بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه محیط زیست در اثر مخاطرات بوجود آمده، دچار تلاطم گردیده و ساکنان زیست کره را نگران ساخته است. از جمله اینمخاطرات، آلودگی های زیست محیطی است که بواسطه صنعتی شدن و رویه غلط در زندگی نوع بشر بروز یافته است. در این راستا آلودگی هوا که ناشی از عوامل غیرطبیعی است بر اقلیم و موجودات زنده آثار زیانباری را در پی دارد. این پژوهش با هدف بازنگری و مروری بر آثار آلودگی هوا با امعان نظر به عوامل ایجاد آلودگی انجام پذیرفته است. در این راستا و در بستر این تحقیق تاثیر آلودگی هوا بر اقلیم و تاثیر آلودگی هوا بر موجودات زنده مورد بررسی قرار می گیرد. نگاه این پژوهش به ابعاد بهداشت محیط، سلامت و محیط زیست بوده و اهمیت موضوع را در این چارچوب نشان می دهد.
-1 مقدمه :
آلودگی هوا ممکن است طبیعی - مانند فعالیت آتشفشانها - ، یا مصنوعی باشند. آلودگیهای مصنوعی عمدتاً ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانهها هستند.در بسیاری از کشورهای جهان اقداماتی برای کاهش آثار آلودگی هوا بر محیط زیست انجام شدهاست. محققان آلودگی هوا را بررسی نموده و استانداردهایی را برای اندازهگیری نوع و مقدار آلایندههای خطرناک تعیین می کنند. بعد از آن باید حد مجاز آلایندههای هوا مشخص شود.در مرحله بعد میتوان گامهایی برای کاهش آلودگی هوا برداشت.
تنظیم مقرراتی برای موادی که در اثر فعالیتهای انسانی در فضا منتشر میشود این هدف را تکمیل میکند. بسیاری از کشورها برای میزان انتشار آلایندههای خودروها و صنایع محدودیتهایی را اعمال کردهاند. این کار از طریق سازمانهای هماهنگکننده که وظیفه نظارت بر محیط زیست و هوا را به عهده دارند انجام میشود. در سازمان ملل برنامه مدیریت جو طرحهای زیست محیطی را در سراسر جهان اجرا میکند. در روزهای بحرانی آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدودههای مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید. استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در سفرهای روزانه درون شهری خود را جایگزین خودروهای شخصی نمائید. فعالیت یا بازی کودکان در محیطهای باز را محدود نمائید. و افراد مسن یا افراد با بیماریهای قلبی، ریوی نظیر آسم، برونشیت مزمن و نارسائی قلبی از خروج از خانه اجتناب نمایند.
-2 تاثیر آلودگی هوا بر تغییر اقلیم
بند اول : پدیده وارونگی هواٌ و پایداری هوا
میزان پایداری و وارونگی هوا، عواملی هستند که در افزایش غلظت آلایندهها نقش مهمی ایفا میکنند. تحقیقات نشان می دهد در زمانی که هوا پایدار است، نمیتواند بصورت عمودی حرکت کند در نتیجه رقیق نمیشود و غلظت آلایندههای هوا افزایش مییابد. همچنین وارونگی هوا که بیشتر با کاهش دما همراه است، باعث برهم خوردن تهویه عمودی و طبیعی هوا می شود که این مشکل پدیده طبیعی اینورژن به اشکال مختلفی بوجود می آید .
معمولی ترین نوع آن تشعشعی است که نزدیک سطح زمین و در ارتفاع 55 تا 155 متری در ابتدای روز و برای مدت کوتاهی اتفاق می افتد. این پدیده زمانی است که لایه های هوای بالا به دلیل تابش نور خورشید گرم تر از هوای نزدیک سطح زمین می شوند . این نوع اینورژن - وارونگی دما - اغلب در فصول سرد و زمستانها اتفاق می افتد و پدیده ای عمومی است. عامل دیگر تشکیل وارونگی دما فشار هوا می باشد. این نوع در اثر قرار گرفتن جبهه های پرفشار هوا روی یک منطقه و در ارتفاع چند صد - 155 - متری رخ می دهد. مدت آن نسبت به نوع اول طولانی تر است گاهی تا چند روز یا هفته هم طول می کشد - مانند وارونگی دما آذر ماه سال 84 شهر تهران -
در زمستان و پاییز بیشتر اتفاق میافتد. وارونگی هوا - اینورژن - موجب پایداری و ماندگاری هوا میشود که به معنای عدم امکان تخلیه مواد آلاینده به خارج از محیط تنفسی است. در حالت عادی و از لحاظ فیزیکی، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد به دلیل سنگینی به سمت پایین حرکت میکند. در اوایل روز لایههای بالای زمین به دلیل برخورد اشعههای نور خورشید گرمتر از لایههای زیرین میشود، در این میان با شروع روز و آغاز فعالیتهای انسانی و مصرف سوخت، دمای هوای سطح زمین افزایش مییابد.
