بخشی از مقاله
چکیده
سابقه و هدف: آموزش ایمن سازی در برابر استرس مانند یک روش پزشکی که بدن را در برابر بیماری های بدنی واکسیناسیون می کند، عمل می نماید. سرطان بیماری مزمنی است که با همه پیشرفت ها در زمینه تشخیص و درمان، یادآور درد و مرگ می باشد. هدف تاثیر ایمن سازی در برابر استرس بر کیفیت زندگی در مبتلایان به سرطان پوست بوده است. مواد و روشها: مطالعه مورد شاهدی حاضر به شیوه پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری با گروه کنترل روی 30 نفر از بیماران مبتلا به سرطان پوست در مرکز بالینی نگاه شهر ساوه انجام شد. برنامه آموزشی شامل 6 جلسه هفتگی بوده است.
میزان کیفیت زندگی و امید به زندگی از پرسشنامه کیفیت زندگی و امید اسنایدر بررسی شد. نتایج با استفاده از نرم افزار24 SPSS و به کمک آمارهای توصیفی و استنباطی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافتهها: کیفیت زندگی گروه مداخله اثر اصلی پس آزمون و پیگیری در سطح 0/01 معنی دار است
این وجود F بدست آمده مربوط به پس آزمون و پیگیری گروه نیز، در سطح 0/01 معنی دار می باشد
استنتاج: آموزش ایمن سازی مبتنی بر استرس بر افزایش کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پوست تاثیر مثبت دارد؛ و اثر بخشی این آموزش در ماندگاری افزایش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پوست پایدار است.
.1 مقدمه
دغدغه ای که امروزه، سرطان را به عنوان یک معضل بهداشتی - درمانی در سطح جهان معرفی می کند و مبارزه با آن را از اولویت های نظام سلامت قرار می دهد، رشد فزاینده تعداد مبتلایان به این بیماری در سرتاسر جهان و حتی در کشور خود ماستمضافاً. اینکه، این رشد فراینده مسئول بیش از 12 درصد مرگ ها نیز می باشد و پیش بینی می شود در سال 2030 سرطان، به عنوان اولین و مهمترین عامل مرگ انسان مطرح خواهد شد
سرطان یک بیماری مزمن است که علیرغم وجود همه پیشرفت ها در زمینه تشخیص و درمان همچنان یادآور درد، محدودیت، بد شکلی و مرگ می باشد و طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی همچنان سرطان به عنوان یک بیماری جهانی معرفی می شود - تاکاچی و همکاران، . - 2017 علاوه بر سایر عوارض بیماری های مزمن، پیش آگهی غیر قابل پیش بینی و تهدید به مرگ زودرس جزء مشخصه بیماری سرطان می باشد که سبب ایجاد یک زنجیره پیوسته از عوامل تنش زا برای مبتلایان می شود
و این تهدیدهای طولانی مدت یکی از جنبه های بسیار تخریب کننده در سرطان است که آن را تبدیل به یک بیماری ناتوان کننده در ابعاد جسمی و روانی می کند
سرطان استقلال و توانایی فرد را برای ایفای نقش مؤثر در خانواده و اجتماع تهدید کرده و فرد را به سوی احساس فقدان شایستگی و اطمینان از خود سوق می دهد؛ بنابراین کاهش میزان عزت نفس در بیماران مبتلا به سرطان امری قابل پیش بینی و با اهمیت است که می تواند منجر به بروز واکنشهایی از قبیل افسردگی، استرس، اضطراب، ترس، خشونت، اشکال در برقراری ارتباط و عدم تمایل فرد برای شرکت در برنامه های مراقبت از خود شود
در این میان سرطان پوست در اکثر کشورهای دنیا در ردیف شایع ترین سرطان ها است. ضایعه های سرطانی پوست چون در معرض دید هستند به سرعت جلب توجه می کنند. سرطان پوست سلامت روانی افراد را کاهش داده و باعث یأس و نومیدی در آنها می شود
گریر و همکاران - 2008 - معتقدند که وجود سرطان و درمان هایی نظیر شیمی درمانی و رادیوتراپی، منجر به آشفتگی های روان شناختی و رفتاری در بیماران مبتلا به سرطان می شود. لذا به نظر می رسد که بیماران مبتلا به سرطان در معرض فشارهای روانی ناشی از بیماری و عوارض درمانی آن قرار دارند که این می تواند آشفتگی های روانی و اجتماعی را در آنان ایجاد کند. مرکز تحقیقات رفتاری انجمن سرطان آمریکا با مطالعه 739 نفر از اعضای خانواده های بیماران مبتلا به سرطان دریافتند، سطوح بالای تنش های روانی آنان با اختلال در ابعاد عملکرد فیزیکی، روانی و اجتماعی رابطه دارد
از سوی دیگر، همین مشکلات گوناگون روانی و اجتماعی، باعث اختلال در روند طبیعی زندگی و کیفیت آن می گردد. کیفیت زندگی مفهومی فراتر از سلامت جسمانی را در بر می گیرد و لازم است به عنوان یکی از پیامدهای مهم، به صورت مستقل سنجیده شود. در بیماری سرطان مانند دیگر بیماری های مزمن، به حداکثر رساندن کیفیت زندگی، هدف اولیه مراقبت است و هدف تیم مراقبت سلامتی در درمان مبتلایان، به حداکثر رساندن توانایی های شغلی و بهبود وضعیت عملکرد و کیفیت زندگی است
در واقع کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی و پیچیده دارد و در برگیرنده عوامل عینی و ذهنی است و اغلب به عنوان درک مشخصی از رضایت در زندگی، سلامت جسمی، سلامت اجتماعی و خانوادگی، امیدواری، آداب معاشرت و سلامت روانی بیمار می باشد.
