بخشی از مقاله
چکیده
به رغم ارزشمندي کشت دیم در شرایط کنونی، تغییر اقلیم و مقدار بارش ناکافی و پراکنش نامناسب بارندگی در طول سال موجب شده است که نگهداري باغات دیم با مشکل مواجه شود. به منظور امکان تغذیه و افزایش توان مقابله درختان انجیر دیم با شرایط خشکسالی در دو سال پیاپی 1391 و 1392، منابع مختلف کودهاي پتاسیم شامل کلرید پتاسیم 1/5 - و 3 درصد - ، سولفات پتاسیم 1/5 - و 3 درصد - و نانو پتاسیم 0/2 - درصد - در زمان قبل از بردهی یعنی اردیبهشت ماه بر روي تاج درختان انجیر دیم رقم سبز با خاك پوشش سنگ شکسته بادامی شکل، محلول پاشی شدند.
طرح آماري بلوك کامل تصادفی با 4 تکرار و تجزیه واریانس با ANOVA-2 و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد با نرم افزار MSTATC بود. نتایج نشان داد کلرید پتاسیم % 3 در مقایسه با % 1/5 بیشترین و سولفات پتاسیم % 3 در مقایسه با % 1/5 کمترین ریزش برگ را موجب شد. سولفات و کلرید پتاسیم % 3 در مقایسه با % 1/5 و شاهد از نظر مقدار عددي، میوه مناسب تر و گوشتی تر تولید کردند. با بررسی کلیه نتایج، کودهاي سولفاته نسبت به کودهاي کلرید و نانو پتاسیم بهتر عمل نمودند و کود سولفات پتاسیم % 3 نسبت به کود سولفات%1/5 در اکثر صفاتمورد بررسی تاثیربهترياز خودنشاندادو لذابراي این باغ توصیه میشود.
کلمات کلیدي: تغییر اقلیم، تغذیه معدنی،تنش خشکی.
مقدمه
تنش خشکی بوسیله عدم تعادل بین تبخیر و تعرق و میزان بارندگی بهوجود می آید. تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیک گیاه تاثیر می گذارد. در پژوهشی تنش خشکی موجب کاهش وزن تر و خشک برگ و ریشه، سطح برگ، پتانسیل آب برگ و محتواي آب نسبی برگ زیتون؛ ضرابی و طلایی، و انگور گردید. اولین علائم تنش خشکی در انجیر زرد شدن و ریزش برگ است. در شرایط تنش خشکی به دلیل کاهش جذب و انتقال عناصر و ریزش زودتر از موعد برگ، تماس مستقیم نور با میوه فراهم شده و آفتاب سوختگی بر روي میوه تشدید می گردد. وضعیت تغذیه معدنی گیاهان نقش مهمی در افزایش مقاومت به تنش هاي محیطی بازي می کند.
در این میان، پتاسیم نقش مهمی را بر عهده دارد. پتاسیم در فرایند فتوسنتز، انتقال مواد فتوسنتزي به سمت اندام هاي مصرف کننده، حفظ تورژسانس سلول و فعال سازي آنزیم ها دخالت می کند. گیاهان دچار کمبود پتاسیم به افزایش شدت نور حساس هستند و در این شرایط برگ کلروز و نکروز می شود. کمبود پتاسیم موجب کاهش شدید فتوسنتز، کاهش شدید خروج ساکارز از برگ به میوه و به هم خوردگی در باز شدن روزنه هامی شود.تنش خشکی با بستن روزنه ها و کاهش جذب دي اکسید کربن همراه است و این امر منجر به تولید رادیکال هاي آزاد می گردد.
بنابراین گیاهانی که دچار تنش خشکی هستند به پتاسیم زیاد نیاز دارند .است در مقاله خود به نقش عوامل موثر بر جذب برگی پتاسیم در زیتون دیم به نقل از دیگران میپردازد. عواملی چون سن برگ، نوع کود و غلظت انتخابی، تعداد دفعات محلول پاشی برگی، تنش آبی و وضعیت غذایی درخت بر جذب برگی گیاه موثرند. همچنین ذکر شده است جذب برگی پتاسیم با تنش کمآبی و کمبود پتاسیم متاثر میشود بنابراین بهتر است در شرایط دیم، محلول پاشی پتاسیم در بهار زمانی که وضعیت آبی گیاه بهینه و برگها جوان هستند صورت گیرد.هدف از انجام این آزمایش بهبود وضعیت درختان انجیر دیم در شرایط خشکسالی با کمک عنصر پتاسیم بود.
