بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی تاثیر کاربرد پتاسیم بر صفات رویشی دانهالهای پسته، در سطوح مختلف شوری، پژوهشی در شرایط گلخانهای بهصورت آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور تنش شوری در 3 سطح Ec - کمتر از 1 دسی زیمنس بر متر، 5 و 10 دسی زیمنس بر متر و پتاسیم در سه سطح - 0، 150 و 250 میلی گرم در کیلوگرم خاک ، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد.
نتایج نشان داد افزایش سطوح شوری در خاک، سبب کاهش سطح برگ، طول ریشه اصلی، ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک ریشه اصلی و ریشههای فرعی، وزن خشک برگ، ساقه و وزن خشک کل اندام هوایی شد. در سطوح شوی کاربرد پتاسیم در سطح 250 میلیگرم بر کیلوگرم اثر معنی-داری بر صفات رویشی نداشت. اما کاربرد پتاسیم در سطح 150 میلیگرم بر کیلوگرم اندازهگیری شده مربوط به صفات رویشی ریشه و اندام هوایی را افزایش داد. بهطور کلی نتایج این این پژوهش نشان داد کاربرد 150 میلیگرم پتاسیم بر کیلوگرم خاک تا حدی در بهبود صفات رویشی دانهالهای پسته موثر بود.
مقدمه:
تنش شوری یکی از تنشهای عمده در مناطق خشک و نیمهخشک بوده که تولید محصولات کشاورزی در این مناطق را تهدید میکند. پسته گیاهی از خانواده آناکاردیاسه و یکی از مهمترین محصولات باغی و محصول عمده صادراتی کشاورزی ایران میباشد که اهمیت اقتصادی بسیار بالایی دارد. در سالهای اخیر شوری خاک و کیفیت پایین آب آبیاری، سبب کاهش تولید پسته در باغهای استان کرمان شده است
بسیاری از باغهای پسته در استان کرمان با آبهای شور و با کیفیت پایین آبیاری میشوند. شوری آب آبیاری سبب شده که خاکهای منطقه از نظر شوری و سدیمی بودن شرایط نامطلوبی پیدا کنند. شوری خاک سبب اختلال در فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه شده و بهدنبال آن رشد و عملکرد را کاهش میدهد افزایش تولید گونههای فعال اکسیژن مانند سوپراکسید، پراکسید هیدروژن و رادیکال هیدروکسیل از جمله پیامدهای نامطلوب تنش شوری در گیاهان میباشد . پژوهشگران مختلف گزارش کردند تنش شوری سبب کاهش رشد و عملکرد درختان پسته میشود . -
در بین عناصر غذایی، پتاسیم، عنصر بسیار مهمی در بهبود رشد گیاهان و افزایش بردباری آنها در شرایط تنشهای محیطی میباشد. توانایی تجمع یون پتاسیم در اندامهای گیاهان، سبب افزایش تحمل به خشکی و شوری میشود، چرا که پتاسیم در فرآیند تنظیم اسمزی موثر بوده و به جذب آب در سلول و سراسر گیاه کمک میکند. تنش شوری از طریق اختلال در جذب پتاسیم و کاهش غلظت آن در سطح سلول سبب ایجاد تنش اکسیداتیو می- شود. گونههای فعال اکسیژن سبب نشت پتاسیم از بافت گیاه شده و یکی از دلایل عمده مرگ سلولی ناشی از تنش شوری، تخلیه پتاسیم سیتوزولی است .
بنابراین بهبود تغذیه پتاسیم در شرایط تنش شوری میتواند با کاهش تشکیل گونههای فعال اکسیژن در طی فتوسنتز در کاهش پیامدهای نامطلوب تنش اکسیداتیو در گیاهان مؤثر باشد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی تاثیر کاربرد پتاسیم بر برخی صفات رویشی دانهالهای پسته در شرایط تنش شوری بود.
