بخشی از مقاله
مقدمه
شوري خاك و آب یکی از اصلی ترین عوامل محدود کننده ي رشد گیاهان در نواحی خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می شود - حجازي مهریزي و همکاران . - 1390 مهم ترین اثر شوري افزایش غلظت سدیم در بافت گیاهی است - زاهدي فر و همکاران - 1389، غلظت بیش از حد سدیم در بافت هاي گیاهی سبب عدم تعادل عناصر غذایی، بر هم خوردن تنظیم اسمزي و اثر ویژه یونهاي سمی می شود
گزارش شده است در تغذیه گیاه پتاسیم، کلسیم و منیزیم نقش مشابه دارند و افزایش غلظت عناصري مثل سدیم ممکن است سبب کاهش آنان شود . - Fatama et al. 2001 - همچنین برخی گزارش ها به نقش مثبت روي در افزایش غلظت پتاسیم و کاهش یون سدیم اذعان دارند . - Aktas 2006 - بر این اساس هدف از این پژوهش بررسی تاثیر سطوح کود روي بر غلظت سدیم، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم تحت شرایط آبیاري با آب شور می باشد.
مواد و روشها
به منظور مشخص کردن وضعیت عناصر غذایی خاك، سایر پارامترهاي لازم و توصیه کودي، به صورت زیگزاگی از سه نقطه یک مزرعه ذرت از عمق 0-30 سانتی متري خاك در منطقه کازرون نمونه برداري به عمل آمد، این خاك در تاکسونامی خاك با نام Coarse Loamy, Mixed Semi Active, Calcareous, Thermic, Typic Torrifluvents شناخته می شود.
ابعاد آماري طرح عبارت بودند از سه سطح شوري آب آبیاري 0/6 - ، 3 و 6 دسی زیمنس بر متر - و هفت سطح روي از منبع سولفات روي 23 درصد 0 - ، 10، 20 و40 میلی گرم روي در کیلوگرم به طریق خاکی و 1، 1/5 و 2 گرم روي بر لیتر به صورت برگپاشی - ، که بصورت فاکتوریل و در قالب بلوك هاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. در مورد تیمارهاي مصرف خاکی روي، تیمارهاي مورد نظر با خاك گلدان ها قبل از کاشت به خوبی مخلوط شد. در هر گلدان 6 عدد بذر ذرت علوفه اي - رقم - ZP 677 در عمق 2 سانتی متري سطح خاك کاشته شد.
تا زمان اعمال تیمارهاي تنش شوري، آبیاري با آب شهري براي تمام گلدانها انجام گرفت. اولین نوبت آبیاري بعد از اتمام کشت و به میزان 800 میلی لیتر به گلدانها داده شد. لازم به ذکر است که دوره آبیاري هر 3 روز یکبار به میزان 800 میلی لیتر قبل از آبشویی و 1000 میلی لیتر در زمان آبشویی - آبشویی گلدانها همزمان با آغاز تنش شوري انجام شد - انجام پذیرفت. پس از اینکه گیاه به مرحله 4 برگی یا 10 سانتی متري رسید، گیاهان را به گونه اي که در تمام سطح گلدان یک اندازه باشند به 2 گیاه تنک کرده و برگپاشی کود روي اعمال شد. پس از گذشت 1 هفته از برگپاشی تنش شوري اعمال شد.
آبیاري با آب با شوري کم و سپس تا سرحد شوري مورد نظر براي تمام گلدانها به جز تیمار شاهد انجام گرفت تا گیاهچه ها مورد شوك شدید شوري قرار نگیرند. آزمایش تا 2 ماه پس از جوانه زدن گیاه ادامه یافت. در طی این مدت نیاز آبشویی 25 درصد اعمال شد. در هنگام برداشت، قسمت هوایی گیاه ذرت علوفه اي از سطح خاك کف بر شده و به آزمایشگاه منتقل شد سپس نمونه هاي گیاهی با آب مقطر شستشو، بخش هوایی گیاهان تیمارهاي مختلف به صورت جداگانه در پاکت هاي کاغذي قرار داده و در دماي 68 درجه سلسیوس به مدت 72 ساعت در آون تهویه دار خشک شدند. نمونه هاي خشک گیاه ابتدا آسیاب شده و پس از سوختن کامل در کوره با دماي 550 درجه سانتی گراد، اسنخراج یونها با استفاده از کلریدریک اسید 2 نرمال با روش خاکستر خشک - Dry ashing - و تهیه محلول هاي حاوي یونها انجام گرفت. همچنین غلظت عناصر سدیم و پتاسیم بر اساس روش - 1982 - Wolf بر روي عصاره گیاه، انجام گرفت.
نتایج و بحث
با افزایش شوري آب آبیاري غلظت سدیم در شاخساره گیاه افزایش معنی داري حاصل نمود - جدول . - 1 گزارش شده است غلظت بیش از حد سدیم در بافت هاي گیاهی سبب عدم تعادل عناصر غذایی، بر هم خوردن تنظیم اسمزي و اثر ویژه یونهاي سمی می شود
در شوري هاي 3 و 6 دسی زیمنس بر متر، هر چه میزان روي عرضه شده بیشتر بود، غلظت سدیم کاهش بیشتري نسبت به شاهد داشته است - جدول - 1، بطوریکه در بین مصارف خاکی، مصرف 40 میلی گرم بر کیلوگرم و بین مصارف محلولپاشی، مصرف 2 گرم بر لیتر غلظت سدیم را بیش از بقیه تیمارها کاهش دادند. مطابق با نتایج حاضر، مصرف روي بصورت خاکی و محلولپاشی با کاهش غلظت سدیم شاخساره باعث کاهش سمیت یونی سدیم در گیاه شده است.
