بخشی از مقاله
مقدمه
نیکل عنصری ضروری برای گیاهان عالی است، نیکل در گیاه متحرک بوده و خطر تجمع بیش از حد آن در گیاه وجود دارد و باعث کاهش ارزش فرآوردههای گیاهی میشود. سمیت نیکل بستگی به غلظت نیکل در محلول خاک و گونه گیاهی دارد - ملکوتی و طهرانی، . - 1384 تثبیت شیمیایی خاکهای آلوده یا تبدیل فلزات سنگین به شکل های کم تحرک که قابلیت دسترسی آن ها برای گیاهان و سایر موجودات زنده کم است توسط تثبیت کننده هایی مانند زئولیت، رسوبات مواد قلیایی، مواد آلی - لجن فاضلاب و کمپوست - و فسفات نیز بدلیل هزینه کم و سرعت نسبتا زیاد نسبت به روش های دیگر ارجحیت دارد - شرامتی و وارما، . - 2011
زئولیتها مواد متخللی هستند که با ساختمان کریستالی خود مانند غربال مولکولی عمل کرده و به دلیل داشتن کانال های باز در شبکه خود، اجازه عبور بعضی از یونها را داده و مسیر عبور بعضی از یونهای دیگر را مسدود میکنند - مامپتون، . - 1999 ترکیبات آلی محلول موجود در کودهای آلی و دیگر اصلاح کننده های آلی که برای اصلاح خاک ه ای آلوده فلزات سنگین استفاده می شوند به دلیل بار منفی خالص خود در pH طبیعی خاک موجب افزایش تحرک فلزهای سنگین میشوند - دونیوانت و همکاران، . - 1992 مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر زئولیت و ورمیکمپوست بر تغییرات قابلیت جذب نیکل در دو خاک آهکی با بافت متفاوت انجام شد.
مواد و روش ها
آزمایش حاضر بر روی دو خاک آهکی با بافت رس و لوم شنی از افق سطحی 30-0 - سانتیمتری - انجام شد. مقدارکافی از خاک های مورد مطالعه جمع آوری و پس از هوا خشک شدن و عبور از الک 2 میلیمتری به آزمایشگاه منتقل شد. بافت خاک،کربنات کلسیم معادل، ظرفیت تبادل کاتیونی، ماده آلی ، pH وEC به روش های معمول آزمایشگاهی اندازهگیری شد - جدول . - 1 ابتدا ورمیکمپوست در دمای 105 درجه به مدت 24 ساعت خشک کرده و از الک 2 میلیمتری عبور داده و سپس در تعلیق 1: 10 با آب مقطر پس از گذشت 24 ساعت زمان میزان EC - 4/35 ʽs/cm - و pH - 7/34 - به ترتیب با دستگاه EC متر و pH سنج اندازهگیری شد.
میزان 1 گرم از نمونه خشک شده را در کوره با دمای 550 درجه به مدت 4 ساعت خاکستر کرده و سپس از طریق توزین کاهش وزن در اثر احتراق - LOI=%36 - اندازهگیری شد. نمونههای زئولیت از دو معدن فیروزکوه و سمنان از نوع کلینوپتیلولیت به صورت پودری با اندازه 200 مش 0/074 - میلی متر - تهیه گردید. pH زئولیت در تعلیق 1:10 با آب مقطر اندازهگیری شد - جدول . - 2آزمایش به صورت فاکتوریل 3 عاملی با دو نوع خاک - بافت رسی و لوم شنی - ، 3 سطح زئولیت - صفر، %4 وزنی زئولیت معدن فیروزکوه، % 4 وزنی زئولیت معدن سمنان - و دو سطح ورمیکمپوست - صفر و - %2 با سه تکرار در قالب طرح کامل تصادفی انجام شد .
نمونههای مورد مطالعه با سطوح 25 یا 50 میلیگرم نیکل در کیلوگرم خاک آلوده شدند. نمونههای خاک با مقدار زئولیت و ورمی کمپوست لازم تیمار شده و به خوبی مخلوط شدند . سطوح نیکل به صورت محلول نمک کلرید نیکل به تیمارها افزوده شد و پس از رسیدن رطوبت به حد مناسب نمونه ها به خوبی مخلوط شدند. نمونهها در دمای آزمایشگاه و رطوبت %20 وزنی برای بافت رسی و %15 وزنی برای بافت لوم شنی خوابانده شدند.
در زمانهای 5، 10، 20، 30، 60 و 90روز از نمونه های مرطوب در حدود ده گرم برداشته شد و مقدار نیکل قابل استفاده آن به روش DTPA - لیندسی و نورول، - 1978 عصارهگیری شد. همزمان رطوبت وزنی نمونه ها با خشک نمودن جرم مشخصی از نمونه در دمای 105 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت تعیین شد. تمام محاسبات براساس رطوبت وزنی نمونه ها تصحیح گردید. نتایج توسط نرم افزار آماری MSTAT-C و مقایسه میانگین داده ها به روش آزمون چند دامنهای دانکن در سطح یک درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج و بحث:
تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در هر دو سطح نیکل خاک، ورمی کمپوست و برهمکنش خاک و ورمی کمپوست در تمام زمانهای مورد مطالعه بر قابلیت جذب نیکل در سطح %1 اثرات معنی دار داشته اند. اثر زئولیت و برهمکنش آن با عوامل مختلف در هیچ یک از زمان های مورد مطالعه برقابلیت جذب نیکل معنی دار نبود - جدول . - 3 میانگین کل نیکل بازیابی شده در شکل قابل جذب در بافت لوم شنی به مراتب بیشتر از بافت رسی بود - جدول . - 4
بافت رس به دلیل داشتن ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر توانایی تثبیت بیشتری برای نیکل از خود نشان می دهد در حالیکه در خاک شنی بدلیل خاصیت جذب کمتر احتمال آبشویی و تحرک نیکل بیشتر است. ادهمی و همکاران - 2008 - گزارش کردند در خاکهای شدیدا آهکی با ماده آلی کم - میانگین - %1/5، نگهداری نیکل تحت تاثیر رس است، درحالی کهدر خاک های شمال ایران با میزان ماده آلی زیاد - میانگین - %2/6، نقش pH و ماده آلی نسبت به رس در اولویت است.