مواد و روشها:
به منظور بررسی اثرات کاربرد پتاسیم بر برخی صفات رویشی دانهالهای پسته در شرایط تنش شوری آزمایشی گلدانی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان انجام شد. این پژوهش، به صورت آزمایش فاکتوریل، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول کاربرد پتاسیم در 3 سطح شامل صفر - شاهد: - K0، کاربرد 150 میلیگرم پتاسیم بر کیلوگرم خاک - K1 - و 250 میلیگرم پتاسیم بر کیلوگرم خاک - K2 - و فاکتور دوم سطوح شوری آب آبیاری در 3 سطح شامل آب با هدایت الکتریکی کمتر از 1 دسی- زیمنس بر متر - شاهد: - S0، آب آبیاری با هدایت الکتریکی 5 دسی زیمنس بر متر - S1 - ، و آب آبیاری با هدایت الکتریکی 10 دسی زیمنس بر متر - S2 - بود. خاک مورد استفاده از منطقه ماهان در استان کرمان نمونه برداری شد. ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک به روشهای استاندارد اندازهگیری شد . - 4 - ویژگیهای خاک مورد مطالعه در جدول 1 آمده است.
جدول .1 برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک استفاده شده
یک ماه پس از جوانهزنی بذرها اعمال تیمارهای شوری به صورت تدریجی انجام شد و برای تیمار آب آبیاری با شوری 5 دسیزیمنس بر متر در دو نوبت با آب آبیاری اولیه دارای هدایت الکتریکی 2/5 دسیزیمنس بر متر و برای تیمار 10 دسیزیمنس بر متر به همین ترتیب EC آب آبیاری افزایش یافت 2/5 - ، 5 و 7/5 و نهایتا 10 دسی زیمنس بر متر - تا در نوبت چهارم آبیاری به غلظت نهایی تیمار مورد نظر رسانده شد و در نهایت آبیاری با آن غلظت انجام شد.
اعمال تیمارهای فوق - سطوح شوری - به مدت 3 ماه ادامه داشت. به منظور برآورد تغییرات شوری خاک، هدایت الکتریکی محلول زهکش هر گلدان هر هفته اندازهگیری شد. جهت تأمین تیمارهای پتاسیم با توجه به درصد پتاسیم خالص در کود و وزن خاک گلدانها 5 - کیلوگرم - مقدار پتاسیم مورد نیاز در تیمارها محاسبه و به خاک گلدانهای مورد نظر اضافه شده و مخلوط گردید.
بذرهای جوانهزده در گلدانهای پلاستیکی کشت شدند و گلدانها در شرایط گلخانه نگهداری شدند. سرانجام پس از پایان دوره رشد، اندام هوایی بوتهها از محل طوقه قطع شد. ویژگیهای رویشی شامل طول اندام هوایی با استفاده از خط کش و سطح برگها با استفاده از Leaf area meter اندازهگیری شد. پس از شستشو با آب مقطر اندام هوایی - برگ و ساقه - به مدت 48 ساعت در درجه حرارت 70 درجه سلسیوس در آون قرار داده شد تا خشک شوند. سپس وزن خشک زیست توده هوایی اندازه- گیری شد.
همچنین ریشهها نیز از بستر کاشت با دقت کامل جدا شده و پس از شستشو با آب مقطر، طول محور اصلی ریشه با استفاده از خطکش اندارهگیری شد. سپس طول کل ریشه با استفاده از دستگاه اسکنر اندازهگیری شد. در پایان نیز ریشهها به مدت 48 ساعت در درجه حرارت 70 درجه سلسیوس در آون قرار داده شدند و وزن خشک ریشهها اندازهگیری شد. تحلیل آماری دادهها، بهوسیله نرمافزار SAS و مقایسه میانگین دادهها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن و در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
نتایج و بحث
مقایسه میانگین دادهها نشان داد با افزایش تنش شوری ارتفاع اندام هوایی، وزن خشک برگ، ساقه و اندام هوایی و سطح برگ، در همه تیمارها بهطور معنیداری کاهش یافت - جدول . - 2 کاهش رشد و وزن خشک اندام- های هوایی در اثر تنش بهدلیل سمیت یونهای کلر و سدیم، کاهش پتانسیل آب و و همچنین کاهش تعداد برگ باشد .
همچنین دلیل دیگر این کاهش را میتوان به کاهش سطح برگ در اثر تنش شوری نسبت داد - جدول . - 2 کاهش سطح برگ پسته در اثر تنش شوری میتواند بهدلایل مختلفی از جمله، اثر مستقیم نمک بر سرعت تقسیم سلولی، کاهش طول مدت توسعه سلولی، ورود کمتر دیاکسید کربن و رشد محدود گیاه -باشد
