بخشی از مقاله
مقدمه
موقعیت جغرافیایی ایران با اقلیم خشک و نیمه خشک موجب پیدایش مواد مادري آهکی و شکل گیري خاك هاي آهکی و قلیایی شده است. در این خاكها با وجود مقادیر فراوان از عناصر غذایی مانند فسفر، آهن و روي، شکل محلول و قابل جذب این عناصر کمتر از مقدار لازم براي گیاهان زراعی بوده و کمبود عناصر غذایی یکی از عوامل محدود کننده رشد محصولات زراعی می باشد . - 7 - با فعالیت باکتريهاي تیوباسیلوس بر ذرات ریز گوگرد، باعث تبدیل آن به اسید سولفوریک شده و این واکنش منجر به کاهش اسیدیته خاك میشود . - 3 - بنابراین کاربرد گوگرد، اسیدیته خاك را کاهش داده و میزان جذب عناصر ریز مغذي را افزایش میدهد. عنصر آهن یکی از عناصر ضروري گیاهان است که میزان جذب آن توسط گیاه بستگی به شرایط محیطی خاك دارد. تاثیر مثبت مصرف عنصر روي بر روي جذب عناصر منگنز، مس و عملکرد غلات مانند ذرت - 9 - و گندم گزارش شده است . - 11 - در بررسی اثرات کود آلی و گوگرد بر افزایش بازده کودهاي فسفره در هیبرید ذرت 704 مشخص گردید تیمار کود آلی به همراه گوگرد از بالاترین اثر در افزایش کارایی کودهاي شیمیایی برخوردار بود . - 1 - نورقلی پور و همکاران - 4 - اظهار داشتند در یک بررسی مشخص گردید کاربرد توام فسفات، گوگرد و باکتري تیوباسیلوس موجب تولید حداکثري عملکرد ذرت می گردد و اضافه نمودن کود آلی در این شرایط موجب بهبود عملکرد شده و بر ویژگیهاي فیزیکی خاك تاثیر مثبتی دارد. کاربرد مواد آلی منجر به بهبود ویژگیهاي مختلف خاك از قبیل توان جذب و نگهداري آب، حفظ عناصر قابل تبادل، ظرفیت تولید ازت، فسفر و سایر عناصر براي رشد گیاه، پایداري ساختمان خاك و تهویه مناسب آن منجر شده و باعث کاهش شدت فرسایش خاك میشود.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهاي کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. یکی از فاکتورها کود گوگردي با چهار سطح شامل بدون گوگرد - - A0، - A1 - 250، - A2 - 500 و - A3 - 750 کیلوگرم در هکتار بود. فاکتور دیگر کود دامی با چهار سطح شامل بدون کود دامی - B0 - ، - B1 - 4، - B2 - 8 و - B3 - 12 تن کود دامی در هکتار بود. نمونه خاك مزرعه با روش نمونه گیري مرکب برداشت شده و جهت انجام آزمایشات خاكشناسی به آزمایشگاه ارسال گردید. نتایج تجزیه خاك در جدول شماره 1 ارایه شده است. ماده گیاهی، ذرت هیبرید سینگل کراس رقم 704 بود که در 6 ردیف با فاصله بین ردیف 70 سانتیمتر و فاصله روي ردیف 20 سانتیمتر در هر کرت کشت گردید. پس از کرتبندي و قبل از عملیات کاشت، کود حیوانی مورد استفاده در سطح کرت هاي مورد نظر پخش شده و توسط شنکش با لایه 5 سانتی متري خاك مخلوط گردید. میزان مصرف کود گوگردي برحسب گوگرد خالص محاسبه و پس از انجام کاشت، در یک سمت ردیف کاشت به فاصله 10 سانتیمتر از دانه ها و به عمق 5 سانتیمتر شیاري ایجاد شد و کود گوگردي بصورت یکنواخت در شیارها توزیع گردید سپس شیارها بوسیله خاك پوشیده شدند. سایر عملیات بر اساس نیاز انجام گرفت. در زمان برداشت پس از جداسازي دانهها از بلال، از یک آون با دماي 80 درجه سانتیگراد استفاده گردید تا زمانی که وزن دانهها به مقدار ثابتی برسد و در نهایت عملکرد براساس کیلوگرم در هکتار محاسبه شد. براي اندازهگیري عناصر روي، مس، آهن و منگنز در مرحله ظهور گل تاجی، برگهاي 5 بوته بصورت تصادفی انتخاب و نمونه گیري به عمل آمد. سپس بوسیله دستگاه جذب اتمی میزان این عناصر در برگ هاي خشک و پودر شده اندازه گیري شد. براي انجام تجزیه آماري از نرمافزارهاي SAS و Mstat-c استفاده گردید.
