دانلود مقاله بحران محیط زیست - آلودگی محیط زیست

بخشی از مقاله

مقدمه
محيط زيست كره ما از جهات مختلف تحت فشار شديدي قرار گرفته است. صحراها گسترش پيدا مي كنند ، از وسعت جنگلها كه ششهاي طبيعت هستند ، كاسته مي شود. آب و هوا به علل مختلف در حال تغيير است كه اثرات طغيان آبها و خشكسالي ناشي از ضررهاي جاني و مالي بسياري به همراه دارد و حوادث طبيعي سهمناكتر و مخبرتر مي گردد.

آبهاي زيرزميني ، رودخانه ها ، درياچه ها و حتي اقيانوسها آلوده شده و سيستم اكولوژي آنها در حال تخريب است از تعداد گونه هاي حيوانات ، پرندگان ، گياهان و ديگر موجودات زنده به علت آلودگي و نامساعد شدن محيط زيست كاسته مي شود و برخي از منابع طبيعي رو به اتمام است و شايد از همه بدتر آلودگي روزافزون هوايي است كه استنشاق مي كنيم و سلامتي انسانها را تهديد مي كند و به طور كلي چنين به نظر مي رسد كه طبيعت زيبا و اعجاب انگيز

ما در حال نابودي تدريجي است. طبق مدارك و شواهدي كه افكار عمومي كم و بيش از آن مطلع گرديده و در ادامه نيز به اغلب آنها مختصراً اشاره خواهد شد ، تمامي اين جريانات و اختلالات كم و بيش ناشي از عملكرد سودجويانه و نابخردانه بشر است. بشر ، در مقايسه با قرون گذشته ، در قرن به اصطلاح پيشرفته اي كه گذشت و در حال ، هرگز آگاهانه و يا ناآگاهانه اين چنين بي رحمي ، شقاوت ، چپاولگري و تخريب را نسبت به طبيعت روا نداشته و حقوق نسلهاي آينده

را نقص نكرده و تيشه به ريشه خود نزده است و در هيچ سده اي اين چنين سريع ، سنتها ، فرهنگهاي ملي و الگوهاي مجرب ، ارزشها و اعتقادات مذهبي تضعيف نشده و در معرض تغييرات منفي قرار نگرفته است و مردم دچار پوچي ، خودخواهي ، مادي پرستي و ظاهربيني نشده اند و مهاجراتهاي گسترده از روستاها به شهرها و از كشور به كشوري كه اثرات اجتماعي ، فرهنگي و محيط زيستي ناهنجاري به همراه داشته صورت نگرفته است.

كلمات كليدي : انرژي ، محيط زيست ، آلودگي محيط زيست

انرژی و محیط زیست
اساسی ترین پایه توسعه، انرژی است و یكی از مهم ترین مسائل جوامع بشری امروزی، انرژی و نحوه تأمین نیازهای مربوط به آن است. هرچند در جمهوری اسلامی ایران، به واسطه وجود ذخایر عظیم سوخت های فسیلی، به تفكر حداكثر صرفه جویی و اتلاف در مصرف انرژی توجه جدی نشده است، از این رو توجه به این امر به ویژه به علت بروز اثرهای زیست محیطی ناهنجار، در مراحل مختلف تولید، تبدیل و مصرف انرژی اجتناب ناپذیر است.
عوامل مؤثر در توسعه پایدار بخش انرژی را می توان عوامل امنیت در عرضه انرژی، امنیت در تقاضای انرژی، فقر، جمعیت، اشتغال و حمل و نقل نام برد که هر یک از این عوامل نقش به سزایی در میزان مصرف انرژی دارند.

