بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از گوگرد به منظور کاهش pH و افزایش شکل محلول و قابل جذب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در خاکهای آهکی مورد توجه است. به منظور بررسی تأثیر گوگرد در خاک آهکی بر عملکرد و جذب عناصرغذایی توسط گیاه ذرت پژوهشی با چهار تیمار در قالب طرحکاملاً تصادفی در 4 تکرار در دانشگاه ولی عصر - عج - رفسنجان به صورت گلخانهای انجام شد. گوگرد در 4 سطح 0، 400، 800 و 1200 میلیگرم بر کیلوگرم به گلدانها افزوده شد. دوره کشت 70 روز و پس از برداشت میزان عناصرغذایی گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که گوگرد اثر معنیداری بر غلظت آهن، منگنز، روی و مس اندام هوایی و منگنز و روی در ریشه دارد. براساس نتایج مقایسه میانگین مصرف تمامی سطوح گوگرد باعث افزایش معنیدار غلظت عناصر آهن، روی، مس و منگنز در اندام هوایی و منگنز و روی در ریشه شد.
واژه های کلیدی: آهن، ذرت، روی، منگنز، مس
مقدمه
تولید محصول در خاکهای آهکی، همواره با مشکلات متعددی همراه است. بخش اصلی این مشکلات به غلظت زیاد یون کلسیم و بالا بودن PH خاک مربوط میشود. به دلیل وابستگی قابلیت جذب برخی از عناصر کم مصرف و فسفر به PHمعمولاً، این عناصر در چنین خاکهایی تثبیت شده و از دسترس گیاه خارج میشوند - بشارتی، 1377؛ Cifuentes and Lindeman, . - 1993 خاکهای مناطق جنوب ایران جز خاکهای آهکی محسوب میشوند. بالا بودن PH در این خاکها، باعث تثبیت عناصر غذایی در خاک و کاهش جذب توسط گیاه میگردد. گوگرد یکی از محصولات صنایع جانبی پتروشیمی در کشور میباشد و به عنوان یک ماده ارزان قیمت و فراوان در دسترس میباشد. نتایج پژوهشها نشان داده است که مصرف گوگرد در خاک به افزایش فرم محلول و قابل جذب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه کمک میکند. یکی از مهمترین اثرات جانبی این عنصر، اسیدی کردن خاک و افزایش قابلیت انحلال سایر عناصر غذایی است که این موضوع به ویژه در خاکهای آهکی که حاوی مقادیر زیادی کلسیم بوده و قابلیت انحلال عناصر غذایی آن ها پایین است، اهمیت پیدا می کند . - Lindenmayer, 2007 - نقش گوگرد در گیاهان، به طور عمده ساخت پروتئین و روغن و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی است و به همین دلیل عنصر بسیار مهمی برای دانههای روغنی میباشد. گوگرد پس از عناصر پرمصرف از جمله نیتروژن، فسفر و پتاسیم چهارمین عنصر عمده مورد نیاز اکثر گیاهان زراعی می باشد . - Hitsuda and et al., 2005 - بطور کلی، اثرات مفید کاربرد گوگرد در خاک های آهکی شامل کاهش اسیدیته خاک، افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی، افزایش کمیت و بهبود کیفیت محصول میباشد
. - Kaplan and Orman, 1998 -
ذرت با نام علمی Zea mays یکی از غلات گرمسیری و از خانواده گندمیان - گرامینه - متعلق به گیاهان تک لپه میباشد. گیاه ذرت، تنها غلهای است که در کشور مکزیک و گواتمالا تکامل یافته است. ذرت پرمحصولترین غله دنیا به حساب میآید و از لحاظ مقدار تولید، پس از گندم و برنج قرار میگیرد. امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد. با توجه به آهکی بودن اکثر خاکهای ایران و خطرات زیست محیطی مصرف کودهای شیمیایی و بالا بودن هزینه آنها، با تغییر شرایط خاک از طریق کاربرد مواد اصلاح کننده در تامین نیازهای غذایی ذرت موثر بوده و ضمن کاهش نیاز به کودهای شیمیایی.
