بخشی از مقاله
چکیده
منابع آلوده کننده هوا در شهر تهران به دو بخش اصلی تقسیم بندی می شوند :منابع ثابت و منابع متحرک.در خصوص منابع ثابت استانداردهای کنترل آلودگی در سازمان محیط زیست تعریف شده که در صورت اجرای کامل ،آلودگی هوا به حداقل مقدارش می رسد اما در خصوص منابع متحرک علی رغم تعریف استانداردهای کنترل ، هنوز اجرایی نشده است که عوامل زیادی باعث این مهم شده اند.براساس ماده های 112 ،113 ، 114و115 منشور حقوق شهروندی ،هر شهروند حق بهره مندی از یک محیط زیست سالم ،پاک و عاری از هر گونه آلودگی را دارد ودر مقابل دستگاه های اجرایی هم وظایفی درمورد این حق شهروندان بر عهده دارند.در این مقاله ضمن بررسی رابطه معنی دار اثرات آلودگی هوا با تعداد فوتی هاوناراحتی های قلبی وتنفسی شهروندان تهرانی به علل ودالیل این موضوع می پردازیم . با توجه به آمارهای وزارت بهداشت میانگین مرگ و میر در ماهای سرد سال که آلودگی هوای کلانشهر تهران در اکثر روزها در شرایط ناسالم است حدود 10 درصد افزایش و میزان پذیرش بیماران قلبی و عروقی و تنفسی روزانه در اورژانس ها به شدت افزایش می یابد .عدم اجرای معماری صحیح ، کمبود وسایل حمل و نقل عمومی، افزایش منابع متحرک آلودگی ، عدم استفاده از تکنولوژی روزوپاک در صنایع خودرو و موتور سیکلت وسایر صنایع آلاینده کشور ،عدم اجرای کامل قوانین زیست محیطی درمورد منابع ثابت و متحرک آلودگی ، کمبود نظارت دستگاه های اجرایی مرتبط با آلودگی هوا در صنایع خودروسازی ،نفت ،پتروشیمی و...، فاصله بین اقدامات تئوری وعملی در دستگاه های اجرایی و ...از عوامل افزایش آلودگی در کلانشهر تهران هستند.
کلمات کلیدی: آلودگی هوا،حقوق شهروندی،محیط زیست ، منابع ثابت ، منابع متحرک
مقدمه
جو زمین، لایه ای است محتوی گازهای مختلف که در آن عمل و عکس العمل ها یی در مقیاس زمانی و مکانی متفاوت رخ می دهد.درصد بیشتری از جو زمین را گازهای دائمی مانند نیتروژن ،اکسیژن ، بخار آب ، دی اکسید کربن ، آرگون ومقادیری از گازهای دیگری همچون هیدروژن و ازن و... تشکیل داده است. آلودگی هوا ، عبارتست از حضور ترکیبات )شیمیایی ، بیولوژیکی ، فیزیکی ، ...( و دیگر عواملی که بتواند برغلظت ، ترکیب شیمیایی ، اندازه ، نحوه اثر و کیفیت طبیعی جو چنان اثر بگذارد که سالمتی انسان و سایر جانداران و گیاهان را به خطر انداخته و بر اجسام و مواد ، اثر زیانبار و مخرب داشته باشد به طوری که تعادل کره زمین و رفاه ساکنین آن را مختل نماید)کریمی ،.1390 منابع آلوده کننده هوا به دو قسمت طبیعی و مصنوعی تقسیم میشود:-1 منابع طبیعی مانند فعالیتهای آتشفشانها و آتش سوزی جنگلها ،گرد و غبار طبیعی ، منابع حیوانی و مزارع و مرداب ها و...-2 منابع مصنوعی مانند وسایل نقلیه ، زغال سنگ سوزها، صنایع مختلف ، آلودگیهای ناشی از سوزاندن بقایای کشاورزی و...اما منابع مصنوعی را می توان به دودسته تقسیم کرد :منابع ثابت و منابع متحرک آلاینده.در قرن اخیرگسترش صنایع آلاینده و افزایش ظرفیت های تولید آن ها و از طرفی توسعه شهر نشینی و استفاده از منابع متحرک آالینده نقش چشم گیری در افزایش آلودگی هوا و محیط زیست داشته است و از آن سو تولید گازهای گلخانه ای توسط این منابع باعث گرمایش زمین و تغییر اقلیم شده است .بر اساس بند ع منشورحقوق شهروندی که حق محیطزیست سالم و توسعه پایداراست )ماده های 112،113،114،)115 حفاظت از محیطزیست ، که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند ، وظیفه ای همگانی است. