بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر منابع کودي مختلف بر صفات موفولوژیکی کنجد در رقابت با علفهاي هرز، آزمایشی به صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوك کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبیعی ساري در سال 1394 به اجرا درآمد. عامل اصلی رقابت گیاه زراعی و علفهاي هرز - در دو سطح وجود علف هرز و وجین - و عامل فرعی منابع کودي شامل: کود دامی، کود کبوتر، ورمیکمپوست، کود زیستی نیتروکارا، کود دامی + کود زیستی، کود کبوتر + کود زیستی، ورمیکمپوست + کود زیستی، کود شیمیایی اوره و شاهد بودند.
نتایج نشان داد که برهمکنش تیمارهاي آزمایشی، تاثیر معنیداري بر تمامی صفات مورد بررسی در این آزمایش داشته است. بیشترین ارتفاع بوته، ارتفاع اولین کپسول و تعداد شاخه جانبی مربوط به تیمار تلفیق کود دامی و کود زیستی در شرایط عاري از علف هرز بود.
تیمار تلفیق کود کبوتري و کود زیستی در شرایط وجین، بیشترین میزان قطر ساقه اصلی و تیمار تلفیق ورمیکمپوست و کود زیستی قطورترین ساقه فرعی را به خود اختصاص داد. میتوان نتیجه گرفت که اعمال تلفیقی کودها توانست تاثیرمثبتی روي رشد کنجد داشته باشد.
مقدمه
روغنها و چربیها از مواد عمده و اساسی در تغذیه انسان و تامین سوخت و ساز بدن بهشمار میروند. در این میان روغن گیاهی کنجد1 بهدلیل دارا بودن مقادیر زیادي از اسیدهاي چرب غیراشباع، نقش مهمی در تعادل چربیها در زنجیره غذایی انسان و کاهش مقدار کلسترول خون دارد
کمیت و کیفیت گیاهان زراعی بهخصوص دانههاي روغنی تا حدود زیادي تحت تأثیر حاصلخیزي خاك و عناصر غذایی میباشد . لذا تأمین نیتروژن از طریق کودهاي شیمیایی، آلی و بیولوژیکی ضروري است. حال آنکه، استفاده بیش از حد کودهاي شیمیایی، علاوهبر ایجاد آلودگیهاي محیطی و صدمات اکولوژیکی، موجب افت عملکرد گیاهان زراعی شده که این رخداد نتیجهي اسیدي شدن خاك، کاهش فعالیتهاي بیولوژیکی و خصوصیات فیزیکی خاك و همچنین عدم وجود ریزمغذي در کودهاي شیمیایی NPK میباشد
بر همین اساس، براي کاهش این مخاطرات باید از منابع و نهادههایی استفاده کرد که علاوهبر تأمین نیازهاي فعلی گیاه، به پایداري سیستمهاي کشاورزي در درازمدت نیز منجر شود. با توجه به نقش موثر نیتروژن در ساختمان پروتئینها و افزایش عملکرد از یک طرف، و اهمیت مدیریت پایدار علفهاي هرز در تحقق اهداف کشاورزي پایدار از سوي دیگر، این آزمایش به منظور ارزیابی اثر تلفیقی کودهاي زیستی، آلی و شیمیایی براي معرفی مناسبترین ترکیب تیماري در راستاي بهبود صفات ریختشناسی گیاه کنجد در زمان حضور علفهاي هرز اجرا شد.
مواد و روشها
جهت بررسی صفات مورفولوژیکی گیاه کنجد با اعمال تیمارهاي کودي مختلف تحت رقابت و عدم رقابت با علفهاي هرز، آزمایشی در سال زراعی 1394-95 در مزرعه پژوهشی دانشگاه کشاورزي و منابع طبیعی ساري بهصورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوك کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی، رقابت گیاه زراعی و علفهاي هرز - در دو سطح وجود علف هرز و وجین - و عامل فرعی، منابع کودي شامل:
کود دامی 40 - تن در هکتار - ، کود کبوتر 0/5 - تن در هکتار - ، ورمیکمپوست 5 - تن در هکتار - ، کود زیستی2 - نیتروکارا - 100 - میلیلیتر در هکتار - ، کود دامی 20 - تن در هکتار - + کود زیستی 50 - میلیلیتر در هکتار - ، کود کبوتر 0/25 - تن در هکتار - + کود زیستی 50 - میلیلیتر در هکتار - ، ورمیکمپوست 2/5 - تن در هکتار - + کود زیستی 50 - میلیلیتر در هکتار - ، کود شیمیایی اوره 100 - کیلوگرم در هکتار - و شاهد - عدم مصرف کود - میباشد که در سه تکرار در مزرعهي تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبیعی ساري اجرا شد.
