بخشی از مقاله
چکیده:
فلوئور عنصري اساسی براي سلامت انسان بویژه در سلامت دندان و استخوانهاست اما مقادیر بیش از حد مجاز آن باعث بیماريهاي مختلفی از جمله فلوروسیس و کاهش بهره هوشی میشود. مقادیر مجاز تعیین شده توسط سازمانهاي جهانی مانند سازمان جهانی بهداشت، در بیشتر کشورها مورد استفاده قرار میگیرد. اما بررسی انجام شده در این تحقیق نشان میدهد که علیرغم پایین بودن غلظت هاي اندازهگیري شده در آب آشامیدنی مناطقی مانند اهواز - 0.18 mg/L - در مقایسه با حد بهینه استاندارد سازمان جهانی بهداشت - 1.5 mg/L - ، بیماري فلوروسیس دندانی بسیار شایع میباشد. لذا به نظر میرسد عوامل تغذیهاي مانند مصرف چاي نقش مهمی در افزایش مقدار ورودي فلوئور به بدن داشته باشد.
در نتیجه، پیشنهاد میگردد استاندارد محلی بر اساس آب و هوا و رژیم تغذیهاي به خصوص چاي براي مناطق مختلف کشور در نظر گرفته و به مقادیر استاندارد جهانی استناد نگردد.
مقدمه
فلوراید حدود 0,03 درصد از پوسته زمین را تشکیل میدهد و در همه آبها به مقدار کم یا زیاد یافت میشود
پراکندگی فلوراید در مناطق جغرافیایی مختلف، متفاوت است به همین علت در مناطق مختلف تاثیرات مختلفی میگذارد. به طور معمول غلظت فلوراید در آبهاي طبیعی کمتر از 0,5 میلی گرم در لیتر و در آبهاي زیرزمینی به چندین میلی گرم در لیتر میرسد . - Qasim, 2002 - مقدار دریافتی روزانه فلوراید در کل، به ناحیه جغرافیایی و عادات غذایی بستگی دارد. همچنین مصرف بیش از حد چاي و استفاده از خمیر دندانهاي حاوي فلوراید می توانند مقدار فلوراید دریافتی را افزایش دهند.
اولین بار Fredreek Mckay در سال 1901 میلادي مسئله فلوئور آب آشامیدنی را گزارش نمود - New burn, . - 1989 فلوراید مهمترین عنصري است که موجب تغییرات در ساختمان دندان میشود به صورتی که غلظت کمتر از حد بهینه باعث افزایش شاخص کمیت اثر پوسیدگی، خراب شدگی و پرشدگی - Decay Missing Filling Tooth, DMFT - و مقادیر بیشتر، موجب فلوروسیس و تاثیرات دیگري مانند کاهش بهرههوشی، تغییر در ساختار DNA، افزایش صدمات کلیوي، کاهش عملکرد غده تیروئید، اختلال در سیستم عصبی و ماهیچهها و ... را به همراه دارد
به همین خاطر مشخص بودن دقیق حد بهینه براي آن ضرورت حیاتی دارد. سازمان جهانی بهداشت مقدار 1,5 میلی گرم بر لیتر را به عنوان غلظت بهینه فلوراید در آبهاي آشامیدنی ارائه کرده است
- WHO, 2011 - و سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده امریکا، بیشینه غلظت ثانویهاي که بیش از آن موجب فلوروسیس دندانی میشود را 4 میلی گرم بر لیتر تعیین کرده است .
مطالعات در ایران میزان کمبود فلوراید آب آشامیدنی را در خیلی از مناطق تاکید کردهاند. مطالعه مصداقی نیا و همکاران در سال 2010 در سطح نواحی شهري ایران نشان میدهد که میزان فلوئور در منابع آب زیرزمینی تامین کننده آب آشامیدنی در تمام مناطق شهري ایران، بجز مناطق محدودي مانند بوشهر، از حد بهینه اعلام شده توسط سازمان جهانی بهداشت کمتر است.
