بخشی از مقاله
چکیده
گوگرد یکی از محصولات مهم جانبی صنعت نفت و گاز که عنصر غذایی ضروری برای گیاهان است و بررسی آن در خاکهای آهکی برای بهبود قابلیت دسترسی عناصر غذایی و تقویت رشد گیاه اهمیت زیادی دارد. بنابراین تاثیر مقادیر مختلف 0، 750، 1500 و 3000 کیلوگرم در هکتار گوگرد به همراه دو درصد باکتری تیوباسیلوس در تناوب ذرت- گندم در دو سال و سه تکرار بر روی ویژگیهای ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد کاه برای گندم و عملکرد تر و خشک علوفه ذرت بررسی شد. مقادیر کربن آلی، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، مس، منگنز در نمونههای خاک اندازهگیری شد. نتایج نشان داد کاربرد گوگرد باعث تقویت کربن آلی خاک شد و اختلاف معنیدار کربن آلی خاک را ایجاد نمود. بیشترین مقادیر فسفر از بیشترین مقدار گوگرد 3000 - کیلوگرم در هکتار گوگرد - حاصل شد. تیمارهای مختلف گوگرد اختلاف معنیداری در مقدار پتاسیم خاک ایجاد نکرد ولی مقادیر بیشتر گوگرد موجب بیشتر شدن مقدار پتاسیم قابل جذب خاک شد. گرچه کاربرد گوگرد تاثیر معنیداری بر مقدار مس، منگنز، آهن، و روی قابل جذب خاک نداشت ولی بیشترین مقدار آن از کاربرد مقادیر بیشتر گوگرد حاصل گردید. مقادیر آهن و روی قابل جذب با گذشت زمان افزایش داشت. کاربرد گوگرد بر فاکتورهای رشدی و عملکرد محصول تاثیر مثبت داشت.
مقدمه
گوگرد یکی از عناصر غذایی پرمصرف و ضروری برای تمام موجودات زنده است مقدار آن در پوسته زمین حدود 0/6 درصد بوده و از نظر فراوانی در لیتوسفر در ردیف ششم از لحاظ مقدار نیاز گیاه پس از نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم در مرتبه پنجم قرار دارد. مقدار گوگرد در خاکها از 200 هزارم درصد در خاکهای به شدت هوا دیده و آبشویی شده تا 5 درصد در برخی خاکهای آهکی و خشک متغیّر است. گوگرد متداولترین و اقتصادیترین مادهای است که برای اسیدی کردن خاک به کار میرود . - 3 - با کاربرد گوگرد سطح برگ و شاخص سطح برگ وزن خشک کل و ارتفاع بوته به طور معنیداری افزایش یافته است 7 - و . - 16 گوگرد رشد گیاه را تقویت نموده و ارتفاع آن به طور معنیداری افزایش داده است . - 14 - گوگرد عنصری در خاکهای آهکی EC را به طور قابل ملاحظهای افزایش و حلالیت P، Fe و Zn را به طور معنیداری افزایش داده است . - 8 - برای بالا بردن عملکرد کمّی و کیفی گندم رقم زرین در حوالی خوی مقدار 600 کیلوگرم در هکتار گوگرد به همراه 20 تن در هکتار کود دامی توصیه شده است . - 2 - بابررسی اثر گوگرد و تیوباسیلوس به همراه ماده آلی بر صفات کمّی و کیفی کلزا مشخص شده که افزایش گوگرد به میزان 500 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه و ماده خشک کل را به ترتیب 4/39 و 15/28 درصد افزایش داده است . - 13 - کاربرد گوگرد به عنوان یک ماده اسیدزا در خاکهای آهکی قابلیت جذب عناصر غذایی را افزایش و pH خاک را کاهش داده است 5 - ، 9 و . - 10 استفاده از 750 کیلوگرم بر هکتار گوگرد و 8 و 12 تن کود آلی pH خاک را کاهش و قابلیت دسترسی عناصر کممصرف را برای جذب ذرت افزایش داده و موجب بهبود عملکرد محصول شده است .
