بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تیمارهاي مختلف کودهاي بیولوژیک و آبیاري بر ظهور مراحل فنولوژیک و تعداد گره فعال تثبیت کننده نیتروژن در لوبیا چیتی رقم صدري، آزمایشی در سال 1391، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه ولیعصر - عج - انجام شد. تیمار آبیاري در دو سطح شامل%100 و %50 ظرفیت زراعی و تیمار تلقیح بذرهاي لوبیا با کودهاي بیولوژیک و باکتريهاي محرك شد .
در هشت سطح شامل: -1 باکتري سودوموناس فلورسنت استرین تAده-2 باکتري سودو موناس فلورسنت استرین زًبسب-3 جهش یافته باکتري سودوموناس فلورسنت -4کود بیولوژیک ریزوبیوم -5 کود بیولوژیک نیتروکسین -6 کود بیولوژیک سوپر نیتروپلاس -7 کود بیولوژیک بیوسوپرفسفات -8 شاهد - بدون تلقیح - اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی آبیاري بر تمامی صفات مورد بررسی بجز روز تا استقرار کامل معنی دار بود همچنین اثر اصلی کود بیولوژیک بر تمامی صفات تاثیر معنی داري داشت. در خصوص اثر متقابل آبیاري در کود بیولوژیک نیز تنها صفات تعداد گره و وزن خشک اندام هوایی معنی دار شد.
نتایج مقایسه میانگین اثر اصلی دور آبیاري نشان داد که در اثر تنش خشکی تمامی صفات کاهش یافت. اثر اصلی کود بیولوژیک بدینصورت بود که در اثر کاربرد کود بیولوژیک نسبت به تیمار شاهد مراحل فنولوژیک طولانی تر شده بود و در اثر کاربرد ریزوبیوم ویژه لوبیا تعداد گره و وزن خشک اندام هوایی افزایش یافت. با این وجود کاربرد کودهاي بیولوژیک به تنهایی نمیتواند تامین کننده مواد غذایی مورد نیاز گیاهان باشد.
کلید واژه: کود بیولوژیک، لوبیا چیتی، تعداد گره، مراحل فنولوژیک
مقدمه
حبوبات یکی از مهمترین منابع پروتئینی در رژیم غذایی بشر بهشمار میرود. میزان پروتیئن حبوبات در حدود دو برابر غلات است که میتواند به عنوان مکمل پروتئین غلات در رژیم غذایی جاي گیرد. در بین حبوبات لوبیا از نظر سطح زیر کشت و تولید مقاوم اول را در جهان داراست .سطح زیر کشت لوبیا در ایران حدود 90 هزار هکتار است و از میانگین عملکرد بالاتري 1573 - کیلوگرم در هکتار - نسبت به سایر حبوبات برخوردار است .
خشکی یکی از عوامل محدود کننده و خطري جدي براي تولید موفقیت آمیز محصولات زراعی میباشد همچنین خشکی سبب کاهش در مدت زمان، ظهور مراحل فنولوژیک و ماده خشک گیاهی میگردد . از بین مولفههاي اساسی افزایش عملکرد محصولات، مصرف بیشتر انواع نهادهها بویژه کودهاي شیمیایی است که کاربرد آنها مشکلاتی را براي انسان، خاك و محیط زیست فراهم نموده است. از راههاي فائق آمدن بر این مشکلات که علاوه بر صرفهجویی در مصرف کودهاي شیمیایی، در حفظ توازن محیط زیست نیز نقش داشته باشد، استفاده از کودهاي زیستی است. کاربرد کودهاي زیستی از جمله راهکارهاي بهبود تغذیه گیاه براي رسیدن به اهداف کشاورزي اکولوژیک میباشد .
بکارگیري جانداران مفید خاکزي تحت عنوان کودهاي زیستی به عنوان طبیعیترین و مطلوبترین راه حل براي فعال نگه داشتن سیستم حیاتی خاك در اراضی کشاورزي مطرح است. در بین ریزجاندارن خاك که فعالیت آنها بر رشد، تغذیه و سلامت گیاه تاثیر مثبتی داشته و کاربرد آنها به عنوان کود زیستی مورد توجه محققین قرار گرفته است، میتوان به انواع باکتريهاي ریزوسفر اشاره نمود که به عنوان باکترهاي محرك رشد گیاه نامیده میشوند .
تلقیح بذور با باکتري هاي محرك رشد منجر به افزایش جذب عناصر غذایی از خاك و بهبود استقرار گیاه در شرایط تنش خشکی میگردد در این تحقیق برآن شدیم تا تاثیر کاربرد باکترهاي محرك رشد را در شرایط تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک و تعداد گره تشکیل شده در گیاه لوبیا بررسی نماییم.
مواد و روشها
به منظور بررسی تاثیر تیمارهاي مختلف کودهاي بیولوژیک و آبیاري بر ظهور مراحل فنولوژیک و تعداد گره فعال تثبیت کننده نیتروژن در لوبیا چیتی رقم صدري، آزمایشی در سال 1391، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه ولیعصر - عج - انجام شد.