این هوای گرم هنگام صعود و حرکت به سمت بالا یا هنگام جابه جایی به وسیله باد، با لایهای هم دما از هوا که توسط تابش خورشید در طبقات فوقانی جو تشکیل شده برخورد کرده و این امر مانع صعود و تبادل هوا میشود. نتیجه آن تشکیل یک سطح پوششی بالای شهر است که با گذشت زمان و افزایش فعالیتهای انسانی و به دلیل حبس هوا در زیر این لایه، مواد آلاینده تولید شده در سطح زمین باقی مانده و بالا نمیروند. هیچ کدام از آلایندهها در به وجود آمدن چنین پدیدهای دخیل نیستند و فقط وضعیت جوی است که آن را به وجود میآورد.
این پدیده در هوای سرد زمستان و تا اندازهای در فصل پاییز نیز بیشتر اتفاق میافتد. در زمانهایی که هوا در وضعیت بحران قرار دارد، گروههای آسیب پذیر جامعه شامل کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و بیماران تنفسی که حدود 35درصد از کل جمعیت را تشکیل میدهند، بیشتر در معرض خطر هستند. به همین خاطر در شرایط فعلی مهمترین راهکار برای جلوگیری از آلودگی هوای شهر تهران گسترش شبکه حمل و نقل عمومی و استفاده از سوختهای است که کمتر هوا را آلوده کنند.
بند دوم : باران های اسیدی
افزایش آلودگی هوا باعث شده است حتی باران که به عنوان مهم ترین عامل پاکسازی و تلطیف هوا محسوب میشود، علاوه بر اینکه نتواند سهمی در پالایش هوا داشته باشد، بلکه خود در شرایط معینی به ویژه در کانونهای صنعتی واقع در اطراف شهرهای بزرگ عامل آسیبرسانی عمدهای تبدیل شود و حتی در برخی مناطق به علت افزایش آلودگی بیش از حد هوا می بارد
باران اسیدی به دو نوع بارش تر - باران،برف،مه - و خشک - ذرات معلق - اسیدی گفته میشود که بر اثر احتراق سوختهای فسیلی به صورت انتشار دی اکسیدگوگرد و اکسیدهای ازت در پایین یا در منطقهای که در آن تولید شده میبارد. گرچه سهم اصلی با اکسیدهای گوگرد و ازت است اما سایر اسیدها نیز در تولید باران اسیدی شرکت دارند.
گازهای قابل انحلال در آب، چه آلوده کننده چه غیر آلوده کننده بر اثر بارندگی در آب حل شده و به شکل باران به زمین می بارد.اکسید های ازت و گوگرد که هر دو از مهمترین عوامل تشکیل دهنده باران اسیدی هستند، در اتمسفر یافت می شوند که هم منبع طبیعی و هم منبع انسانی دارند.
در فرآیند تشکیل باران اسیدی واکنش های شیمیایی و رسوبات نقش مهمی دارند. بارش باران اسیدی به دریاچه ها به مرور زمان سبب از بین رفتن موجودات زنده درون آنها می شود و در جنگل ها باعث کاهش قدرت رویش دانه ها، کاهش کارآیی فتوسنتز، کاهش پایداری در مقابل بیماری های گیاهی، افزایش زخم بر برگها، فرسایش کوتیکول حفاظت کننده و کاهش جذب مواد غذایی از خاک می شود. بارش اسیدی در بسیاری از موارد علاوه بر ضررهای اقتصادی، زیان-باران اسیدی بارانی است که به واسطه ترکیب شدن دی اکسید گوگرد و اکسید نیتروژن حاصل از مصرف سوختهای فسیلی ذرات معلق در هوا با بخار آب موجود در جو، به وجود می آید.