الگوی توسعه در بخش انرژی، هنگامی پذیرفتنی است كه به حفظ محیط زیست بیانجامد و كمترین تخریب را در این راه به دنبال داشته باشد.
یكی از اثرهای زیست محیطی ناشی از مصرف انرژی، ایجاد ریزش های اسیدی است. اكسیدهای نیتروژن و نیز اكسیدهای سولفور كه در فرآیند احتراق سوخت های فسیلی در بخش های تولید نیرو و یا حمل و نقل تولید می شوند، در اتمسفر منتشر و به ریزش باران های اسیدی منجر می شوند. میزان تأثیر ریزش

های اسیدی، به میزان حساسیت اكوسیستم بستگی دارد. در قرن حاضر، بسیاری از دریاچه های كوچك، در اروپا و آمریكای شمالی اسیدی شده و این امر به تغییر فون و فلوراین دریاچه ها منجر شده است. این تغییرات آنقدر چشمگیر و مهم است كه بسیاری از آب های سطحی به كلی عاری از ماهی، دوزیستان و سایر موجودات شده اند. PH خاك در مناطق وسیعی كاهش یافت و مواد معدنی گیاهان و تنوع زیستی پوشش های گیاهی را تحت تأثیر قرار داده است.

اسیدی شدن، اصلی ترین عامل كاهش عظیم جنگل های مناطق وسیعی از اروپا و آمریكای شمالی است.
امروزه اكثر محافل علمی بر این باورند كه با توجه به شواهد و تحقیقات، فعالیت های بشر بر وضعیت آب و هوایی، مؤثر بوده است. افزایش غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر، توازن انرژی زمین را تغییر داده و به گرم شدن آن منجر شده است كه در قرن آینده نیز موجب تغییرات آب وهوایی مهمی خواهد شد. انتظار نمی رود كه میزان تغییرات پیش بینی شده دما، رسوبات و رطوبت خاك در سراسر جهان یكسان باشد.

اثرهای مخرب زیست محیطی، رشد سریع استفاده از سوخت های فسیلی، در كلیه سناریوها با انتقال به استفاده از گاز طبیعی كه كمترین میزان آلایندگی و بیشترین سازگاری با محیط زیست و وضعیت اقلیمی را دارد، به درجات مختلف تعدیل می شود.

اما به هرحال، وضع كردن قوانین زیست محیطی محدودكننده تر، همواره به بهبود كیفیت محیط زیست منجر نمی شود. تجربه چند دهه گذشته، نشان می دهد كه قوانین زیست محیطی به ویژه برای آن دسته از كشورهایی كه زیرساخت های وسیع توسعه نیافته داشته اند و از نظر قانون گذاری نیز ضعیف بوده اند، مسئله ساز شده اند.

موافقت نامه کیوتو یکی از راه حل های پیشنهادی بین المللی برای برطرف کردن مشکلات زیست محیطی، به ویژه محدود کردن گازهای گلخانه ای است. این موافقت نامه که به امضای همه کشورهای صنعتی به جز آمریکا و استرالیا رسیده است، محدودیت هایی در استفاده از انرژی را برای کشورهای امضا کننده آن ایجاد می کند. طبق این موافقت نامه ، کشورهای صنعتی باید تا پایان سال 2012 میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را در قیاس با سال 1990به طور میانگین 5 درصد کاهش دهند.

توليد انرژي ، بخش سرنوشت ساز محيط زيست
امروزه تصور بر اين است كه بشر امروزي چند ميليون سال پيش در شرق آفريقا تشكيل اجتماعات داده است و احتمالاً اگر چنانچه بشر نحوه استفاده از آتش را نياموخته بود هرگز نمي توانست در سراسر دنيا پخش شود. در اغلب محل هايي كه انسان سكونت گزيده آتش يكي از عوامل ادامه زندگي است. ما براي زنده ماندن نياز به آتش و انرژي داريم ، حتي در مناسب ترين نظام اجتماعي محيط زيستي احتياج به انرژي براي گرم كردن اماكن ، روشنايي ، توليدات ، حمل و نقل