- 6 - در بررسی تاثیر گوگرد عنصری و کود نیتروژن بر جذب عناصر غذایی و رشد ذرت در یک خاک آهکی شنی در عمارات متحده عربی کاربرد 5 تن در هکتار گوگرد و 0/34 تن در هکتار نیتروژن برای رشد ذرت مناسب توصیه شده و بر قابلیت جذب N، P، S، Fe و Zn تاثیر معنیدار داشته است . - 12 - در استفاده از فسفر، گوگرد و کودزیستی برای ماش در خاک شن لومی بهترین تیمار کاربرد 40 کیلوگرم در هکتار P2O5 و 40 کیلوگرم در هکتار گوگرد به همراه تلقیح ریزوبیوم بوده است . - 15 - گوگرد یکی از اقتصادیترین و رایجترین مواد اسیدزا معرفی شده که علاوه بر نقش تغذیهای، نقش مهمی در اصلاح خاکهای آهکی و تغییر اسیدیته خاک دارد . - 1 - به دلیل غیراقتصادی بودن گچ و یا گچ فسفردار و خطرات اسید سولفوریک در روابط اکولوژیکی خاکها از گوگرد عنصری برای اصلاح خاک شور و سدیمی استفاده شده و نتایج نشان داده که pH به طور قابل ملاحظهای کاهش و مقدار و شکلهای نمک افزایش یافته و گوگرد عنصری به عنوان اصلاح کننده مناسبی برای خاکهای شور و سدیمی توصیه شده است . - 11 - در بررسی تعدیل اثر شوری با گوگرد در مقادیر مختلف آب آبیاری مشخص شده که کاربرد گوگرد به ترتیب 20/4 و 11/2 درصد مقدار پرولین را با آب آبیاری 100 و 120 درصد بهبود بخشیده است . - 4 - بنابراین اثرات گوگرد بر قابلیت جذب عناصر غذایی خاک و عملکرد محصول مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
قابلیت دسترسی عناصر غذایی در یک خاک آهکی با کاربرد مقادیر مختلف گوگرد همراه با باکتری تیوباسیلوس و عملکرد
محصول به شرح زیر بررسی شد. این تحقیق در تناوبی از کشت ذرت- گندم در دو سال انجام شد. تیمارهای پژوهش شامل:
-1 شاهد - بدون مصرف گوگرد در کشت گندم و بدون مصرف گوگرد در کشت ذرت - ،
-2 مصرف 750 کیلوگرم گوگرد در هکتار در کشت گندم و بدون مصرف گوگرد در کشت ذرت،
-3 مصرف 1500 کیلوگرم گوگرد در هکتار در کشت گندم و بدون مصرف گوگرد در کشت ذرت، -4 مصرف3000 کیلوگرم گوگرد در هکتار در کشت گندم و بدون مصرف گوگرد در کشت ذرت، -5 بدون مصرف گوگرد در کشت گندم و مصرف 750 کیلوگرم گوگرد در هکتار در کشت ذرت، -6 بدون مصرف گوگرد در کشت گندم و مصرف 1500 کیلوگرم گوگرد در هکتار در کشت ذرت و -7 بدون مصرف گوگرد در کشت گندم و مصرف 3000 کیلوگرم گوگرد در هکتار در کشت ذرت بود. در تمام تیمارها همراه گوگرد دو درصد باکتری تیوباسیلوس استفاده شد و آزمایش در سه تکرار در دو سال و یا 4 کشت انجام شد. در زمان برداشت محصول ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد کاه - کیلوگرم در هکتار - برای گندم و عملکرد تر و خشک علوفه - کیلوگرم در هکتار - ذرت اندازهگیری شد. از زمان کاشت محصول - گندم یا ذرت - با فواصل 2 ماه نمونهبرداری خاک انجام و pH، EC و SO4 و در نمونه خاک و در زمان برداشت محصول pH، EC، SO4، Fe، Zn، Mn، P، N، K، BD و ماده آلی در نمونههای خاک اندازهگیری شد که همه نتایج در این پژوهش ارائه نشده است. ابعاد کرتها 6 در 10 متر انتخاب و برای کاشت گندم 10 خط یا پشته با فاصله 60 سانتیمتری و برای کاشت ذرت 8 خط یا پشته با فاصله 75 سانتیمتری و فاصله بین تیمارها حدود یک و نیم متر و فاصله بین تکرارها 3 متر در نظر گرفته شد.
نتایج و بحث
تاثیر تیمارهای مختلف گوگرد بر مقدار کربن آلی خاک در زمانهای مختلف بررسی گردید. نتایج نشان داد که کاربرد گوگرد باعث اختلاف معنیدار کربن آلی خاک شد - شکل . - 1 واضح است که اگر گوگرد بر عملکرد محصول و گسترش ریشه تاثیر مثبتی داشته باشد، در درازمدت بر کربن آلی خاک نیز اثر افزایشی خواهد گذاشت. در بررسی تاثیر تیمارهای مختلف گوگرد بر مقدار فسفر خاک، اختلافات معنیداری بین تیمارهای مختلف مشاهده شد و بیشترین مقادیر فسفر از بیشترین مقدار گوگرد 3000 - کیلوگرم در هکتار گوگرد - حاصل شد. این نشان میدهد که مقادیر بیشتر گوگرد شرایط را برای حلالیت فسفر مهیا میکند - شکل . -
