بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی امکان استفاده از کودهای شیمیایی از طریق سیستم آبیاری قطره ای و دستیابی به اثرات متفابل آب و کود، در یکی از باغات پسته رفسنجان در قالب کرت های کامل تصادفی با 4 تکرار و 4 تیمار به اجرا درآمد - T1 = عرف باغدار، = T2 مصرف کود بر اساس آزمون خاک، %30 = T3 کمتر از مصرف بهینه و %30 = T4 بیشتر از مصرف بهینه - ، تیمارهای کودی فوق در یک قطعه دیگر با روش آبیاری سطحی نیز اعمال شدند تا روش قطره ای با آن مقایسه گردد.
نتایج نشان داد که عملکرد در آبیاری قطره ای و سطحی هیچ تفاوت معنی داری نداشته،و می توان در باغاتی که به روش سطحی تا 9000 متر مکعب آبیاری می شوند به صورت قطره ای این مقدار را به نصف و حتی کمتر کاهش داد و هر ساله در مصرف آب به روش قطره ای صرفه جویی کرد.
مقدمه
گیاه پسته سطح زیر کشت زیادی را به خود اختصاص داده و از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است اخیرا این گیاه در کشورهای بیشتری مورد توجه قرار گرفته، به نحوی که کشور آمریکا اقدام به مطالعه، کشت و تولید آن در سطح گسترده کرده است.سطح زیر کشت این محصول در ایران حدود 380 هزار هکتار و تولید کل آن حدود 304 هزار تن می باشد.
استان کرمان حدود 83 درصد سطح زیر کشت و 82 درصد تولید این محصول را به خود اختصاص داده است. در مناطق پسته خیز استان کرمان علیرغم بارندگی کم، تبخیر و تعریق سالانه خیلی زیاده بوده و منجر به برداشت بی رویه آب های زیرزمینی شده است.
در حال حاضر کمبود آب و کیفیت نا مطلوب آنها از مشکلات اساسی است که تولید این محصول را تحت تاثیر قرار داده و در آینده به طور جدی آن را تهدید می کند جالب توجه است که بعضی از باغداران مجبور به استفاده از آبهای با EC بیشتر از 20 دسی زیمنسی بر متر بوده و در مواردی دور آبیاری به 120 روز - 3 نوبت آبیاری در سال - می رسد.
علیرغم محدودیت های فوق، راندمان آب در باغات پسته چه از نظر راندمان انتقال - روش غرقابی - و چه از نظر راندمان مصرف آب - WUE - پایین بوده و متوسط عملکرد 1100-1200 کیلوگرم در هکتار می باشد بیش از 90 درصد باغات پسته به روش سطحی آبیاری شده و تعداد باغاتی که در حال حاضر به روش مکانیزه آبیاری می شوند خیلی کم است. - موذن پور. - 1379 تحقیقات زیادی در ارتباط با جنبه های مختلف روش های آبیاری تحت فشار صورت گرفته و استفاده از روش آبیاری قطره ای بخصوص در باغات توصیه شده و مزایای زیادی برای آن ذکر شده است.
آبیاری قطره ای در ایستگاه تحقیقاتی و باغات مرکبات جهرم از سال 1356 مورد استفاده قرار گرفته است میزان مصرف آب در این سیستم حدود 30 درصد کمتر از سطحی بوده و مزیای زیادی از این سیستم ذکر شده که آلودگی کمتر درختان کاهش هزینه های کارگری و علف های هرز و افزایش راندمان مصرف کودهای شیمیایی از آن جمله اند
در تحقیقی که در ارتباط با امکان تغییر سیستم آبیاری از روش سطحی به قطره ای در باغات پسته صورت گرفت مشخص شد که به روش سطحی با 9000 متر مکعب در هکتار در سال آبیاری می شوند با تیمارهای آبیاری قطره ای که در آنها 5000 و یا 7500 متر مکعب آب مصرف شد اختلاف معنی داری وجود نداشت پس می توان با مصرف 55 درصد آب مصرف شده در روش سطحی از طریق قطره ای به همان محصول دست یافت.
در طی سالیان گذشته تعداد زیادی از باغات پسته نیز به روش آبیاری قطره ای روی آوردند اما دلایل متعددی باعث شده تعداد کمی از آنها بتوانند با موفقیت به استفاده از این سیستم ادامه دهند. طراحی غلط، نا مناسب بودن وسائل و لوله ها، عدم توجه به خصوصیات فیزیکی خاک و کیفیت آب در زمان طراحی، مدیریت غلط در استفاده از سیستم پس از نصب و راه اندازی، نداشتن دور آبیاری منظم، تجمع نمک در محیط ریشه و تنش های وارد شده ناشی از عوامل متعدد در اثر تغییر ناگهانی روش آبیاری از سطحی به قطره ای از دلایل عدم موفقیت و استقبال نکردن باغداران پسته از این سیستم می باشد.