و غيره داريم. اما امروزه طرق تهيه انرژي و مواد اوليه به كار گرفته شده در آن از يك طرف ، اسراف و بي مبالاتي در مصرف انرژي بويژه در كشورهاي صنعتي از طرف ديگر (ايران نيز بنا به آنچنانكه اخيراً مقام ذي ربط اظهار كرد مصرف سرانه فرآورده هاي نفتي در ايران 16 برابر هند ، 10 برابر چين و 3 برابر كشور مالزي

است) ، باعث شده كه آلودگيهاي ناشي از توليد انرژي سلامتي بشر و سيستم اكولوژي طبيعت را سخت به مخاطره اندازد و وضع هم به علل مختلف روز به روز بدتر شود. كشورهاي صنعتي با حدود 3/1 ميليارد جمعيت تقريباً 20 برابر كشورهاي در حال توسعه با جمعيتي بيش از 2/2 ميليارد نفر انرژي مصرف مي كنند.
(در بخش انرژي نيز بديهي است همانند ساير بخشهايي كه گذشت ، نشانه و شواهدي در اثبات كاذب بودن ادعاهاي مبني بر اينكه دنياي امروزي پيشرفته و

متمدن است از يك سو و بي عدالتي ها ، سودجويي ها و بي رحمي هاي نهان قدرتمندان اقتصادي و سياسي جهان از سوي ديگر ، به وضوح موجود است كه اهم آن استفاده بهينه ننمودن از مواد اوليه رايگان و تجديد شونده در توليد انرژي است ، كه مي توانست از بسياري صدمات به محيط زيست جلوگيري كند و تهديدات سلامتي بشر را از ناحيه آلودگيهاي هوا ، آب ، زمين ، غذا و آلودگي صوتي تقريباً مرتفع ساز) اطلاعات و شناخت درباره استفاده از مواد اوليه رايگان و تجديد شونده ، نظير نيروي باد ، اشعه خورشيد و آب از مدتها پيش وجود داشته و دارد و تجربيات به كارگيري فناوري براي استفاده از اين منابع موجود است

همانگونه كه در دهه 1950 از انرژي خورشيدي براي توليد الكتريسته مورد نياز فضاپيما براي مسافرت به كره ماه و در سفينه هاي بعدي براي انجام ماموريتهاي فضايي استفاده شد ، در حاليكه اين طرحهاي پر هزينه باطناً اهداف قدرت نمايي ، نظامي ، تبليغاتي ملي گرايي و مصرف جاسوسي در بر داشته و در اين

فعاليتها از نخبگان و مغزهاي فراري و جذب شده از كشورهاي مختلف جهان نهايت استفاده و به عمل آمده و مي آيد. اگر در اين زمان ميان مقداري تمدن انسان دوستي ، عشق به طبيعت ، مروت و رعايت حقوق بشر وجود داشت كه سبب مي شد حداقل قسمتي از اين هزينه هاي سر سام آور كه در دسترس بوده و نيروي انساني نخبگان گرد هم آورده شده را در راه خدمت به بشريت و حفظ طبيعت زيبا معطوف مي داشتند ، جاي خوشحالي و شكر داشت و در ضمن تمدن غرب و بويژه سياستهاي اقتصادي و سياسي آنها آن چنان غير انساني جلوه نمي كرد.

