بخشی از مقاله
چکیده
استقرار نامناسب گندم زمستانه یکی از مشکلات مهم در نواحی دیم کم باران که آیش تابستانه دارد، می باشد. پایین بودن رطوبت در اطراف بذر، کاشت عمیق بذر و سله بستن خاک بوسیله باران قبل از سبز شدن گیاهچه از استقرار مناسب گندم زمستانه جلوگیری می کند. سبز شدن یکنواخت و سریع مزرعه یک پیش شرط لازم جهت رسیدن به پتانسیل عملکرد و کیفیت مناسب در محصولات یکساله می باشد .
پرایمینگ بذر روشی است که در آن پروسه جوانه زنی شروع شده ، اما از خروج ریشچه از پوسته بذرجلوگیری می کند.پرایمینگ می تواند به روش های مختلفی از قبیل هیدرو پرایمینگ - خیساندن در آب - ، اسموپرایمینگ - خیساندن در محلولهای اسمزی - و استفاده از تتظیم کننده های رشد و یا مواد جامد صورت گیرد، هدف از پرایمینگ افزایش سرعت و یکنواختی در سبز شدن ، تولید بالاتر و بهتر عملکرد در گونه های با رشد رویشی و زایشی است .
به همین منظور آزمایشی جهت ارزیابی وضعیت رشد گیاهچه دورقم گندم دیم ، در آزمایشگاه صورت گرفت . به منظور مطالعه اثر خیساندن بذر گندم در محلول پلی اتیلن گلیکول 6000 بر روی جوانه زنی و شاخص های رشدگیاهچه گندم در دمای 20 درجه سانتیگرادآزمایشی به صورت فاکتوریل در آزمایشگاه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال 1394 انجام گرفت. بذور در محلول پلی اتیلن گلیکول با غلظتهای صفر - آب مقطر - ، 100، 200 و 300 گرم در لیتر و به مدت زمانهای 5 ،7 و 9 ساعت در 20 درجه سانتیگراد در انکوباتور و بدون نور خیسانده شدند.
پس از آن بذور هر تیمار به مدت 24 ساعت در دمای 20 درجه سانتیگراد در آون خشک شدند وسپس اثر تیمارها مورد بررسی قرار گرفت. به طور کلی اثر غلظت محلول و مدت زمان خیساندن بذر بر درصد و سرعت جوانه زنی معنی دار بود. حداکثر درصد و سرعت جوانه زنی در غلظت صفر بدست آمد. همچنین بین مدت زمانهای خیساندن بذر، بذرهای خیس شده به مدت 5 ساعت بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی را نشان داد و بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی در محلول 100 گرم در لیتر و با 5 ساعت خیساندن به دست آمد.
حداکثر طول ریشه و ساقه بذر جوانه زده گندم در محلول 200 گرم در لیتر و با مدت زمان 7 ساعت خیساندن به دست آمد. و حداکثر وزن خشک ریشه در محلول 200 گرم در لیتر و با 7 ساعت خیساندن بدست آمد در صورتی که حداکثر وزن خشک ساقه در غلظت صفر و با مدت زمان 5 ساعت خیساندن بدست آمد. همچنین نتایج آزمایش نشان داد که محلول 200 گرم در لیتر با 7 ساعت خیساندن حداکثر وزن ماده خشک گیاهچه را داشته است.
مقدمه
مرحله جوانی زنی بذر تاثیر زیادی در تعیین تراکم نهایی بوته در واحد سطح داشته و تراکم کافی بوته در واحد سطح زمانی بدست می آید که بذور کاشته شده به طور کامل و با سرعت زیادی جوانه بزنند. برای ایجاد پتانسیل منفی در مطالعات خشکی معمولاً از پلی اتیلن گلیکول استفاده می کنند. ماکس و همکاران گزارش کردند که پلی اتیلن گلیکول اکسیژن رسانی به ریشه ها را دچار اختلال می کند. پلی اتیلن گلیکول همچنین ممکن است در انتقال یونها دخالت نماید. و همچنین باعث کاهش طویل شدن برگها نیز می گردد.
حیدری طی ارزیابی مقاومت به خشکی در چند رقم گندم ایرانی مشاهده کرد که در بین ارقام زراعی گندم سرداری، سبلان، الموت و زرین، رقم سرداری با % 75 جوانه زنی مقاومترین و زرین با % 10 جوانه زنی حساسترین رقم به خشکی هستند. همچنین درصد جوانه زنی ارقام گندم با افزایش سطح خشکی تا -1/22 مگاپاسکال کاهش یافت. کاراکی اثر غلظتهای مختلف پلی اتیلن گلیکول 8000 را بر روی جوانه زنی گندم و جو مورد بررسی قرار داد و مشاهده کرد که با کاهش پتانسیل آب تا -1/2 مگاپاسکال درصد جوانه زنی، طول ریشچه ها 1 و ریشه ها کاهش می یابد.
