بخشی از مقاله
مقدمه
باقلا با نام علمی vicia faba جزو خانواده legominosae می باشد. خاستگاه اصلی آن جنوب غربی آسیاست و به عنوان یک محصول زمستانه در سطح وسیعی از مناطق گرمسیری با زمستان های ملایم کاشته می شود تقاضا برای این گیاه با توجه به افزایش جمعیت و کاهش دسترسی به سایر منابع پروئئینی روبه افزایش است
گیاه باقلا با اثر تناوبی بسیار خوب خود باعث تقویت و حاصلخیزی شیمیایی و بیولوژیکی خاک می گردد. همچنین با توجه به اینکه عمده فصل رویشی آن در زمستان بوده، امکان استفاده از نزولات آسمانی را خواهد داشت. این گیاه از ارزش غذایی بالایی برخوردار میباشد و میتواند با وارد شدن در جیره غذایی انسان، کمبود پروتئین حیوانی را تا حدودی جبران نماید.
برای دستیابی به حداکثر محصول در گیاه باقلا وجود عناصر غذایی به مقدار لازم و متعادل در محیط پراکنش ریشه این گیاه ضروری است کبالت بر خلاف برخی دیگر از عناصر برای سلامتی انسان - در غلظتهای کم - مضر نیست
کبالت. خاک در غلظت های کم احتمالاً در ریشه های خانواده حبوبات برای تثبیت نیتروژن در گره های ریشه لازم است که باعث اثرات مثبت بر رشد گیاهان لگوم و موجبات تثبیت بیشتر ازت را در این گیاهان فراهم می آورد اما در غلظت های زیاد اثرات منفی بر شاخص های رشد گیاهان لگوم می گذارد.
در پژوهشی اثرات کبالت بر روی برخی از پارامترهای فیزیولوژیکی گیاه لوبیا را مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آزمایش نشان داد که غلظت های کم کبالت خاک - 0/05 میکروگرم بر گرم - باعث افزایش معنی داری در وزن خشک اندام ریشه ساقه و برگ و بیوماس در لوبیا معمولی شده است و لی وزن خشک اندام ها در غلظت بیشتر از 0/25 میکروگرم بر گرم کبالت خاک، نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت
همچنین در پژوهش دیگری اثرات غلظت های مختف کبالت بر پارامترهای مورفولوژیکی و اجزای عملکرد گیاه سویا مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در این آزمایش، کبالت خاک در غلظت 50 میلی گرم بر کیلو گرم باعث افزایش وزن های خشک دانه، ریشه، ساقه و سطح برگ در سویا شد در حالی که غلظت های 100 تا 250 میلی گرم بر کیلوگرم کبالت خاک، شاخص های رشد را نسبت به تیمار شاهد کاهش داد.
در پژوهشی اثرات کود کبالت را بر روی عملکرد و مواد مغذی گیاه باقلا - Vicia faba - مورد ارزیابی و بررسی قرار داده شد و نتایج نشان داد که در باقلا وزن های خشک ریشه، ساقه، غلاف، دانه و تعداد گره های ریشه با افزایش
غلظت کبالت خاک تا 20 میلی گرم بر کیلوگرم به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش پیدا کرد.
مواد و روش ها
به منظور بررسی عنصر کبالت بر مقدار محصول گیاه باقلا، پژوهشی در زمستان سال 1391 در جنوب کشور و در شهرستان برازجان به اجرا درآمد. مدت زمان اجرای این پژوهش 130 روز بود که در تاریخ 1391/08/01 گیاه کشت و در مورخه 1392/01/10 محصول برداشت شد.
این پژوهش در قالب طرح کامل تصادفی با 12 تیمار و در 3 تکرار انجام گرفت. ابتدا تعداد 36 گلدان را انتخاب و درون هر یک مقدار 5 کیلوگرم از خاک مورد نظر که خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن اندازه گیری شده بود را ریخته و درون هر گلدان 2 عدد بذر باقلا کاشته شد و جهت تامین پتاسیم، فسفر و ازت مقادیر 80 میلی گرم در کیلوگرم خاک، فسفر و پتاسیم از منابع سولفات پتاسیم و سوپر فسفات تریپل و 100 میلی گرم ازت از منبع اوره به طور مساوی به گلدان ها اضافه شد.