پيشرفت و توسعه دادن فنون مولدهاي بادي ؛ خورشيدي و نوين ساختن نيروگاه هاي آبي براي توليد انرژي و ساخت خودروهاي برقي ، توسعه و پيشرفت دادن حمل و نقل بار و مسافر با قطار راه آهن در مسير كاهش مصرف سوخت فسيلي از جمله مي توانست تاثير بسزايي در وضع اسفبار زيست محيطي ، اجتماعي و حتي اقتصادي كنوني انسانها داشته باشد ولي سود جويي و خود خواهي صاحبان كارتلهاي نفتي ؛ سازندگان و صاحبان نيروگاه هاي اتمي ؛ صنايع ماشين سازي بنزيني و ديزلي و نظاير آن و اهداف سياستهاي خارجي و اقتصادي ممالك صنعتي مستقيم يا غير مستقيم تا كنون در اين راه ايجاد موانع نموده و ادامه دارد.
توليد انرژي بر محيط زيست اثر دارد
بنابراين براي حفظ محيط زيست و در نتيجه سلامتي خودمان لازم است كه در مصرف انرژي صرفه جويي نماييم و اين صرفه جويي به دو طريق امكان پذير است اول : استفاده از فن جديد ؛ وسايل برقي خانگي ؛ لامپها ؛ موتورهاي خودرو و ماشين آلات ديگر و غيره كه انرژي كمتري مصرف مي نمايند .دوم : قدري بيشتر فكر و بررسي كنيم كه ببينيم چطور مي توانيم انرژي كمتري مصرف نماييم . برق ؛ نفت ؛ بنزين و گاز كه براي توليد انرژي مصرف مي شوند ارزان نيستند و تصور هم نمي رود كه در آينده ارزان شوند ؛ بنابراين علاوه بر جنبه حفظ محيط زيست از نظر كاهش هزينه مصرف انرژي كه كمك به اقتصاد خانواده و كشور است صرفه جويي در مصرف انرژي ضروري است.
در رابطه با صرفه جويي در مصرف انرژي به عللي كه گذشت ؛ انتخاب طرق صحيح توليد انرژي و مواد اوليه به كار گيري در آن مي تواند نقش بسيار اساسي در مناسب بودن آن با محيط زيست و اقتصاد ملي داشته باشد. راه هاي توليد انرژي عبارتند از استفاده از سوخت سنگواره اي ؛ نيرو گاه هاي اتمي و آبي ؛ مواد سوختي بيولوژيكي ؛ اشعه خورشيد ؛ باد و ديگر شيوه هايي كه مصارف كمي دارند.

توليد انرژي با استفاده از سوخت سنگواره اي ( فسيلي )
قسمت اعظم انرژي توليدي در كشور هاي صنعتي از طريق استفاده از سوخت سنگواره اي است كه پايه هاي آن از سال 1700 ميلادي ريخته شده است. ذغال سنگ ؛ نفت ( بنزين و گازوئيل ) در نيروگاهها ؛ صنايع سنگين و سبك ؛ ماشين آلات گوناگون ؛ حرارت مركزي و غيره مصرف مي شود. بشر به سرعت در حال تهي كردن معادن اين مواد است كه ميليونها سال طول كشيده تا به صورت فعلي در آمده اند. همانگونه كه در بخشهاي گذشته اشاره شد ؛ مصرف سوخت

سنگواره اي (فسيلي) بزرگترين تهديد براي سلامتي محيط زيست و بشر است. مقدار زيادي دي اكسيد كربن ( co2 ) كه از طريق به هوا پخش مي شود به تدريج موجب تغيير آب و هوا در سراسر جهان خواهد شد ؛ علاوه بر دي اكسيد كربن ؛ گوگرد و ئيدراتهاي كربن نيز به هوا پخش مي شوند كه اولي موجب

اسيدي شدن آب و خاك و دومي موجب يك سلسله صدمات محيط زيستي و خطرات براي سلامتي انسان مي گردد كه در نتيجه غلظت آلودگي هوا (smog) و اكسيد هاي فتو شيميايي به وجود آمده حاصل مي شود . مشكلات و تهديدات ناشي از مصرف سوخت سنگواره اي بسيار و همگي شناخته شده است.
هم زمان اجتماعات كشور هاي صنعتي به مصرف آن كاملا وابسته هستند بويژه در بخش حمل و نقل ، به همين جهت نيز نفت يكي از بزرگترين و مهمترين كالاي تجارتي در جهان است.

آثار زیست محیطی تولید و مصرف انرژی
مصرف انرژی به ویژه انرژی‎های فسیلی، در بخش‎های مختلف صنعتی و خانگی و تجاری، موجب پراكنده شدن گازهای سمی و زیان‎آور در محیط زیست می‎شود كه اثرات نامطلوبی بر موجودات زنده و طبیعت دارد. هر چه میزان مصرف انرژی به شكل بی‎رویه، بالا رود به همان نسبت میزان آلودگی محیط زیست و تأثیرات مخربی كه بر سلامتی انسان‎ها و طبیعت دارد، نیز بالا رفته و بیش از پیش زندگی در این محیط آلوده دشوار می‎شود.