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن ، که با آلودگی محیطزیست یا تخریب غیرقابل جبران آن همراه باشد، ممنوع است. حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیطزیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیطزیست حق شهروندان است و دولت این حق را در برنامه ها، تصمیمات و اقدام های توسعه ای، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی مد نظر قرار می دهد و با آلودگی و تخریب محیطزیست مقابله می کند .هر شهروند حق بهره مندی از محیطزیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله آلودگی هوا، آب و آلودگیهای ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از میزان و تبعات آلاینده های محیطزیست را دارد .دستگاههای اجرایی برای کاهش آلاینده های زیست محیطی به ویژه در شهرهای بزرگ تدابیر الزام را اتخاذ می کنند .هرگونه اقدام به منظور توسعه زیربنایی و صنعتی مانند احداث سدها و راه ها و صنایع استخراجی، پتروشیمی یا هسته ای و مانند آنباید پس از ارزیابی تأثیرات زیست محیطی انجام شود. اجرای طرح های توسعه ای منوط به رعایت دقیق مالحظات زیست محیطی خواهد بود .دولت با ایفای نقش بین المللی مؤثر از طریق همکاری های اقتصادی، تبادل اطلاعات، انتقال دانش فنی و مبادله فرهنگی برای تحقق توسعه پایدار همه جانبه و متوازن و رفع موانع بین المللی اقدام خواهد نمود .حق شهروندان است که از مزایا و منافع فن آوریهای نو در کلیه زمینه ها از جمله بهداشتی، پزشکی، دارویی، غذایی، اقتصادی و تجاری بهره مند شوند.با توجه به منشور حقوق شهروندی که حقوق شهروندان ووظایف دولت و دستگاه های اجرایی را شفاف مشخص کرده است ،چرا تهران و کالنشهر های دیگر ایران همچنان جزو آلوده ترین شهرهای جهان هستند؟
در نظام حقوقی ایران با توجه به گسـترش روزافـزون منابع ثابـت ومتحرک، کنتـرل آلـودگی هـوا توسـط ایـن منـابع همــواره یکـی از دغدغــه هــای جــدی در مقابلـه بــا آلودگی هوا بوده و به همـین دلیـل تعـدادی قـانون و مقررات در زمینه استانداردسازی فعالیت این منابع بـه تصویب رسیده است. با وجود شکل گیری یک نظـام اولیه حقوقی برای کنترل آلودگی ناشی از این منـابع، کاستی هـای متعـددی در ایـن قوانین و مقررات وجوددارد که سرانجام کنترل مـوثر آلودگی ناشی از این منابع مهم را بـا چـالش روبـه رو می سازد.)مشهدی و همکاران ،1391
آلودگی هوای تهران یکی از بزرگترین مشکلات زیست محیطی کشور محسوب می شود که با بحرانی شدن آن سالمت شهروندان به خطر می افتد . طرح جامع کاهش آلودگی هوای شهر تهران نیز پس از گذشت تقریبا 30سال همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد و طرح های بازدارنده تنها حربه مقابله با آلودگی هوا در روزهایی است که سخت تر می شود نفس کشید.
طرح مسئله
ذرات آلاینده و ترکیبات زیانآور هوای آلوده که از طریق تنفس، بلع یا پوست جذب بدن میشوند، از طریق جریان خون به مغز رسیده و سبب بروز التهابهای بیماریزا میشوند. بررسیها نشان داده است تماس بیش از حد با آلایندههای ترافیکی هوا سبب افزایش ناتوانیهایی ذهنی میشود و افراد با افزایش سن بیشتر در معرض ابتال به آلزایمر قرار میگیرند. به گفته محققان آلمانی، مشکالت حافظهای زودهنگام در زنانی که حداقل مدت 20 سال در نزدیکی خیابانهای شلوغ و پرتردد زندگی کردهاند، بیشتر مشاهده میشود و آنها در انجام آزمونهای ذهنی بازده بسیار نامطلوبتری دارند.