در مناطق مختلف به دلیل عوامل زمینشناسی، غلظتهاي متفاوتی در آبهاي زیرزمینی و سطحی وجود دارد ولی مقدار دریافت روزانه فلوراید تنها به این عامل بستگی ندارد بلکه به عواملی مانند شرایط محیطی و رژیم غذایی نیز بستگی دارد. از آنجا که بیشترین دریافت سیستماتیک فلوراید از آب آشامیدنی است، در نتیجه تحقیقات زیادي براي بررسی غلظت فلوراید در آبهاي آشامیدنی مناطق مختلف ایران صورت گرفته است - جدول شماره - 1 اما کمتر به عوامل دیگر توجه شده است.
فلوراید میتواند از راههاي مختلف وارد بدن گردد ولی مهمترین راه دریافت آن توسط انسان از طریق آب آشامیدنی میباشد - Gallagher 2008 & WHO, 2011 - ، بخصوص به صورت چاي که نوشیدنی ملی کشور ایران است. راههاي دیگر جذب فلوراید استفاده از غذاهاي داراي فلوراید مانند ماهی، مکملهاي فلوراید، خمیر دندانهاي حاوي فلوراید، دهانشویه فلورایدي، خاك حاوي فلوراید پراکنده در هوا یا مواد تولید شده توسط بعضی کارخانجات و ... میباشد.
جدول 1 غلظت فلوراید در بعضی از مناطق ایران
چاي به عنوان عامل مهم براي بیماري فلوروسیس در ایران
هر ساله حدود 3 میلیارد کیلوگرم چاي در سراسر دنیا تولید و به مصرف میرسد. از این مقدار، 78 درصد چاي سیاه که معمولا در کشور هاي غربی استفاده میشود، 20 درصد چاي سبز که در کشورهاي آسیایی مصرف میشود و 2 درصد چاي oolong میباشد
چاي غلظتهاي بالاتري از مقدار فلوراید را داراست - WHO, 2011 - ، و این امر به دلیل جذب فلوراید خاك از طریق ریشه گیاه چاي میباشد که آن را در برگهاي خود ذخیره میکند - Zhen, 2002 - و به همین خاطر یکی از نگرانیهاي مصرف چاي، میزان فلوراید آن و تاثیر عوامل مختلف بر میزان بالاي آن است. میزان فلوراید چاي را از حداقل 0,02 ppm تا حداکثر 4,65 ppm گزارش کردهاند .
بررسیهاي مختلف نشان دهنده افزایش احتمال فلوروسیس با مصرف مقدار زیاد چاي میباشد در شرایط عادي میزان فلوراید آب به فلوراید چاي نیز اضافه میشود. بسیاري از کشورهاي شرق دور به دلیل مصرف زیاد چاي با مشکل فلوروسیس مواجه هستند .
البته میزان مصرف چاي در مناطق مختلف ایران به دلایلی مانند شرایط جغرافیایی و فرهنگهاي مختلف و نوع چاي مصرفی، متفاوت است که این خود باعث یکسان نبودن جذب فلوراید در مناطق مختلف ایران می باشد.
بالا بودن مقدار فلوراید در چاي و تاثیر آن در شیوع بیماري فلوروسیس در مناطقی که نوشیدن چاي بسیار متداول است در تحقیقات متعددي مورد اشاره قرار گرفته است
غلظت فلوراید در انواع چاي موجود در ایران
میزان فلوراید آزاد شده براي هر دو نمونه داخلی و خارجی با افزایش زمان دم، افزایش مییابد - Kalayci & . - Somer, 2003 همانطور که در جدول 2 مشاهده میشود، غلظتهاي مختلف انواع چاي موجود در بازار ایران گزارش شده است، که چايهاي سیاه غیر کیسهاي مقادیر فلوراید پایین تري را نشان می دهند.
جدول 2 میزان فلوراید انواع چاي به تفکیک برند آنها