انتشار آلودگی در مراحل اكتشاف، استخراج، بهره‎برداری، انتقال ، تبدیل ، توزیع و مصرف حامل‎های مختلف انرژی باعث آلودگی آب، خاك، هوا و صدا می‎شود كه هر یك دارای اثرات خاص خود بر روی انسان و محیط زیست می‎باشد.

اما مهمترین آلودگی بخش انرژی مربوط به آلودگی هوا در اثر سوخت‎های فسیلی می‎باشد، اكسیدهای گوگرد، اكسیدهای ازت، منو اكسید كربن، ذرات معلق در هوا و دی‎اكسید كربن، آلاینده‎های اصلی می‎باشند كه در اثر مصرف این سوخت‎ها در هوا منتشر می‎گردند. این تركیبات را می‎توان به دو دسته تقسیم كرد: یك دسته گازهایی كه بطور طبیعی در جو وجود دارند كه تولید بیشتر آنها در اثر احتراق سوخت‎های فسیلی باعث ایجاد مسائل زیست محیطی نظیر تغییرات اقلیم می‎گردد. دسته دیگر گازهایی هستند كه دارای منشاء انسانی بوده و میزان آنها در هوای تنفسی به لحاظ صدمه به سلامتی انسان و سایر موجودات، حائز اهمیت می‎باشند.

مصرف انرژي به ويژه انرژي هاي فسيلي ، در بخش هاي مختلف صنعتي و خانگي و تجاري ، موجب پراكنده شدن گازهاي سمي و زيان آور در محيط زيست مي شود كه اثرات نامطلوبي بر موجودات زنده و طبيعت دارد. هر چه ميزان مصرف انرژي به شكل بي رويه ، بالا رود به همان نسبت ميزان آلودگي محيط زيست و تاثيرات مخربي كه بر سلامتي انسان ها و طبيعت دارد ، نيز بالا رفته و بيش از پيش زندگي در اين محيط آلوده دشوار مي شود. انتشار آلودگي در مراحل

اكتشاف ، استخراج ، بهره برداري ، انتقال ، تبديل ، توزيع و مصرف حامل هايي مختلف انرژي باعث آلودگي آب ، خاك ، هوا و صدا مي شود كه هر يك داراي اثرات خاص خود بر روي انسان و محيط زيست مي باشد. اما مهمترين آلودگي بخش انرژي مربوط به آلودگي هوا در اثر سوخت هاي فسيلي مي باشد ، اكسيدهاي گوگرد ، اكسيدهاي ازت ، منو اكسيد كربن ، ذرات معلق در هوا و دي اكسيد كربن ، آلاينده هاي اصلي مي باشند كه در اثر مصرف اين سوخت ها در هوا منتشر مي گردند. اين تركيبات را مي توان به دو دسته تقسيم كرد : يك دسته گازهايي كه بطور طبيعي در جو وجود دارند كه توليد بيشتر آنها در اثر احتراق سوخت

هاي فسيلي باعث ايجاد مسائل زيست محيطي نظير تغييرات اقليم مي گردد. دسته ديگر گازهايي هستند كه داراي منشاء انساني بوده و ميزان آنها در هواي تنفسي به لحاظ صدمه به سلامتي انسان و ساير موجودات ، حائز اهميت مي باشند.
تاثير سه آلاينده مهم هوا بر جوامع انساني و گياهي

افزايش ناراحتي هاي تنفسي ، سوزش مخاط بيني ، مستعد ساختن بروز برونشيت ، خشكي گلو و مجراي تنفسي در انسان ، كاهش و يا توقف رشد گياهان ، سوختگي و زرد شدن برگ ها ، كاهش محصولات ، خزان زودرس برگ ها.