مواد و روشها
این آزمایش در یکی از باغات پسته رقم احمد آقایی شهر رفسنجان در دو قطعه یکی با آبیاری سطحی و دیگری با آبیاری قطره ای پیاده گردید. آزمایشی در قالب کرتهای کامل تصادفی با 4 تکرار و 4 تیمار اجرا شده و تیمارهای آن به شرح زیر می باشد:
:T1 تیمار شاهد - کوددهی مطابق عرف باغدار
:T2 مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک
%30 :T3 کمتر از مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک %30 :T4 بیشتر از مصرف بهینه کود بر اساس آزمون خاک جهت اجرای طرح ابتدا با توجه به تعداد تیمار و تکرار مذکور در هر قطعه 16 ردیف درخت - کرت آزمایشی - انتخاب و سپس در هر ردیف 16 اصله درخت تا حد امکان از نظر اندازه یکنواخت بودند به عنوان درختان اصلی پلاک گذاری گردید.
از هر قطعه نمونه خاک به صورت مرکب از اعماق 0-30، 30-60 و 60-90 سانتیمتر از محدوده سایه انداز درخت تهیه و میزان و نوع کودهای مورد نیاز هر تیمار با تجزیه نمونه های خاک مشخص شد با توجه به تغییرات کم نتایج تجزیه خاک در دو قطعه مقدار کود مصرفی برای دو قطعه یکسان در نظر گرفته شد سایر مراحل اجرایی طرح در هر قطعه به شرح زیر می باشد:
قطعه آبیاری سطحی:
در این قطعه بعد از تجزیه خاک - جدول شماره - 1 و مشخص شدن نوع و میزان کودهای مورد نیاز هر تیمار - جدول شماره - 2، کانال های کودی در دو طرف درختان - زمستان - 1392 به عمق تقریبی 40 سانتیمتر حفر گردید و کودهای شیمیایی هر تیمار با کود حیوانی مخلوط و در کف کانال کود ریخته شد و سپس کودها با خاک اولیه پوشانده شدند. در مورد کود از ته تقریبایک سوم آن در کانال کود و بقیه آن در طول فصل رشد بصورت سرک در 2 نوبت مصرف گردید. آبیاری این قطعه به روش سطحی و با دور آبیاری باغدار انجام شد.
قطعه آبیاری قطره ای:
بدین منظور ابتدا قطعه مورد نظر مشخص و سپس در هر طرف لوله اصلی آب این قطعه 8ردیف درخت - مجموعاَ 16 ردیف - انتخاب گردید. از لوله اصلی سه انشعاب دیگر جدا و در مسیر هر یک، یک عدد تانک کود جهت اعمال تیمارهای کودی نصب گردید و لوله اولیه به عنوان تیمار باغدار در نظر گرفته شد. بعد از هر تانک کود یک فیلتر نصب شد تا ذرات جامد ته نشین و آب خروجی تصفیه گردد.
همچنین برای هر تیمار یک کنتور حجمی نصب شد. در این قطعه کود فسفره از منبع سوپرفسفات تریپل همراه با کود حیوانی به صورت چالکود همراه با کوددهی باغدار در زمستان - - 1392 و زیر نوار آبیاری مصرف شد و سایر کودها از شروع فصل رشد در سه نوبت از طریق تانک کودها به تیمارهای مربوطه اضافه خواهد شد. کود از ته به صورت اوره و نیترات آمونیوم و دیگر کودها شامل سولفات پتاسیم، سولفات روی، سولفات آهن، سولفات منگنز و سولفات مس را ابتدا آسیاب کرده و سپس در ظروف جداگانه کاملاَ حل نموده، و داخلتانک کودها ریخته می شوند.
ضمناَ میزان کود مصرفی در هر تیمار بر اساس تعداد کل درختان موجود در هر ردیف و نهایتاَ با در نظر گرفتن 4 تکرار محاسبه شده است. و در فصل برداشت از 6 درخت پلاک گذاری شده به صورت تک تک محصول برداشت شده است و به صورت جداگانه توزین می گردد و بعد با هم مخلوط می شوند و یک نمونه مرکب به آزمایشگاه فرستاده جهت تعیین انس، درصد خندانی، درصد پوکی، درصد دهانه بست و عملکرد نیز از 6 درختی که به صورت جداگانه توزین گردیده است در تیمارهای مختلف در هکتار محاسبه می گردد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل عملکرد در آبیاری قطره ای و سطحی نشان میدهد که مقدار کود و شرایط دیگر یکسان بوده است هیچ تفاوت معنی داری در عملکرد مشاهده نمی شود.
شکل :1نمودار عمکرد آبیاری سطحی
شکل :2نمودار عملکرد آبیاری قطره ای
