بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی فرایندهای دیاژنزی و تاثیر آنها بر روی کیفیت مخزنی سازند سروک می باشد. در این مطالعه 1700 مقطع نازک تهیه شده از مغزه ها و خرده های حفاری سازند سروک به منظور مطالعه فرایندهای دیاژنزی مورد بررسی قرار گرفتند. براساس مطالعه فرایندهای دولومیتیشدن، سیمانیشدن، تراکم، انحلال، نئومورفیسم و میکریتی شدن مخزن را تحت تاثیر قرار داده است. در این میان دولومیتیشدن، سیمانیشدن و انحلال تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی خواص مخزنی داشته است. در نمونه های مورد مطالعه فرآیند انحلال باعث ایجاد انواع حفرات انحلالی شده است که در برخی موارد توسط سیمان کلسیتی پر شده اند. نئومورفیسم و میکریتی شدن جزء فرآیندهای فرعی در مخزن بوده و در کیفیت مخزنی تاثیر چندانی ندارند. این مخزن از نوع هیبریدی میباشد که هم فرایندهای دیاژنتیکی و هم رخساره های اولیه کیفیت مخزنی را کنترل می کنند.
.1 مقدمه و مبانی نظری - Introduction -
سازند سروک، یکی از واحدهای سنگ چینه ای کربناتی ضخیم از گروه بنگستان در حوضه زاگرس است که در جنوب غربی ایران گسترش دارد و به طور عمده از کربنات و مقدار کمتری شیل و مارن تشکیل شده است .[1] این سنگ ها در یک پلاتفرم کربناته در حوضه زاگرس نهشته شده اند. سازند سروک در میدان مورد مطالعه در یک محیط رمپ کربناتی تشکیل شده است.
برش الگوی سازند سروک، در تنگ سروک و در دامنه جنوب غربی کوه بنگستان واقع شده است .[2] سازند سروک در این گروه غالبا نقش سنگ مخزنی کربناته را بازی می کند و از نظر اقتصادی از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. این سازند شامل دو رخساره نریتیک در فارس و خوزستان و رخساره پلاژیک در لرستان است که این دو رخساره با هم ارتباط بین انگشتی دارند. به لحاظ سنی سازند سروک از آلبین تا تورونین گسترش دارد .[1] در این مطالعه با مطالعه پتروگرافی مقاطع نازک تهیه شده از مغزه و خرده های حفاری سازند سروک فرایندهای دیاژنتیکی مورد مطالعه قرار گرفت.
.2 روش و مراحل تحقیق - Materials and Methods -
در این مطالعه حدود 1700 مقاطع نازک حاصل از مغزه و خرده های حفاری از سازند سروک مورد مطالعه قرار گرفت. مقاطع حاصل از مغزه توسط آلیزارین قرمز به روش دیکسون جهت تشخیص کلسیت از دولومیت و آهندار بودن یا نبودن آنها رنگ آمیزی شدند. برای طبقهبندی بافت دولومیت دیاژنزی از طبقهبندی گرگ و سیبلی [2] استفاده شده است.
.3 ارائه و تحلیل نتایج - Results and discussion -
کیفیت مخزنی یک سازند علاوه بر شرایط اولیه رسوبگذاری به فرایندهای دیاژنتیکی هم بستگی دارد. در واقع دیاژنز یک عامل کنترل کننده مهم در بسیاری از مخازن هیدروکربنی به ویژه در خاورمیانه است .[3] تغییرات زیاد در نحوه توزیع رخساره ها در طی دیاژنز موجب ایجاد ناهمگنی در مخازن کربناته می شوند و در حالی که دیاژنز چندان قابل ملاحظه نباشد، ناهمگنی مخزنی تحت کنترل تغییرات بافتی و رخساره ای می باشد .[4] مهمترین فرآیند دیاژنزی که رسوبات سازند سروک را در ناحیه مورد مطالعه تحت تاثیر قرار داده است مشتمل بر جانشینی، دولومیتی شدن، سیمانی شدن، انحلال، نئومورفیسم، شکستگی و میکریتی شدن می باشد که برخی از آنها باعث افزایش و برخی منجر به کاهش کیفیت مخزنی شده اند - شکل-. - 1 در این میان دولومیتیشدن، سیمانیشدن و انحلال تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی خواص مخزنی داشته است.
شکل .1 فرایندهای دیاژنتیکی و آثار آنها در مقاطع مورد مطالعه
دولومیتی شدن:
یکی از مهم ترین پدیده های دیاژنزی مشاهده شده در سازند سروک، پدیده دولومیتی شدن استدولومیتی. شدن معمولاً موجب گسترش تخلخل ثانویه بین بلورین میشود .[5] بلورهای دولومیت در همه رخسارههای آهکی تعیین شده توسط دانهام میتواند تشکیل شود .[6] از آنجایی که دولومیت به دلیل پایداری شیمیایی و مقاومت در برابر انحلال فشاری در حین تدفین، تخلخل و نفوذپذیری خود را بهتر از سنگهای آهکی حفظ میکند، این فرایند نقش موثری در افزایش کیفیت مخزنی ایفا نموده است. براساس این مطالعه بلورهای دولومیت به صورت درشت بلور، شکل دار و نیمه شکل دار قابل مشاهده هستند. در برخی موارد این بلورها در ارتباط با استیلولیت ها بودند که از ویژگی های دیاژنز تدفینی می باشند .[7] این نوع دولومیتی شدن در امتداد استیلولیت ها و مسیر حرکت سیالات فوق اشباع از دولومیت، نیز توسعه دارد. البته در نمونه های مورد مطالعه دولومیتی شدن در زمینه میکریتی هم به صورت پراکنده تا متراکم به فراوانی دیده می شود. دولومیتی شدن باعث گسترش تخلخل بین بلورین شده است - شکل-. - 2
انحلال:
انحلال موجب افزایش تخلخل از طریق انحلال قالبی، حفرهای و بازشدگی بیشتر شکستگیها شده است - شکل-. - 2 عملکرد فعال انحلال بخصوص در صورت عدم پرشدگی بعدی توسط سیمانها نقش موثری در کیفیت مخزنی برخی زونها دارد. بررسی تاثیر انحلال و سیمان شدگی و روابط آنها نشان دهنده عدم تأثیر یکنواخت انحلال بر روی دانهها در جریان دیاژنز بوده است که بدلیل ترکیب اولیه و درجه سیمانی شدن متفاوت دانههای پلوئید و انتراکلاست میباشد .[2] در نمونه های مورد مطالعه این فرآیند باعث ایجاد انواع حفرات انحلالی شده است که در برخی موارد توسط سیمان کلسیتی پر شده اند.
شکل.2انواع حفرات قالبی و حفره ای - A - و بین بلورین در بین بلورهای لوزوی دولومیت - B -
سیمانی شدن:
سیمانی شدن یک نوع فرایند دیاژنتیکی است که در آن رسوب شیمیایی به شکل بلور جدید در حفرات رسوب یا سنگ تشکیل شده و دانهها را به یکدیگر متصل میسازد. کانیشناسی سیمانها به شیمی آب، فشار CO2، نسبت Mg/Ca و نرخ تأمین کربنات بستگی دارد .[8] سیمانی شدنمعمولاً باعث کاهش تخلخل شده و باعث سنگ شدگی می شود. سیمان های موجود در نمونه های مورد مطالعهعمدتاً کلسیتی بوده و دارای فابریک های سیمان هم بعد، رگه ای، دروزی و تیغه ای می باشد. در بعضی رخساره ها با پر کردن رگه ها و شکستگی ها باعث کاهش تخلخل شده اند
