بخشی از مقاله
چکیده:
از دیرباز تا کنون منابع طبیعی و کشاورزی زیربنای اقتصاد به شمار میرفته و انسانها وابستگی چشمگیری به این منابع داشتهاند. در کشور ایران نیز با توجه به نقش اساسی بخش کشاورزی در اقتصاد، بررسی عوامل موثر بر رشد کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا در این پژوهش با استخراج اطلاعات از پرسشنامه و گردآوری آمار و اطلاعات مورد نیاز از ادارات و سازمانهای مرتبط با مسائل اقتصادی استان قم، به برآورد هزینهها و درآمدهای حاصل از فعالیتهای کشاورزی و باغداری در حوزهی پردیسان پرداخته شده است. بررسی فعالیت های موجود در منطقه نشان داد که کشاورزی در منطقه مورد مطالعه در سطوح کوچک و به صورت خرده مالکی است و باغداری از اهمیت بیشتری برخوردار است.
.1 مقدمه:
در جهان امروز یکی از مشکلات اساسی بشر تأمین نیازهای غذایی است؛ به گونهای که امنیت غذایی به عنوان یکی از اهداف مهم، سر لوحه برنامههای دولتها قرار گرفته است. بدون شک به منظور نیل به امنیت غذایی علاوه بر اتخاذ سیاستهای مطلوب و برخورداری از منابع کافی، باید تولید کشاورزی به گونهای باشد که تمامی نیازهای جامعه را برآورده کند. کشاورزی در ایران بزرگترین بخش اقتصادی پس از بخش خدمات است که حدود 20 درصد تولید ناخالص ملی و سهم عمدهای از صادرات غیر نفتی را به خود اختصاص میدهد
. همچنین محل اشتغال بخش وسیعی از جمعیت کشور است؛ بدین ترتیب رشد این بخش تا حدود زیادی تعیین کننده رشد اقتصادی کشور است.
ارچنگ1، با ارزیابی رابطه میان بخش کشاورزی و کل اقتصاد، به این نتیجه رسید که رشد بخش کشاورزی از طریق تاثیرگذاری بر بهرهوری کل، سهم چشمگیری در رشد اقتصاد دارد.صمدی، نیز بر افزایش نقش بخش کشاورزی در رشد اقتصادی ایران تاکید کرده است.
در تحقیقی دیگر نیز به بررسی نقش کشاورزی در اقتصاد ملی و رشد اقتصادی ایران طی سالهای 1340تا1381 پرداخته شد که نتایج حاصل از مطالعه توصیفی دادهها نشان داد که با وجود اهمیت این بخش در صادرات غیرنفتی، سهم بخش کشاورزی در تولید ملی، سرمایهگذاری داخلی و اشتغال قابل توجه نمیباشد.
امنیت غذایی از طریق ایجاد توازن مناسب و پایدار بین خودکفایی و اتکای به نفس، ایجاد درآمد و اشتغال در نواحی روستایی، خصوصاً به منظور ریشهکنی فقر و حفظ منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست، از جمله اهداف توسعه پایدار به شمار میآید. از این رو به منظور دستیابی به این مهم در حوضه مورد مطالعه شناخت مشکلات از اهمیت بسزایی برخوردار است. در حالی که حوضه پردیسان در برگیرنده اراضی کشاورزی - زراعی و باغی - و مراتع روستاهای ابرجس، سیرو، ورجان، ونارچ و شهرستان کهک میباشد و اقتصاد ساکنان حوضه وابسته به این سه بخش است، اما در این تحقیق به بررسی مشکلات اقتصادی موجود در بخش کشاورزی و باغداری پرداخته شده است.
.2 مواد و روشها: موقعیت حوزه:
منطقه مورد مطالعه از نظر موقعیت جغرافیایی در محدوده طول شرقی 30، 45، 50 تا 30، 54، 50 و عرض شمالی 50، 19، 34 تا 10، 35، 34 واقع شده است. وسعت حوضه پردیسان برابر 22286/573 هکتار است. حداکثر و حداقل ارتفاع این آبخیز به ترتیب 2221 و 971 متر از سطح دریا با اختلاف 1250 متر است. محدوده مطالعاتی پردیسان بین قسمت مرکزی و جنوبی استان قم و در ناحیه جنوبی شهرستان قم - جدیداً شهر کهک - و بخش نوفل لوشاتو واقع شده است. این حوضه یکی از سرشاخههای حوزه آبخیز سد 15 خرداد و از سرچشمه های رودخانه قمرود است که ارتفاعات مشرف به شهرک پردیسان محدوده آن میباشد.
شکل:1 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
برای جمع آوری اطلاعات در حوزه مورد مطالعه پس از تهیه فهرست آبادیهای موجود، اقدام به تهیه و تکمیل پرسشنامه خانوار بهرهبردار منطقه بصورت تمام شماری گردید. این پرسشنامهها شامل سوالاتی در زمینه وسعت اراضی کشاورزی و باغداری، نوع محصولات تولیدی، قیمت محصولات، تعداد خانوارهای زارع و باغدار و سوالاتی نیز در رابطه با مشکلات موجود در کشاورزی و باغداری بود. علاوه بر این به گردآوری آمار و اطلاعات مورد نیاز از معتمدین محلی و سازمانهای زیربط مبادرت گردید. با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، نتایج ارائه میگردد.
.3 نتایج و بحث:
- تحلیل اقتصاد کشاورزی
به منظور مشخص کردن وضعیت اقتصادی بخش کشاورزی به بررسی هزینه، درآمد و ارزش افزوده اقدام شده است. محصولات زراعی تحت کشت در حوضه مورد مطالعه عبارتند از: گندم، جو، پنبه، خیار، پیاز، لوبیا، گوجه فرنگی، بادمجان و نخودفرنگی، که در بین آنها گندم و جو در سطح بیشتری کشت شده و سایر محصولات، بیشتر با هدف خود مصرفی کشت میشوند.
تعداد بهره برداران کشاورزی در کل مناطق مذکور 672 خانوار میباشند که به ترتیب در شهر کهک 308 بهرهبردار، روستای ابرجس 72، ورجان 121، سیرو 105 و ونارچ 66 خانوار در بخش کشاورزی فعالیت دارند.[5] در بخش زراعت با توجه به نوع کشت، هزینههای محاسبه شده توسط سازمان جهاد کشاورزی - 1386 - برای هر هکتار به شرح جدول شماره - 1 - بوده است.
جدول شماره - 1 - متوسط هزینههای تولید هر هکتار محصول - میلیون ریال -
در جدول شماره - 2 - نیز وسعت اراضی زراعی به تفکیک روستاها - با توجه به اطلاعات کسب شده از مرکز خدمات کشاورزی شهرستان کهک - - 1388 - ارائه گردیده است.
جدول - 2 - وسعت اراضی زراعی - هکتار - در مناطق مختلف حوضه
با توجه به اظهارات مردم و کارشناس بخش زراعت خدمات جهاد کشاورزی، وسعت اراضی زراعی تحت کشت گندم و جو در مقایسه با سایر محصولات بیشتر است. کشت پنبه به میزان ناچیز و در برخی از مناطق صورت میگیرد. با در نظر داشتن این مطلب محاسبات هزینه و درآمد بر اساس دو محصول عمده زراعی در منطقه صورت گرفته که در جدول - - 3 ارائه گردیده است.
