بخشی از مقاله
چکیده:
این مطالعه بهمنظور بررسی اثر اسموپرایمینگ و هیدروپرایمینگ بر شاخصهاي جوانهزنی کنجد Sesamum indicum - ض در آزمایشگاه زراعت در دانشگاه جیرفت انجام شد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد، تیمارها شامل: فاکتور اول پرایمینگ بذر در هفت سطح بدون پرایم، هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ با کلریدکلسیم در پنج سطح -2 - ، -4، -6، -8 و -10 بار - و فاکتور دوم ژنوتیپ شامل هلیل و ذپ بودند. نتایج نشان داد پرایمینگ بذر و ژنوتیپ تاثیر معنیداري جزتحتش بض روي تمام شاخصهاي جوانهزنی بررسی شده در این پژوهش داشت. درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی و شاخص بنیه بذر در ژنوتیپ هلیل به ترتیب 10، 50/4 و 38/4 درصد نسبت به ژنوتیپ ذپ بیشتر بود. بنابراین پرایمینگ بذر براي بذور ژنوتیپ هلیل نسبت به بذور ژنوتیپ ذپ موثرتر بود.
مقدمه:
جوانهزنی و استقرار مطلوب گیاه یکی از مهمترین مشکلات کشاورزان در مناطق خشک و نیمهخشک میباشد و مدت زمان بین کاشت تا استقرار گیاهچه، تأثیر قابل ملاحظهاي بر عملکرد مزرعهاي گیاهان زراعی دارد. همچنین سرعت و درصد جوانهزنی و سبز شدن گیاهچهها نیز از اهمیت ویژهاي برخوردارند. پرایمینگ بذر به عنوان یک راهکار جهت افزایش سرعت و درصد جوانهزنی، افزایش کیفیت گیاهچههاي تولیدي و استقرار مطلوب گیاه مطرح است .
در پرایمینگ اجازه داده میشود که بذرها مقداري آب جذب کنند بهطوري که مراحل اولیهي جوانهزنی انجام شود اما ریشهچه خارج نشود. به عبارت دیگر، بذرها تا مرحلهي دوم جذب آب پیش میروند اما وارد مرحلهي سوم نمیشوند، بعد از تیمار پرایمینگ، بذرها خشک و همانند بذرهاي تیمار نشده - شاهد - ذخیره و کشت میشوند . - 2 - گزارشهاي مختلف حاکی از آن است که پرایمینگ باعث افزایش درصد، سرعت و یکنواختی جوانهزنی و سبز شدن بذر میگردد. پرایمینگ بذر برنج در غلظتهاي مختلف کلریدکلسیم باعث افزایش سرعت و درصد جوانهزنی و افزایش ارتفاع نهال و وزن خشک نهال در محیطهاي شور گردیده است .
با هیدروپرایمینگ بذرهاي عدس، سویا، لوبیا سبز و باقلا، شاهد بهبود جوانهزنی و رشد اولیه گیاهچهها بودندح در گزارشی دیگر، پرایمینگ با نمکهاي کلریدپتاسیم و کلرید کلسیم، افزایش معنیداري در سبز شدن نهایی گیاه برنج نسبت به شاهد نشان داد .
کنجد با نام علمیع Sesamum indicum. و از خانواده کهکطهطئه2کب یکی از دانههاي روغنی و خوراکی مهم در کشاورزي سنتی نواحی گرم به شمار میرود و ظاهرًا قدیمیترین دانه روغنی در جهان میباشد. کنجد داراي بیشترین و مرغوبترین دانه در میان کلیه گیاهان دانه روغنی بوده است. قسمت اصلی مصرفی کنجد، دانه آن است که نزدیک به 75 درصد آن از چربی و پروتئین تشکیل شده است، بقیه 25 درصد دانه را املاح معدنی، هیدرات کربن و الیاف تشکیل میدهد. پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ بذر با تیمارها و غلظتهاي مختلف بر بهبود مولفههاي جوانهزنی بذرهاي ذو ژنوتیپ کنجد انجام گردید.
مواد و روش:
به منظور بررسی اثرات پرایمینگ بر جوانهزنی بذور کنجد، آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه زراعت و باغبانی دانشگاه جیرفت در سال 1394 اجرا شد. این آزمایش داراي دو فاکتور بود که فاکتور اول، پرایمینگ بذر در سه سطح شاهد - بدون پرایمینگ - ، هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ با نمک کلرید کلسیم در پنج سطح -2 - ، -4، -6، -8 و -10 بار - و فاکتور دوم ژنوتیپهاي کنجد شامل هلیل و ذپ بود. قبل از انجام آزمایش بذور توسط محلول هیپوکلریت سدیم % 1/5 به مدت 3 دقیقه ضدعفونی شدند . - 2 - بذور ضدعفونی شده به مدت 4 ساعت در آب مقطر و غلظتهاي مختلف نمک کلرید کلسیم بهمنظور اعمال تیمار هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ قرار گرفتند و پس از طی این مدت بذرها از آب و محلول خارج و با آبمقطر شستشو داده شده و در شرایط آزمایشگاه نگهداري تا خشک شوند.