آبرفتی غلظتهای مختلف پلی اتیلن گلیکول و زمانهای مختلف خیساندن را در مرحله جوانه زنی نخود بررسی کرد وگزارش کرد که با افزایش غلظت پلی اتیلن گلیکول درصد جوانه زنی و سرعت رشد - تعداد بذور جوانه زده در روز - افزایش می یابد. اثر مدت زمان خیساندن بر درصد جوانه زنی با توجه به رقم متفاوت بود که دلیل آن را متلاشی شدن بذور طی زمان خیساندن و قوه ناحیه متفاوت ارقام ذکر کرد.
کافی طی بررسی تاثیر پتانسیل آب بر جوانه زنی گندم نتیجه گرفت که یا کاهش پتانسیل آب که توسط پلی اتیلین گلیکول 6000 ایجاد شده بود درصد جوانه زنی افزایش و صفات سرعت رشد، طول ریشچه و ساقچه و وزن ریشچه و ساقچه کاهش می یابد. مانزگزارش کرد که رشد ریشه گندم - میلی متر در ساعت - با اضافه کردن 200 میلی مول مانیتول - فشار برابر -0/5 مگا پاسکال - بعد از 24 ساعت کمی کاهش می یابد. غلظتهای بیش از 200 میلی مول مانیتول باعث پلاسمولیز سلولها می گردد و رشد ریشه را به طور زیادی کاهش می دهد. و در زمانهای طولانی تر ممکن است ریشه رشد خود را باز یابد.
تیمار نمودن بذر قبل از کاشت با عوامل فیزیکی، استفاده از تنظیم کننده های رشد، افزایش رطوبت اولیه بذر، مرطوب و خشک کردن متناوب بذر، ایجاد شرایط مناسب برای جوانه زدن در زمانهای کوتاه و خیساندن بذر در محلولهای اسمزی درشت مولکول یا املاح معدنی به عنوان راهی جهت افزایش جوانه زنی پیشنهاد شده است. البته نتایج متفاوتی در مورد تاثیرخیساندن بذر قبل از کاشت در مورد بذور گیاهان مختلف گزارش شده است. پریتوریس طی آزمایشی خسارت خیساندن را در مرحله جوانه زنی بر بذور لوبیا بررسی کرد و نتیجه گرفت که خیساندن بذر لوبیا در هوای اشباع - آب مقطر - جوانه زنی بعدی را کاهش می دهد. وی دلیل آن را چنین بیان کرد که خیساندن، تنفس بذر را کاهش داده و در نتیجه ATP کمی تولید می گردد که این امر باعث کاهش جوانه زنی می گردد.
تکنیک تیمار کردن بذر تحت شرایط اسمزی قبل از کشت، برای افزایش فعالیت متابولیکی بذر می باشد، اما مانع از بیرون آمدن ریشه می گردد. تاثیر غلظت محلول پلی اتیلن گلیکول، مدت زمان و دمای خیساندن در محلول پلی اتیلن گلیکول در مورد گیاهان مختلف بر جوانه زنی بسیار متفاوت است مثلاً در مورد گندم، ذرت، جو، سورگوم و سویا پتاسیل محلول پلی اتیلن گلیکول برابر با 0/5 تا 1/5 مگاپاسکال و مدت زمان خیساندن 7 روز در دمای 20 درجه سانتیگراد، و در مورد پیاز پتانسیل محلول پلی اتیلن گلیکول برابر با 1/1 تا 1/4 مگاپاسکال و مدت زمان خیساندن 21 روز در دمای 10 درجه جوانه زنی را افزایش داد.
در مورد هویج افزایش غلظت پلی اتیلن گلیکول از 156 تا 282 گرم در لیتر و مدت زمان خیساندن 1 تا 21 روز در دمای 10 و 20 درجه جوانه زنی را کاهش داد. دلیل کاهش جوانه زنی بذر در اثر خیساندن را ایجاد لعاب اطراف بذر و نرسیدن اکسیژن به جنین بذر گزارش کرده اند. کیدوروست کاهش جوانه زنی و رشد گیاهچه را در اثر خیساندن گزارش کرد. مهمترین اهداف این تحقیق یافتن مناسبترین غلظت محلول پلی اتیلن گلیکول و مدت زمان خیساندن جهت بهبود جوانه زنی و شاخصهای رشد بذر گندم بود.