کالمن - 1984 - نظریه های کیفیت زندگی را در سه مقوله بررسی کرده است که شامل: -1 کیفیت زندگی ناشی از برخورداری؛ -2کیفیت زندگی ناشی ازارتباطات و -3 کیفیت زندگی ناشی از بودن می باشد.
کیفیت زندگی ناشی از برخورداری بیشتر ناشی از میزان برخورداری افراد از امکانات و سطح دسترسی افراد نسبت به خدمات رفاهی می باشد؛ این بعد از کیفیت زندگی بیشتر متغیرهای عینی کیفیت زندگی را پوشش میدهد. درآمد به عنوان یکی از متغیرهای اصلی این حوزه درنظر گرفته میشود. به خاطر چند بعدی بودن مقوله کیفیت زندگی نمی توان ادعا کرد که بالا بودن این بعد از کیفیت زندگی نشانهی کیفیت زندگی بالای افراد است
کیفیت زندگی ناشی از ارتباطات، که این بعد از کیفیت زندگی ناشی از روابط و پیوندهای اجتماعی می باشد؛ مقوله کیفیت زندگی به شکل وسیعی با مفهوم رفاه، روابط اجتماعی، اعتماد و مشارکت اجتماعی ارتباط پیدا می کند و کیفیت زندگی ناشی از کیفیت بودن، برداشت و پنداری است که افراد از موقعیت شان در زندگی، در زمینه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ارزشهایی که به آن معتقدند، دارند و به اهداف، انتظارات، استانداردها و علایقشان وابسته است
حال در این میان یکی از مداخله هایی که می تواند کیفیت زندگی در مبتلایان به بیماری سرطان را افزایش دهد، آموزش ایمن سازی در مقابل استرس می باشد
آموزش ایمن سازی در مقابل استرس توسط دونالد میکنبام - 1986 - روان شناس کانادایی و از جمله بنیان گذاران درمان گری با رویکرد شناختی-رفتاری مطرح شد؛ او پس از تجربه شخصی خود به این فکر افتاد که شیوه های رفتاری و شناختی به تنهایی نمی توانند فرد را در مقابله با استرس ها آماده سازند. بنابراین با ادغام رویکردهای رفتاری و شناختی، رویکرد غلبه بر استرس را ابداع کرد
در واقع این روش به مانند شیوه پزشکی که بدن را علیه بیماری های بدنی واکسیناسیون می کند، عمل می نماید. این شیوه برای آماده سازی افراد در برابر فشارهای پیش بینی شده، اضطراب ها، فشار های عصبی و گروه وسیعی از حوادث آسیب زا و یا شرایطی که افراد را ناتوان می کند، مورد استفاده قرار می گیرد
گفته های شخصی به همان شیوه گفته های دیگران، بر رفتار فرد تأثیر می گذارد. اصل بنیادی تغییر رفتاری شناختی این است که درمانجویان به عنوان شرط لازم برای تغییر رفتار باید به اینکه چگونه فکر، احساس، و رفتار می کنند و بر دیگران تأثیر می گذارند، توجه کنند. برای اینکه تغییر روی دهد، درمانجویان باید رفتار خود را طوری تعبیر کنند که بتوانند آن را در موقعیت های مختلف ارزیابی نمایند
آموزش ایمن سازی در مقابل استرس یک مداخله شناختی- رفتاری مرکب از عناصری است که شامل اصول تدریس بحث سقراطی، بازسازی شناختی، حل مسئله، آموزش کنش زادیی، تمرین رفتاری و تصویرسازی ذهنی، خود نظارت گری، خود رهنمون گر، خود تقویتی و تلاش برای تغییر محیط است. هدف از آن حذف کامل استرس از زندگی نیست، چرا که این کار نه امکان پذیر و نه لازم است، بلکه منظور این است که افراد با استفاده از فنون خاص به کنترل فشارهای روانی و پیشگیری از آن توفیق یابند. اهمیت این مسئله وقتی روشن می شود که به نقش مهم عوامل هیجانی در جلوگیری از پیشرفت سریع بیماری های جسمی نظیر سرطان ، بروز سکته های قلبی و بیماری های روان تنی اشاره می شود