ویژگیهای مختلف خاک را نیز بهبود میبخشد. بنابراین، در این پژوهش تاثیر کاربرد سطوح مختلف گوگرد در جذب عناصر غذایی کممصرف آهن، روی، منگنز و مس در گیاه ذرت مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روشها
نای پژوهش در قالب طرح کاملاً تصادفی با یک فاکتور گوگرد در 4 سطح 0، 400، 800 و 1200 میلیگرم بر کیلوگرم و 4 تکرار به منظور بررسی تأثیر گوگرد بر جذب عناصر کم مصرف آهن، روی، مس و منگنز در خاک آهکی تحت کشت گیاه ذرت در محیط گلخانه انجام گرفت. قبل از اجرای این آزمایش برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک نظیر اندازهگیری میزان آهک خاک به روش تیترمتری، عصارهگیری فسفر قابل استفاده به روش اولسن و اندازهگیری با اسپکتوفتومتر، عصارهگیری پتاسیم با استات آمونیوم 1 نرمال و اندازهگیری به روش فلیمفتومتری، pH نمونه خاک در سوسپانسیون 2 به1، قابلیت هدایت الکتریکی در عصاره گلاشباع، بافت خاک به روش هیدرومتری و غلظت آهن، روی، مس و منگنز قابل استفاده خاک با DTPA عصاره گیری و توسط جذب اتمی اندازه گیری شد
مقدار 5 کیلوگرم خاک زیر الک 2 میلیمتری با نسبتهای مختلف گوگرد مطابق تیمارها و 100 گرم ماده آلی مخلوط و به گلدانها اضافه شد سپس بذرها درون گلدانها کاشته و آبیاری به صورت روزانه و براساس ظرفیت زراعی خاک انجام گردید. دوره رشد 70 روز و ازت از منبع اوره طی دوره رشد و براساس نیاز گیاه به گلدانها اضافه شد.
پس از برداشت، اندام هوایی و ریشه با مقدار کافی آب مقطر به خوبی شسته و توزین گردید. سپس به مدت72 ساعت در آون تهویهدار در دمای 65 درجه سانتیگراد قرار گرفت و بعد تثبیت وزنمجدداً توزین گردید. پس از آن، اندامهای هوایی و ریشه تیمارهای مختلف با دقت به وسیله آسیاب پودر و هضم به روش خشک سوزانی انجام و غلظت عناصر غذایی مورد نظر به روش جذب اتمی اندازهگیری شد.
نتایج به دست آمده به وسیله نرم افزار آماری SPSS آنالیز شده و مقایسه میانگین ها به روش آزمون توکی در سطح پنج درصد صورت گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان میدهد که گوگرد اثر معنیداری در سطح یک درصد بر غلظت آهن، منگنز، مس و روی در اندام هوایی گیاه - جدول - 2 و همچنین اثر معنیداری در سطح پنج درصد بر غلظت منگنز و روی در ریشه گیاه ذرت در سطح دارد
غلظت عناصر آهن، روی، مس و منگنز در اندام هوایی و ریشه
نتایج مقایسه میانگین نشان داد که گوگرد اثر معنیداری بر غلظت آهن، منگنز، مس و روی در اندام هوایی و منگنز و روی در ریشه در سطح پنج درصد دارد - جدول . - 4 بیشترین غلظت این عناصر از مصرف 1200 میلیگرم در کیلوگرم گوگرد و کمترین غلظت از تیمار شاهد بدون گوگرد بدست آمد. عواملی که حلالیت این عناصر در خاک را تحت تأثیر قرار میدهند، قابلیت جذب آنها را برای گیاهان تعیین میکنند. از جمله مهمترین این عوامل PH خاک میباشد. اکسیداسیون گوگرد و کاهش موضعی pH خاک موجب افزایش قابلیت جذب این عناصر در خاک شده که موجبات جذب بیشتر آنها را توسط گیاه فراهم میآورد . - Allison and Modie, 1965 - کاپلان و ارمان - - 1998 نتایج مشابهی مبنی بر افزایش جذب عناصر کم مصرف در یک خاک آهکی توسط گیاه سورگوم گزارش نمودهاند. در صورت مخلوط شدن گوگرد با خاک و اکسید شدن آن نقاط اسیدی به وجود میآید که محیط مناسبی برای انحلال و جذب بیشتر و سریعتر آهن، روی، مس و منگنز فراهم مینماید.
آهن
نتایج مقایسه میانگین در سطح پنج درصد نشان دهنده اثر معنیدار گوگرد بر غلظت آهن در اندام هوایی است. بین تمام سطوح گوگرد با سطح شاهد اختلاف معنیداری مشاهده میشود که بیشترین میزان آهن مربوط به سطح 1200 میلیگرم بر