بعد از اعمال پرایمینگ بذور در قارچکش بنومیل 3 در هزار به مدت 5 دقیقه قرار گرفتند . - 2 - ابتدا 25 عدد بذر را انتخاب و در کاغذصافی به ابعاد 30× 30 سانتیمتر مربع به روش فیلتر کاغذي کشت شدند، در نهایت واحدهاي آزمایش داخل پلاستیک فریزر قرار گرفته و به مدت 14 روز به داخل ژرمیناتور و در دماي 25 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 95% و تناوب نوري 8 ساعت روشنایی و 16 ساعت تاریکی منتقل شدندجخککذ 1A,حعضح بازدید از بذور روزانه صورت گرفت و معیار بذور جوانهزده خروج ریشهچه به اندازه 2 میلیمتر یا بیشتر بود. پس از گذشت 14 روز صفاتی نظیر درصد و سرعت جوانهزنی و شاخص بنیه بذر محاسبه شد. نحوه محاسبهي صفات به شرح زیر میباشد.
نتایج و بحث:
درصد جوانهزنی: نتایج آزمایش نشان داد درصد جوانهزنی از نظر آماري تحت تاثیر ژنوتیپ، پرایمینگ بذر و اثرات متقابل ژنوتیپ و پرایمینگ بذر در سطح احتمال 5 درصد میباشد - جدول . - 1 نتایج حاصل از برشدهی درصد جوانهزنی در هر یک از ژنوتیپهاي هلیل و ذپ نشان داد - جدول - 2، در ژنوتیپ هلیل کلیه تیمارهاي پرایمینگ بذر در مقایسه با شاهد برتر بودند.
بیشترین درصد جوانهزنی مربوط به تیمار -2 بار کلریدکلسیم بود. در ژنوتیپ ذپ فقط تیمار هیدروپرایمینگ و تیمار -2 بار کلریدکلسیم اختلاف معنیداري با شاهد داشتند و بقیه سطوح پرایمینگ اختلاف معنیداري ننشان نداد. با توجه به نتایج فوق تاثیر پرایمینگ بر درصد جوانه زنی در هر یک از ژنوتیپها متفاوت است.
جدول -1 مقایسه میانگین مربعات اثر دو ژنوتیپ هلیل و ذپ در سطوح مختلف پرایمینگ بذر
5 درصد تفاوت معنیداري ندارند.
سرعت جوانهزنی: نتایج نشان داد سرعت جوانهزنی از نظر آماري تحت تاثیر ژنوتیپ، پرایمینگ بذر و اثرات متقابل ژنوتیپ و پرایمینگ بذر در سطح احتمال 5 درصد قرار گرفت - جدول . - 1 نتایج حاصل از برشدهی سرعت جوانهزنی در هر یک از ژنوتیپهاي هلیل و ذپ - جدول - 3 نشان داد تیمارهاي پرایمینگ بذر در ژنوتیپ هلیل از نظر سرعت جوانهزنی در مقایسه با شاهد برتري دارند، بیشترین سرعت جوانهزنی در ژنوتیپ هلیل در تیمار -2 بار کلریدکلسیم حاصل شد. بیشترین سرعت جوانهزنی در ژنوتیپ ذپ در تیمار هیدروپرایمینگ بدست آمد و بین سطوح -4 بار، -6 بار، -8 بار کلریدکلسیم و شاهد اختلاف معنیداري وجود ندارد. با توجه به نتایج فوق بهنظر میرسد سرعت جوانهزنی نیز در ژنوتیپهاي مورد مطالعه عکس العمل یکسانی به پرایمینگ بذر نداشتهاند.
جدول-3 مقایسه میانگین اثر متقابل پرایمینگ بذر در ژنوتیپهاي کنجد
شاخص بنیه بذر: نتایج آزمایش نشان داد شاخص بنیه بذر از نظر آماري تحت تاثیر ژنوتیپ و پرایمینگ بذر در سطح احتمال 5 درصد قرار گرفته است اما اثر متقابل ژنوتیپ در پرایمینگ بذر معنیدار نیست - جدول . - 1 مقایسه میانگین اثرات ساده ژنوتیپ بر شاخص بنیه بذر در جدول 4 ارائه شده است، نتایج نشان داد که شاخص بنیه بذر در ژنوتیپ هلیل 38/4 درصد نسبت به ژنوتیپ ذپ بیشتر است. شاخص بنیه بذر تحت تاثیر سطوح پرایم - هیدروپرایم، -2، -4، -6، -8 و -10 بار کلریدکلسیم - به ترتیب32/9، 44، 32/7، 31، 28/6 و 28/4 درصد نسبت به شاهد - بدون پرایم - افزایش داشت، بیشترین شاخص بنیه بذر در تیمار -2 بار کلریدکلسیم است که اختلاف معنیداري با بقیه سطوح پرایمینگ دارد.