جدول -1 ویژگیهاي شیمیایی خاك مزرعه مورد آزمایش و میزان مواد غذایی موجود در کود دامی
نتایج و بحث
بررسی مفروضات ضروري تجزیه واریانس نشان داد که دادهها بر اساس آزمون نرمالیتی اندسون- دارلینگ، نرمال بودند. همچنین یکنواختی واریانسهاي درون تیماري بر اساس آزمون لون محرز گردیده و هیچ نوع داده پرتی در بین دادهها مشاهده نشد - نتایج نشان داده نشده است - . بر اساس نتایج تجزیه واریانس - جدول - 2 ، اثر اصلی گوگرد، کود دامی و اثر متقابل این دو فاکتور بر عملکرد دانه و مقادیر عناصر مس، آهن و روي در سطح احتمال یک درصد معنیدار بودند. براي عنصر منگنز تنها اثرات اصلی گوگرد و کود دامی در سطح احتمال یک درصد معنیدار به دست آمد - جدول . - 2 بر اساس مقایسه میانگین ها، کاربرد 750 کیلو گرم در هکتار گوگرد به همراه 4، 8 و یا 12 تن در هکتار کود دامی بیشترین عملکرد دانه ذرت در بین تیمارها داشت که به ترتیب 12147/3، 12597/3 و 12673/4 کیلوگرم در هکتار بود - جدول . - 3 به عبارت دیگر تاثیر کاربرد گوگرد بیشتر از کود دامی بوده و با مصرف مقادیر نسبتا کم کود دامی و 750 کیلوگرم در هکتار گوگرد میتوان تولید ذرت را بهبود بخشید. نتایج حاصل در راستاي مطالعه پژوهشگري است که حداکثر میزان تولید ذرت علوفهاي را با کاربرد مقادیر متوسط گوگرد و کم کود دامی بدست آورد - . - 5 بنابراین با مصرف 750 کیلوگرم کود گوگرد به همراه مصرف 8 یا 12 تن کود دامی در هکتار اسیدیته خاك کاهش یافته و اثرات منفی خاكهاي آهکی تا حدي رفع می شود. بیشترین مقدار عنصر مس - 0/029 ppm - در برگ ذرت در ترکیب تیماري 750 کیلوگرم گوگرد به همراه 12 تن کوددامی در هکتار مشاهده گردید که در مقایسه با نمونه شاهد دو برابرافزایش جذب داشت - جدول . - 3 ترکیب تیماري 750 کیلوگرم گوگرد به همراه 12 تن کود دامی در هکتار با میزان جذب 0/253 ppm عنصر آهن، برترین ترکیب تیماري بود که نسبت به نمونه شاهد 38 درصد افزیش نشان داد - جدول . - 3 بنابراین، کاربرد کود گوگردي با کاهش اسیدیته خاك این مشکل را تا حدي برطرف کرده و قابلیت جذب آهن را افزایش میدهد . - 2 - البته بایستی تعداد قابل قبولی از باکتريهاي اکسیدکننده گوگرد از قبیل تیوباسیلوس در خاك موجود باشند تا تاثیر مثبت کاربرد گوگرد بر کاهش اثرات منفی خاكهاي آهکی و افزایش جذب عناصر مختلف از جمله ریزمغذي ها آشکار گردد . - 6 - با توجه به تاثیر معنیدار کاربرد گوگرد در کاهش اسیدیته و افزایش جذب عناصر ریزمغذي، به نظر می رسد که جمعیت میکروبی لازم براي اکسیداسیون گوگرد مصرف شده در خاك منطقه وجود داشته است. بیشترین مقدار جذب عنصر منگنز مربوط به ترکیبات تیماري 750 کیلوگرم گوگرد به همراه 8 و یا 12 تن کوددامی در هکتار بود که نسبت به نمونه شاهد به ترتیب به افزایش 0/085 ppm و 0/089 ppm در میزان جذب عنصر منگنز منجر شده است - جدول . - 3 ترکیبات تیماري 750 کیلوگرم گوگرد به صفر کود دامی، 8 و یا 12 تن کوددامی در هکتار به ترتیب با مقادیر 0/128، 0/131 و 0/134 ppm عنصر روي، از برتري معنی داري بر سایر تیمارها برخوردار بودند - جدول . - 3 کمبود عنصر روي در خاك هایی که در آنها از کودهاي فسفاته به وفور استفاده میشود تا حد نسبتا زیادي آشکار است - 8 - و این معضل در خاكهاي آهکی تشدید می گردد، زیرا از نظر جذب توسط ریشه گیاهان بین عنصر روي و فسفر رقابت وجود دارد . - 10 - تاثیر کاربرد گوگرد در افزایش جذب عناصر آهن و روي در خاكهاي آهکی نیز مورد تائید قرار گرفته است . - 2 - نتایج به دست آمده از این پژوهش نیز یافته هاي فوق را تایید می کند.
جدول-2 تجزیه واریانس آزمایش فاکتوریل براي عملکرد دانه و جذب عناصر ریز مغذي