سپس تیمار مورد نظر را که شامل سطوح صفر، 5، 10 میلی گرم کبالت به ازای هر کیلوگرم خاک از منبع نیترات کبالت اضافه نمودیم. پس از پایان پژوهش و جمع آوری اطلاعات از تیمارهای مختلف، آنالیز و تجزیه و تحلیل داده ها به روش های آماری و در نرم افزار Spss صورت گرفت و مقایسه میانگین ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن انجام پذیرفت و مناسبترین تیمار جهت رشد و نمو گیاه باقلا مشخص شد.
نتایج و بحث
در این بخش به بحث و نتیجه گیری در مورد نتایج بدست آمده در رابطه با تاثیر سطوح مختلف عنصر کبالت بر فاکتورهای مورد اندازه گیری در گیاه باقلا می پردازیم.
تعداد متوسط گره ها در 5 سانتی متر ریشه
همانگونه که از جدول مقایسه میانگین شماره 1 ملاحظه می شود تاثیر عنصر کبالت بر تعداد متوسط گره ها در 5 سانتی متر ریشه معنی دار بوده است. بطوریکه با افزایش سطح کبالت از تیمار شاهد به 10 میلی گرم، تعداد متوسط گره ها در 5 سانتی متر ریشه نیز افزایش معنی داری یافته است و از 3 عدد در تیمار شاهد به 11 عدد در سطح 10 میلی گرم رسیده است و سطح 10 میلی گرم افزایش معنی داری را در تعداد متوسط گره ها در 5 سانتی متر ریشه نسبت به سایر سطوح کبالت از خود نشان داده است.
تعداد متوسط گره ها در 20 سانتی متر ریشه
همانگونه که از جدول مقایسه میانگین 1 ملاحظه می شود تاثیر عنصر کبالت بر تعداد متوسط گره ها در 20 سانتی متر ریشه معنی دار بوده است. بطوریکه با افزایش سطح کبالت از تیمار شاهد به 10 میلی گرم، تعداد متوسط گره ها در 20 سانتی متر ریشه نیز افزایش معنی داری یافته است بطوریکه طی یک روند صعودی تعداد گره ها از و از 5/66 در تیمار شاهد به 15 گره در سطح 10 میلی گرم رسیده است و سطح 10 میلی گرم افزایش معنی داری را در تعداد متوسط گره ها در 5 سانتی متر اولیه ی ریشه نسبت به سایر سطوح از خود نشان داده است.
قطر متوسط گره ها در 5 سانتی متر ریشه
همانگونه که از جدول مقایسه میانگین 1 ملاحظه می شود تاثیر عنصر کبالت بر قطر متوسط گره ها در 5 سانتی متر ریشه معنی دار بوده است. بطوریکه با افزایش سطح کبالت از تیمار شاهد به 10 میلی گرم، قطر متوسط گره ها در 5 سانتی متر اولیه ی ریشه طی یک روند صعودی افزایش معنی داری یافته است و از 1/36 میلی متر در تیمار شاهد به 4/13 میلی متر در سطح 10 میلی گرم رسیده است که سطح 10 میلی گرم افزایش معنی داری را در قطر متوسط گره ها در 5 سانتی متر اولیه ی ریشه نسبت به شاهد و سطح 5 میلی گرم از خود نشان داده است.
قطر متوسط گره ها در 20 سانتی متر ریشه
همانگونه که از جدول مقایسه میانگین 1 ملاحظه می شود تاثیر عنصر کبالت بر قطر متوسط گره ها در 20 سانتی متر ریشه معنی دار بوده است. بطوریکه با افزایش سطح کبالت از تیمار شاهد به 10 میلی گرم، قطر متوسط گره ها در 20 سانتی متر اولیه ی ریشه طی یک روند صعودی افزایش معنی داری یافته و از 1/20 میلی متر در تیمار شاهد به 3/56 میلی متر در سطح 10 میلی گرم رسیده است و سطح 10 میلی گرم افزایش معنی داری را در قطر متوسط گره ها در 20 سانتی متر ریشه نسبت به شاهد و سطح 5 میلی گرم کبالت از خود نشان داده است.
جدول 1مقایسه اثر غلظت های مختلف کبالت - - Co بر فاکتورهای مورد بررسی
میانگین های موجود در هر ردیف که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند در سطح 5 درصد آزمون دانکن، اختلاف معنی داری با هم ندارند