منوکسیدکربن که یکی دیگر از مواد زیانآور هوای آلوده است نیز میتواند موجب سردرد، کاهش هوشیاری، مشکالت دایمی سیستم اعصاب مرکزی وحتی مرگ شود. ازن که از ترکیب گازهای هیدروکربن با دیاکسید نیتروژن در حضور نور خورشید ساخته میشود، یکی از آالیندههای هواست که ممکن است در سیستم قلبی وعروقی و تنفسی و مسیرهای هوایی تغییرات خطرناکی ایجاد کند و سبب کاهش ظرفیت ریه، سرفه، درد و خسخس سینه شود. ازن موجب افزایش آلرژی و آسم در کودکان میشود و حتی افراد سالم هم به تماس با این ماده حساساند. استنشاق دی اکسید گوگرد که در اثر سوخت حاوی گوگرد ایجاد میشود، راههای هوایی را ملتهب میکند و در کودکان و افراد مبتال به آسم ایجاد مشکل میکند. تماس با ترکیبات نیتروژن که در اثر سوخت بنزین ایجاد میشوند، موجب درد قفسه سینه، اشکال در تنفس و افزایش احتمال عفونت ریه میشود. مطالعات ژنتیکی انجام شده در زمینه تغییرات کروموزومی ناشی از تماس با آالیندهها نشان داده است مواجه با آلودگی هوا با کاهش شدید درصد تحریک اسپرم، کاهش شدید درصد اسپرمهای طبیعی از نظر شکل و همچنین ساختمان غیرطبیعی کروماتین اسپرم ارتباط مستقیم دارد. این عوامل موجب ناباروری در مردان میشود.
مرگ سالانه بیش از 4هزار و 400شهروند بر اثر آلودگی هوا ، بیانگر بروز یک فاجعه زیست محیطی در کلانشهر تهران است. اما همین که هوای این شهر کمی به شرایط سالم نزدیک می شود، آلودگی هوا نیز فراموش می شود و بحران هر ساله این شهر رنگ می بازد.
طبق آخرین گزارش بینالمللی بهداشت جهانی، 23 درصد از مرگها، منتسب به عوامل محیطی هستند که مهمترین آن آلودگی هوا محسوب میشود به طوری که پنجمین علت مرگ و میر شناخته شده است. قطعا تهران با توجه به جمعیت بالایی که دارد بیشترین آمار مرگ و میر در آلودگی هوا را به خود اختصاص میدهد.
ابعاد و حدود مسئله تحقیق
منطقه مورد مطالعه از لحاظ موقعیت مکانی کلانشهر تهران و حومه ی آن و از لحاظ زمانی،داده ها ی این تحقیق برای یک دوره ی شش ساله از سال های 1390 تا 1395 انتخاب شده اند.
هدف تحقیق
هدف از این تحقیق ارتباط بین آلودگی هوا با تعداد مرگ و میرها در تهران است.
سوال ویژه
آیا بین آلودگی هوا و تعداد فوت شده های تهران رابطه معنی داری وجود دارد؟
پیشینه تحقیق
از زمانی که آلودگی هوا یکی از بزرگترین معضالت بزرگ زیست محیطی در کلانشهرها شده و اثرات مخرب آن بر سالمت جامعه آشکار شده است ، تحقیق های زیادی در این خصوص صورت گرفته ،حسین محمدی در سال 1385 ارتباط عناصر اقلیمی و آلاینده های هوا تهران با مرگ و میرهای ناشی از بیماری های قلبی را بررسی کردودریافت که ارتباط معنی داری بین آن ها وجود دارد.همچنین یاداشت ها و گزارش های متعددی در خبرگزاری های صداو سیما،ایسنا،آفتاب و...درخصوص اثرات آلودگی هوا بر سلامت شهروندان آمده است.از طرفی برخی هم با بررسی حقوقی آلودگی هوا بر حقوق