مواد و روشها
درختان انجیر دیم 40 ساله رقم سبز استهبان با فاصله 10 در 10 متر که در زیر سایه انداز تمامی آنها مالچ سنگ شکسته بادامی شکل بهکار رفته بود، انتخاب و طرح به مدت 2 سال پیاپی1391 الی 1392 اجرا گردید. محل اجراي طرح در منطقه بید بخون شهرستان نیریز فارس بود.در اردیبهشت ماه و قبل از بردهی ابتدا کودهاي کلرید پتاسیم و سولفات پتاسیم با دو غلظت 1/5 و 3 درصد و نانو پتاسیم 0/2 درصد محلول پاشی شدند.
فاکتورهاي رویشی متناسب اندازه گیري گردید.طرح قالببلوك کامل تصادفی در 4 تکرار و هر تکرار شامل یک درخت در باغ به اجرا درآمد.از داده هاي دو سال میانگین گرفته شد. با نرم افزار spss داده ها از نظر نرمال بودن بررسی شدند و سپس با نرم افزار MSTATC، تجزیه واریانس با ANOVA 2 و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصدآنالیز آماري شدند.
نتایج و بحث
کلرید پتاسیم % 3 در مقایسه با % 1/5 بیشترین و سولفات پتاسیم % 3 در مقایسه با % 1/5 کمترین ریزش برگ را موجب شد. از نظر مقدار عددي درصد ریزش برگ در ناحیه جنوبی تاج درخت در مقایسه با ناحیه شمالی تاج بیشتر بود. نانو پتاسیم بیشترین و سولفات پتاسیم %3 کمترین درصد ریزش برگ را در مقایسه با سایر تیمارها به خود اختصاص دادند. کلیه تیمارها بر صفات طول و قطر میوه نتثیر معنی داري نشان ندادند هرچند در شرایط خشکسالی تیماري بهترین خواهد بود که کمترین رشد رویشی به همراه تولید میوه بهتر را موجب گردد.
نسبت قطر میوه بر وزن میوه نشان داد که نانو پتاسیم و کلرید پتاسیم % 1/5 از نظر عددي میوه سبک تر نسبت به ابعاد میوه بوجود آوردند و سولفات پتاسیم % 1/5 میوه ریزتر تولید کردند. سولفات و کلرید پتاسیم % 3 در مقایسه با % 1/5 و شاهد از نظر مقدار عددي، میوه مناسب تر و گوشتی تر تولید کردند. از نظر ابعاد کلیه تیمارها میوه هایی از نوع درجه A یعنی در دامنه 23-17 میلی متر تولید نمودند. در بررسی همبستگی بین صفات دیده شد بین متوسط درصد ریزش برگ با وزن میوه رابطه معکوس - - 0/593** - و متوسط ریزش برگ با طول شاخه رابطه مثبت - 0/499* - وجود دارد. در مجموع کودهاي سولفاته نسبت به کودهاي کلرید و نانو پتاسیم بهتر عمل نمودند و کود سولفات پتاسیم % 3 نسبت به کود سولفات % 1/5 در اکثر صفات مورد بررسی تاثیر بهتري از خود نشان داد و لذا براي این باغ توصیه می شود.
زمان کاربرد پتاسیم باید با توجه به زمان نیاز درخت باشد. به عنوان مثال میوههاي انگور در مرحله رسیدن و بلوغ و مرحله جوانی به پتاسیم بیشتري نیاز دارند. در مرحله جوانی، تقسیم و بزرگ شدن سلول، بافتهاي پوست و بذر جهت رشد طبیعی به کربوهیدرات نیاز دارند و پتاسیم در ساخت و انتقال کربوهیدراتها نقش مهمی بازي میکند. در بررسی محلولپاشی برگی کودهاي نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم بر کیفیت میوه انجیر Sarilop دیده شد پتاسیم موجب افزایش اندازه ، سفتی میوه و بهبودي طعم و رنگ میوه، کاهش آفتاب سوختگی میشود ولی مقادیر زیاد آن موجب افزایش خندان شدن دهانه انجیر میگردد. .
در دو شرایط مزرعه - دیم - و گلخانه دو شیوه محلولپاشی برگی و کاربرد خاکی KCl وK2SO4 را بر روي درختان زیتون با شرایط سنی به ترتیب 80 ساله و 3 ماهه آزمایش شدند. براي محلول پاشی برگی در شرایط مزرعه غلظت کلریدپتاسیم 2/1 درصد و سولفات پتاسیم 2/5 درصد و در 4 نوبت و از ابتداي فصل رشد و براي کاربرد خاکی از هر کدام یک کیلو به هر درخت و تنها یکبار و در ابتداي فصل رشد داده شد. دیده شد هر دو نوع کود موجب افزایش غلظت پتاسیم برگ و میوه زیتون شدند. روش کاربرد پتاسیم بر میزان پتاسیم درون گیاه بیتاثیر بود و تنش آبی وارده و کمبود پتاسیم میتواند جذب این عنصر را متاثر سازد .