نتایج مشابهی در رابطه با کاهش غلظت سدیم در گیاه در اثر مصرف روي توسط - 2006 - Aktas گزارش شده است. با افزایش شوري آب آبیاري غلظت پتاسیم در شاخساره گیاه کاهش معنی داري حاصل نمود - جدول . - 1 محققان بسیاري گزارش کرده اند که در اثر شوري غلظت پتاسیم بافت هاي گیاهی کاهش می یابد، که علت را رقابت و جذب انتخابی بین سدیم و پتاسیم در شرایط شوري و افزایش جذب سدیم در قبال پتاسیم می دانند
همچنین در اثر مصرف روي بصورت خاکی و محلولپاشی، غلظت پتاسیم در شاخساره ذرت علوفه اي تحت شرایط آبیاري با آب شور افزایش یافت - جدول . - 1 در بین مصارف خاکی روي، 20 میلی گرم روي بر کیلوگرم در هر سه سطح شوري آب آبیاري غلظت پتاسیم را بیشتر از بقیه تیمارها افزایش داد، ولی تفاوت معنی داري با تیمار 40 میلی گرم بر کیلوگرم نداشت. در شوري 3 دسی زیمنس بر متر، مصرف کود روي به صورت برگپاشی غلظت پتاسیم را به طور معنی داري نسبت به شاهد افزایش داد، ولیکن تفاوت معنی داري بین سه سطح کود روي برگپاشی شده مشاهده نشد.
در شوري 6 دسی زیمنس بر متر، برگپاشی 1/5 و 2 گرم روي بر لیتر به طور معنی داري غلظت پتاسیم را بیشتر از 1 گرم بر لیتر افزایش دادند، ولیکن بین آنها تفاوت معنی داري مشاهده نشد - جدول . - 1 نتایج مشابهی در رابطه با افزایش غلظت پتاسیم در اثر مصرف روي توسط - 2006 - Aktas گزارش شده است. با افزایش شوري و افزایش یون سدیم در مقابل پتاسیم، نسبت پتاسیم به سدیم کاهش می یابد - جدول. - 1 بیشترین کاهش در تیمار بدون مصرف کود و آب غیرشور دیده می شود بخش زیادي از عدم توازن یون ها تحت شوري به دلیل تغییر در نسبت پتاسیم به سدیم است که در نتیجه انباشتگی یون سدیم و کاهش جذب پتاسیم می باشد. نتایج مشابهی توسط - 2006 - Tabatabaei گزارش شده است.
جدول- 1 تاثیر سطوح روي بر غلظت سدیم، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم در شاخساره ذرت علوفه اي
با افزایش مصرف روي بصورت خاکی و محلولپاشی، نسبت پتاسیم به سدیم در شاخساره ذرت علوفه اي افزایش یافت - جدول. - 1 نتایج جدول 1 نشان می دهد که با کاربرد کود روي در آب غیرشور نسبت پتاسیم به سدیم در شاخساره گیاه نسبت به شاهد افزایش یافته است. این افزایش در تیمار 10 میلی گرم روي بر کیلوگرم نسبت به شاهد معنی دار نبود، اما در بقیه تیمارهاي مصرف خاکی نسبت به شاهد معنی دار بود. اما محلولپاشی روي نسبت پتاسیم به سدیم را بطور معنی داري نسبت به مصرف خاکی کود روي افزایش داد - جدول . - 1
برابر جدول 1 بین تیمارهاي محلولپاشی روي اختلاف معنی داري مشاهده نشد. در شوري 3 دسی زیمنس بر متر تنها مصرف 40 میلی گرم روي بر کیلوگرم خاك توانست نسبت پتاسیم به سدیم را نسبت به شاهد افزایش دهد، اما این افزایش معنی دار نبود. در بین تیمارهاي محلولپاشی مصرف 1 گرم بر لیتر روي، نسبت پتاسیم به سدیم را نسبت به شاهد و مصرف خاکی روي بیشتر افزایش داد، اما این افزایش نیز معنی دار نبود.
بیشترین نسبت پتاسیم به سدیم در تیمار 1/5و 2 گرم بر لیتر بدست آمد که نسبت بهم اختلاف معنی داري نداشتند اما نسبت به تیمار 1 گرم بر لیتر اختلاف معنی دار بود - جدول. - 1 در شوري 6 دسی زیمنس بر متر نیز مصرف خاکی و محلولپاشی روي نسبت پتاسیم به سدیم را نسبت به شاهد افزایش داد، اما این افزایش نسبت به شاهد معنی دار نبود - جدول. - 1 در توضیح افزایش غلظت پتاسیم در گیاه در اثر مصرف روي می توان بدین نتیجه رسید که احتمالا عنصر روي بر یکپارچگی ساختاري ذرت اثر گذاشته و نفوذ پذیري غشاي سلولی را کاهش داده