این شیوه درمانی در مطالعات مختلف برای درمان اضطراب و استرس، موثر شناخته شده است. آموزش ایمن سازی در برابر استرس به الگوی درمانی مرکب از برنامه آموزشی نیمه سازمان یافته و از نظر بالینی حساس، اطلاق می شود. این آموزش به منظور رشد مهارت های مقابله ای طراحی شده است که نه تنها در حل مشکلات فعلی فرد، بلکه در حل مشکلات آتی وی نیز موثر است. به نظر می رسد که این روش بر نگرش های مختل فرد و مهارت های حل مسئله اجتماعی تاثیر گذار باشد
پژوهش ها نشان دهنده ی آن است که آموزش ایمن سازی در برابر استرس در کاهش اضطراب، افسردگی و ارتقای سلامت روانی و کیفیت زندگی در بیماران دارای سرطان موثر بوده است
در مطالعه ای که توسط - شریعت نیا، آق و کلهر نیا گلکار، - 2014 انجام شد، نشان داده شد که آموزش ایمن سازی در برابر استرس، نگرش های ناکارآمد و مشکلات هیجانی را به طور معناداری در افراد کاهش داده و کمک به ارتقای کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان کمک می کند.
تاثیر مثبت ایمن سازی در برابر استرس را بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی در بیماران دارای فشار خون نشان دادند. همچنین پژوهش قمری گیوی، محبی، ملکی - 1393 - نشان دهنده این نتیجه می باشد که، آموزش ایمن سازی در مقابل استرس موجب افزایش تمام خرده مقیاس های کیفیت زندگی - سلامت جسمی، سلامت روان شناختی، روابط اجتماعی و محیط اجتماعی - در افراد دارای فشار خون بالا می شود.
ترخان، صفاری نیا و خوش خلق - 1391 - در پژوهش خود با عنوان اثر بخشی آموزش گروهی مصون سازی در برابر استرس بر فشار خون و کیفیت زندگی مبتلایان به فشار خون بالا نشان دادند که آموزش ایمن سازی در برابر استرس بر افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به فشار خون موثر است.
لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش ایمنی سازی در برابر استرس بر کیفیت زندگی در مبتلایان به سرطان پوست تدوین گردید.
فرضیه پژوهش
آموزش ایمن سازی در برابر استرس بر کیفیت زندگی در مبتلایان به سرطان پوست تاثیر مثبت دارد. برنامه آموزش ایمن سازی در برابر استرس:
آموزش ایمن سازی در برابر استرس بر مبنای مدل مایکنبام - 1993 - انجام گرفت که شامل جلسات زیر است:
جلسه اول : مفهوم سازی مجدد مشکل ، توصیف استر س، علائم، تأثیر آن در ایجاد تشدید بیماری، توضیح نقش آموزش ایمن سازی در مقابل استرس برای کنترل بهتر استرس و کاهش علائم بیماران و تعیین تکالیف خانگی.
جلسه دوم :آموزش تن آرام سازی با استفاده از لوح فشرده صوتی و بدون استفاده از لوح فشرده صوتی و تعیین تکالیف خانگی و تمرین تن آرام سازی در خانه.
جلسه سوم : آشنایی با مفاهیم شناختی و نقش افکار در ایجاد استرس و ارتباط افکار با احساسات و رفتار و شناسایی آن ها، تمرین تن آرام سازی در جلسه ، تعیین تکالیف خانگی و تمرین تن آرام سازی در خانه.