فاصله کرتها از هم به اندازه 50 سانتیمتر و فاصله بین هر تکرار یک متر در نظر گرفته شد. عملیات کاشت در اردیبهشت ماه، بهصورت دستی و در عمق 2-3 سانتیمتري خاك انجام شد. براي کاشت کنجد از رقم ناز چندشاخه استفاده گردید. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل: ارتفاع بوته، ارتفاع اولین کپسول، تعداد شاخه جانبی، قطر ساقه اصلی و قطر شاخه فرعی میباشد. در نهایت تجزیه واریانس دادهها توسط نرمافزار SAS - Ver. 9.2 - و MSTATC - Ver. 1.4 - انجام گرفت. به منظور مقایسه میانگین دادهها از آزمون LSD در سطح آماري پنج درصد استفاده گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس - دادهها نمایش داده نشدند - ، حکایت از معنیدار شدن اثر متقابل منابع کودي و علفهاي هرز بر تمامی صفات مورد بررسی در این آزمایش داشت.
ارتفاع بوته: بر اساس نتایج، بیشترین میزان ارتفاع 158/5 - سانتیمتر - مربوط به تیمار تلفیقی کود دامی و کود زیستی در شرایط عاري از علف هرز بود - جدول . - 1 از آنجایی که کمبود عناصر غذایی یکی از عوامل اصلی در تعیین اندازه ارتفاع گیاه است، و از طرفی فرآیند رشد رویشی گیاه وابستگی شدیدي به محتواي رطوبتی خاك دارد، لذا کود نیتروکارا و دامی با افزایش ظرفیت نگهداري رطوبت موجود در خاك - 10 - ، باعث ایجاد شرایط مناسبتر براي رشد کنجد شدند.
محققین گزارش کردند که مصرف کودهاي بیولوژیکی از جمله نیتروکارا با افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی از طریق افزایش فعالیت و جمعیت میکروارگانیسمها میتوانند تنفس میکروبی خاك را افزایش دهند . - 1 - همچنین نتایج نشان داد که در شرایط حضور علفهاي هرز ارتفاع بوته کاهش یافت - جدول . - 1 احتمالا این امر به دلیل افزایش رقابت بر سر منابع غذایی و محیطی است، یعنی با افزایش رقابت سهم منابع غذایی که در اختیار هر بوته قرار میگیرد کم شده و ارتفاع بوته کاهش مییابد.
ترکیبی در فاز مایع از باکتريهاي ازتوباکتر و آزوسپیریلیوم و آزورایزوبیوم
فاصله کپسول از زمین: نتایج نشان داد که کاربرد تلفیقی کود دامی و کود زیستی همراه با وجین علفهاي هرز منجر به ایجاد بیشترین فاصله کپسول از زمین 100/25 - سانتیمتر - شد - جدول . - 1 احتمالا با تامین مواد غذایی براي گیاه کنجد، رشد رویشی گیاه به صورت افزایش میانگرهها افزایش یافته که باعث قرارگیري کپسول در ارتفاع بالاتري از زمین شده است.
کمترین فاصله تشکیل کپسول هم مربوط به تیمار شاهد در شرایط رقابت با علف هرز بود که علت آن میتواند به دلیل رقابت شدید بر سر منابع و همچنین کمبود شدید منابع غذایی باشد
جدول -1 مقایسه میانگین اثر منابع کودي مختلف بر صفات ریختشناسی کنجد در رقابت با علفهاي هرز
میانگینهاي داراي حداقل یک حرف مشترك، از نظر آماري با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد با یکدیگر تفاوت معنیدار ندارند.
تعداد شاخه فرعی: تیمار تلفیقی کود دامی و کود زیستی و پس از آن تیمار تلفیقی ورمیکمپوست و کود زیستی، هر دو در حالت وجین شده داراي بیشترین تعداد شاخه فرعی بوده و این احتمالا نشاندهنده نقش مثبت کود دامی و کود زیستی در تامین عناصر غذایی و رطوبت مناسب براي رشد بهتر و بیشتر کنجد میباشد. تاثیر مثبت کود زیستی بر رشد گیاه رزماري توسط محققین دیگر به اثبات رسیده است .به نظر میرسد در شرایط حضور علفهاي هرز تراکم بوته در متر مربع افزایش یافته و باعث کاهش رشد و نمو شاخههاي جانبی میشود.