تیمار آبیاري در دو سطح شامل%100 و %50 ظرفیت زراعی و تیمار تلقیح بذرهاي لوبیا با کودهاي بیولوژیک و باکتريهاي محرك رشد در هشت سطح شامل: -1 باکتري سودوموناس فلورسنت استرین تAده-2 باکتري سودو موناس فلورسنت استرین زًبسب-3 جهش یافته باکتري سودوموناس فلورسنت -4کود بیولوژیک ریزوبیوم -5 کود بیولوژیک نیتروکسین -6 کود بیولوژیک سوپر نیتروپلاس -7 کود بیولوژیک بیوسوپرفسفات -8 شاهد - بدون تلقیح - اجرا گردید به منظور تهیه بستر کشت گلدانهاي هم اندازه را انتخاب و جهت تامین زهکش ته گلدانها را سوراخ کرده و از سنگریزه نیز در ته گلدانها استفاده شد. تلقیح بذر با کودهاي بیولوژیک قبل از کاشت و در شرایط سایه انجام شد. جهت کاشت بذور از گلدانهاي پلاستیکی به ارتفاع 35 و قطر 30 سانتی متر استفاده شد.
بذور سالم و همسان لوبیا چیتی رقم صدري با محلول کودهاي بیولوژیک و باکتريهاي سودموموناس فلورسنت آغشته شدند و به مدت 20 دقیقه در محلولهاي فوق غوطهور باقی ماندند و پس از خشک کردن بذرهاي آغشته به کودهاي بیولوژیک در سایه در هر گلدان 8 عدد بذر کاشته شد و بعد از سبز شدن با تنک کردن بوتهها تعداد 6 بوته در هر گلدان باقی گذاشته شد. بعد از کاشت بذر لوبیا و سبز شدن و استقرار بوتهها با توجه به تعیین ظرفیت زراعی هر گلدان آبیاري در دو سطح هً%100 و هً%50 انجام شد صفات فنولوژیک با توجه به ظهور 50 درصد آن مرحله در گیاهان بر اساس تعداد روز پس از کاشت ثبت گردید. تعداد گره ها نیز در زمان گلدهی پس از شستشوي ریشه ها مورد شمارش قرار گرفت.
وزن خشک اندام هوایی نیز در زمان رسیدي کامل پس از خشک شدن در داخل آون به مدت 48 ساعت بر حسب گرم در بوته وزن شدند. دادههاي بدست آمده با استفاده از نرم افزارهاي حAح مورد تجزیه قرار گرفته و مقایسه میانگین با روش آزمون خحع در سطح پنج درصد انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس ارائه شده در جدول 1 بیانگر آن بود که در مورد اثر اصلی آبیاري تمامش صفات مورد بررسی بجز روز تا اسقرار کامل معنی دار بود. در خصوص اثر کاربرد کود زیستی نیز تمامی صفات معنی دار شد و اما در مورد اثرات متقابل آبیاري در کود بیولوژیک تنها صفات تعداد گره و وزن خشک اندام هوایی معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین ها اثرات اصلی برا روز تا استقرار کامل حاکی از آن بود که سریعترین استقرار گیاهچه با میانگین 8/66 روز در تیمار ریزوبیوم ویژه لوبیا مشاهده شد ولی در تیمار شاهد طولانی ترین روز با میانگین 15 روز مشاهده گردید.
درخصوص صفت روز تا گلدهی همانگونه که در جدول 2 بیان شده است با اعمال تنش خشکی روز تا گلدهی کاهش یافت 40/70 - روز - ولی در شرایط آبیاري نرمال فرصت کافی جهت آماده شدن براي گلدهی مطلوب رخ داد و 50/29 روز به طول انجامید. در مورد تیمار کودي بر این صفت در اثر کاربرد کود بیولوژیک زمان رسیدن به گلدهی کاهش یافت و در شاهد افزایش یافته بود به نظر میرسد به فراهمی عناصر غذایی گیاه نسبتا زودتر به نسبت بالاي شَه رسیده و گلدهی صورت میگیرد.
در مورد صفت روز تا غلاف دهی نیز نتیجه مشابهی - همانند روز تا گلدهی - رخ داد. مقایسه میانگین اثر متقابل آبیاري و کود بیولوژیک براي صفات تعداد گره و وزن خشک اندام هوایی نشان داد که بیشترین تعداد گره با میانگین 24/00 گره از کاربرد ریزوبیوم ویژه لوبیا و در شرایط عدم تنش خشکی بدست آمد و کمترین میزان نیز با میانگین 7/33 گره ازتیمار تنش خشکی و عدم کاربرد کود بدست آمد.
این در حالی است که در تیمارهاي کاربرد کود بیولوژیک در شرایط تنش خشکی تعداد گره افزایش یافته بود و در نهایت مقایسه میانگین هاي اثر متقابل براي وزن خشک اندام هوایی که بیان شده است نشان داد که بیشترین میزان با میانگین 3/39 و 3/30 گرم در بوته به ترتیب از تیمارهاي بیوسوپرفسفات و ریزوبیوم ویژه لوبیا در شرایط عدم تنش خشکی حاصل شد و کمترین میزان با میانگین 2/00 گرم از تیمار شاهد و اعمال تنش خشکی حاصل شد. همانگونه که مشاهده میشود در اثر اعمال تنش خشکی نیز در این تیمارها وزن خشک چندان کاهش نیافته بود.
