بخشی از مقاله
چکیده
احداث سدهای مخزنی گامی موثر در جهت حفاظت منابع آبی می باشد. سدهای مخزنی علاوه بر تنظیم رژیم رودخانه دارای تاثیرات مثبتی بر روی کاهش سیلاب داشته و از اثرات منفی سیلاب به طور چشمگیری کاسته و همچنین حجم زیادی آب را برای مصارف بعدی ذخیره می نماید.
مطالعه فوق با هدف بررسی تاثیر احداث سد لار در سال 1360 بر دبیهای حداکثر لحظه ای ثبت شده در خروجی حوزه آبخیز هراز در ایستگاه کرسنگ انجام پذیرفته است. در این مطالعه از مقادیر دبی های حداکثر لحظه ای به وقوع پیوسته در بین سالهای 1329 تا 1382 استفاده گردیده است که روندی نزولی در مقادیر دبی های حداکثر لحظه ای به وقوع پیوسته پس از احداث سد دیده می شود.
با استفاده از آزمون آماری T غیر جفتی معنا دار بودن آن آزمون گردید که در این آزمون تفاوتها معنا دار نبوده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که سد مخزنی لار تاثیری روی دبی های حداکثر لحظه ای خروجی از حوزه آبخیز هراز نداشته است.
مقدمه
سیلابها حوادثی طبیعی و تکرار شونده در حوزه های آبخیز می باشند که بعضا خسارات جبران ناپذیری به بار می آورند. در سالهای اخیر به خصوص برنامه ریزی های زیادی در جهت کنترل و کاهش خسارات آن و حتی بهره برداری مثبت از آن در کشورهای مختلف انجام پذیرفته است. یکی از این روشها احداث سدهای مخزنی می باشد که بر طبق اظهارات - 2003 - Subramanya و ضیایی - 1380 - یکی از موثرترین روشهای کنترل سیلاب می باشد.
Kang و - 2002 - Park نسبت سود به هزینه احداث سدهای مخزنی را برای مقابله با اثراث منفی سیلاب های مهیب و رسوب همراه آنها را در پایین دست بسیار اقتصادی تر نسبت به زمانی می داند که سدی احداث نگردد. در همین راستا - 1998 - Wang راهکار مقابله با سیلابهای غیر طبیعی اخیر در رودخانه زرد چین را احداث سدهای عظیم می داند.
Shu و - 1993 - Finlayson احداث سدها را برای کنترل سیلاب یکی از راههای موثر برای جلوگیری از تغییر مسیر کانالهای پایین دست می داند و - 1991 - Cuny نیز احداث سدهای مخزنی را به منظور کنترل سیلاب به خصوص در کشورهای کمتر توسعه یافته یکی از بهترین و موثرترین راهکارها می داند.
با توجه به اینکه حوزه آبخیز هراز دارای اهمیت فراوانی از نظر اقتصادی دارد و سد لار هم تنها سد بزرگ احداثی در این حوزه می باشد بنابراین این مطالعه به منظور شناخت تاثیر احداث سد فوق بر روی سیلابهای خروجی از حوزه آبخیز هراز انجام پذیرفته است.
مواد و روشها
حوزه آبخیز هراز در مختصات جغرافیاییَ52˚ 13 تاَ52˚ 15 طول شرقی َو35˚ 59 َتا36˚ 15 عرض شمالی واقع شده است و دارای مساحتی در حدود 3967 کیلومتر مربع می باشد. موقعیت حوزه مورد مطالعه در شکل 1 نشان داده شده است.
حداکثر ارتفاع حوزه، قله دماوند با ارتفاع 5671 متر و کمترین آن 850 متر و شیب متوسط حوزه 44/09 درصد می باشد. از نظر اقلیمی این حوزه دارای بارندگی متوسط 550 میلی متر بوده که در بخش کوهستانی آن بیشتر بارش ها به صورت برف و در بخش جلگه ای به صورت باران است. اقلیم بخش کوهستانی آن نیمه مرطوب و در بخش دشتی آن مرطوب می باشد
ارتفاعات فوقانی حوزه شامل اراضی مرتعی و بخش میانبند و ارتفاعات پایین پوشیده از جنگل و نواحی دشتی دارای کاربری کشاورزی است
حجم آبدهی متوسط سالیانه این رودخانه در ایستگاه کرسنگ 25 - شهریور - , واقع در انتهای حوزه آبخیز هراز، 1100 میلیون متر مکعب بوده و اشکال مختلف فرسایش سطحی، شیاری، خندقی و توده ای در منطقه مشاهده می شود
شکل 1 موقعیت حوزه در ایران
به منظور انجام این تحقیق داده های دبی حداکثر لحظه ای ثبت شده در ایستگاه کرسنگ واقع در خروجی حوزه آبخیز از سال 1329 تا 1382 جمع آوری گردیده و در نرم افزار Excel مورد بررسی قرار گرفت و در نرم افزار SPSS معنا دار بودن نتایج با آزمون T غیر جفتی آزمون گردید.
نتایج و بحث
کلیه تجزیه وتحلیل ها بر اساس روش کار ارائه شده در بخش قبل انجام و نتایج زیر به دست آمد. که در شکل 2 و جدول 1 آمده است.
شکل 2 روند تغییرات دبی های حداکثر لحظه ای در ایستگاه کرسنگ
جدول 1 نتایج آزمون آماری T غیر جفتی
