بخشی از مقاله
چکیده
آزمایش بهمنطور برسی تاثیر محركهاي زیستی و تنش شوري بر جوانهزنی شنبلیله بهصورت فاکتوریل در قالب طرح آماري کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورهاي آزمایش محركهاي زیستی شامل 4 سطح - کنترل، باکتري ازوتوبارور1، باکتري فسفاتبارور2 و کاربرد توام ازتوبارور1 و فسفاتبارور - 2 به مدت 12 ساعت و سطوح شوري طبیعی - نمک دریاچه قم - ، در 5 سطح - کنترل، 3 ، 6 ، 9 و 12 دسیزیمنس بر متر - انجام شد.
نتایج محركهاي زیستی و سطوح شوري نشان داد که تیمارها از نظر درصد جوانه زنی، متوسط زمان لازم براي جوانهزنی، متوسط زمان لازم براي جوانهزنی روزانه، واریانس زمان جوانهزنی و همگنی زمان جوانهزنی تفاوت معنیدار داشت. با افزایش شوري درصد جوانهزنی کاهش و متوسط زمان لازم براي جوانهزنی افزایش پیدا کرد. بهترین تیمار براي درصد جوانهزنی در بالاترین سطح شوري 12 - دسیزیمنس برمتر - کاربرد توام ازتوبارور1 و فسفاتبارور2 بود. و همچنین پیشتیمار فسفات بارور2 با کاهش متوسط زمان جوانهزنی بهترین تیمار بود.
واژههاي کلیدي: جوانهزنی، شنبلیله، شوري، محركهاي زیستی
مقدمه
مصرف گیاهان دارویی درطب سنتی جایگاه خاصی داشته و از سالها قبل براي درمان بسیاري از بیماريها، کاربرد داشته است. شنبلیله گیاهی از تیره است که بومی ایران بوده، در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان میروید و به عنوان سبزي خوراکی کشت و مصرف می شود شنبلیله داراي خواص ضد دیابتی، ضد سرطان، ضد میکروبی و کاهش قند خون میباشد . شوري یکی از مهمترین موانع محدود کننده تولید محصولات زراعی در نواحی خشک و نیمهخشک است.
جوانهزنی بذر و استقرار گیاهچه حساسترین مرحله به تنش شوري است. پیشتیمار بذر یکی از روشهایی است که میتواند براي مقابله با اثرات نامطلوب تنشهاي غیرزنده و خسارات اشاره شده مورد استفاده قرار گیرد. در حال حاضر، تقویت زیستی بذر با بهکارگیري باکتريهاي افزاینده رشد گیاه از جمله کارآمدترین روشهاي پیشتیمار بذر بوده و در حال جایگزینی تدریجی با تیمارهاي شیمیایی می باشد باکتريهاي افزاینده رشد گیاه از طریق سازوکارهاي متفاوت بر شاخصهاي مختلف رشد تأثیر میگذارند .
مواد و روشها
این آزمایش در سال 1394 در آزمایشگاه علوم و تکنولوژي بذر دانشکده کشاورزي دانشگاه شاهد به منظور بررسی تأثیر پیش تیمار بذر در شرایط تنش شوري بر جوانهزنی بذر گیاه دارویی شنبلیله به صورت فاکتوریل، در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید فاکتورهاي آزمایش شامل پیش تیمارهاي زیستی در 4 سطح - کنترل، باکتري ازتوبارور1، باکتري فسفاتبارور 2 و کاربرد توام ازتوبارور1 و فسفاتبارور - 2 و سطوح شوري طبیعی در 5 سطح - کنترل، 3 ، 6 ، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر - بودند. بذرها در محلول %2 هیپوکلرید سدیم تجاري به مدت 20 ثانیه ضدعفونی و سپس با آب مقطر شستشو داده شدند.
سپس براي اجراي تلقیح باکتریایی میزان 100 میلیلیتر مایه تلقیح که هر میلی لیتر آن داراي 107 عدد باکتري زنده بود تلقیح شده ، به مدت 12 ساعت تیمار شدند. سپس تعداد 100 عدد بذر در داخل هر پتريدیش در هر تکرار روي کاغذ صافی در دماي1 ± 20 درجه سانتیگراد قرار داده شد و بعد از آن شوري اعمال گردید. شمارش بذرهاي جوانهزده از روز بعد به صورت روزانه در ساعتی معین انجام گردید. به هنگام شمارش، بذوري جوانهزده تلقی میشدند که طول ریشهچه آنها از 2 میلیمتر بیشتر بود. شاخصهاي جوانهزنی طبق معادلات زیر محاسبه گردید. تجزیهي آماري دادهها با استفاده از نرم افزارSAS 9.1 و مقایسهي میانگین صفات مورد ارزیابی با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
در جدول مقایسه میانگین اثر متقابل پیشتیمارها و تنش شوري بر روي درصد جوانهزنی اثر معنیدار داشت اما بر سرعت جوانهزنی تاثیر معنیداري نشان نداد. در سطوح بالاي شوري کاربرد پیشتیمار بذر نسبت به کنترل، جوانهزنی را افزایش داد پیشتیمار تلفیقی ازتوباور1 و فسفاتبارور2 بیشترین تأثیر را نسبت به سایر پیشتیمارها در سطوح بالاي شوري به ثبت رساند بهطور کلی با افزایش سطح شوري از درصد جوانهزنی کاسته شد.
برخی محققان معتقدند که تنش شوري با افزایش فشار اسمزي و کاهش جذب آب توسط بذور و از طریق اثرات سمی یونهاي سدیم و کلر جوانهزنی بذور را تحت تأثیر قرار میدهد نیز که نخستین شواهد را در مورد تأثیر افزاینده مواد مترشحه از باکتريها بر جوانهزنی بذر را بدست آوردند، در مطالعه خود مشاهده کردند که برخی از باکتريها محیط اطراف ریشه به طور معنیداري درصد جوانهزنی بذرها را افزایش میدهند.
تجزیه واریانس مشاهده شد که اثر متقابل شوري و پیشتیمار بذر بر صفات متوسط زمان لازم براي جوانهزنی و متوسط جوانهزنی روزانه در سطح احتمال یک درصد معنیدار است. با توجه به نتایج مقایسه میانگین بیشترین متوسط زمان لازم براي جوانه زنی درسطح شوري براي تیمار بدون تلقیح - کنترل - و سطح شوري 3 دسیزیمنس بر متر - 2/23 - و کمترین مقدار آن - 1/18 - مربوط به پیشتیمار فسفاتبارور2 و شوري سطح صفر بود. با افزایش سطوح شوري میانگین مدت زمان لازم براي جوانهزنی افزایش یافت.
قرارگیري بذور در معرض سطوح بالا شوري منجر به افزایش متوسط زمان جوانهزنی و کاهش میانگین جوانه زنی در هر روز گردید. بروز تنش شوري به واسطه ایجاد خشکی فیزیولوژیکی موجب کاهش آب قابل دسترس و در نتیجه تأخیر جوانهزنی می گردد. آشکارترین اثر شوري تأخیر در رشد است . نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل پیشتیمار زیستی بذر و شوري بر صفات واریانس جوانهزنی و یکنواختی جوانهزنی معنیدار است در سطوح بالاي شوري پیشتیمار باعث افزایش یکنواختی جوانهزنی شده است. گزارشهاي مختلف حاکی از آن است که پیشتیمار
باعث افزایش درصد، سرعت و یکنواختی جوانهزنی و سبز شدن بذر میگردد .
