوص ظاهری خاک با استفاده از روش کلوخه و پارافین در هنگام برداشت محصول در عمق 0- 15 سانتی متری اندازهگیری شد. تخلخل کل خاک نیز در هنگام برداشت محصول در عمق 0-15 سانتی متر با استفاده از رابطه 2 محاسبه گردید.
در این رابطه: = f تخلخل کل خاک، = pb جرم مخصوص ظاهری خاک، = ps جرم مخصوص حقیقی خاک
دادههای آزمایش با توجه به طرح مورد نظر و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه گردیده و میانگین دادهها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد در قالب طرح مذکور با هم مقایسه شد.
نتایج و بحث
انجام عملیات خاکورزی غیر اصولی در سالهای گذشته سبب تخریب خاک و ایجاد کلوخه و از بین رفتن ساختمان خاک و ایجاد سله در سطح خاک شده بود که حتی با توجه به بافت خاک منطقه مورد مطالعه - جدول - 1 که از لحاظ ظاهری مشکلی ندارد ولی ساختمان خاک از بین رفته است و مشکلات مذکور را بوجود آورده بود.
جدول .1 نتایج برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش
پس از جمع آوری داده ها و انجام تجزیههای اولیه آماری نتایج تجزیه واریانس حاصل شد. طبق این نتایج اعمال تیمارهای آزمایشی موجب تغییر میانگین وزنی قطر خاکدانهها و برخی از صفات کیفی شدند.
جدول .2 تجزیه واریانس برخی از صفات مربوط به خاک و آب خاک تحت تیمارهای آزمایشی
تاثیر تیمارهای آزمایشی بر میزان رطوبت خاک:
یکی از صفاتی که به نظر می رسد تحت تأثیر اعمال روشهای خاکورزی قرار بگیرید، مقدار رطوبت خاک می باشد. قطع لولههای موینینهای که باعث کاهش حرکت رو به بالای آب در خاک می شود، یکی از دلایل این انتظارات میتواند باشد. از طرفی افزایش سطح تبخیر در اثر اعمال عملیات خاکورزی می تواند رطوبت خاک را کاهش دهد. به همین دلیل مطالعه وضعیت رطوبت خاک در دو عمق 0-25 و 25-50 سانتیمتری مورد نظر این مطالعه قرار گرفت.
