بخشی از مقاله
چکیده:
غلظت بیش از 1/5 میلی گرم بر لیتر فلوئور در آب آشامیدنی خطر ابتلا به بیماری فلوروسیس دندانی را افزایش می دهد. غلظت فلوئور در بیش از %40 از آبهای آشامیدنی منطقه پشت کوه دشتستان بیش از استاندارد سازمان بهداشت جهانی است. مطالعات سنگ شناختی و تجزیه پراش پرتو ایکس همراه با اندازه گیری غلظت فلوئور در نمونه های سنگ و خاک منطقه نشان می دهد که مارنهای منطقه حاوی غلظت بالایی از فلوئور هستند.
تجزیه نمونه های خرما نیز بیانگر غلظت بالای فلوئور در آن است. با در نظر گرفتن فلوئور موجود در نمونه خرما و آبَآشامیدنی منطقه پشت کوه دشتستان، دوز مصرفی فلوئور در گروه های سنی بزرگسال، کودک و نوزاد به ترتیب 1/6، 2/4 و 5/2 برابر استاندارد مصرف فلوئور محاسبه شد.
واژه های کلیدی: فلوئوروسیس، بوشهر، دشتستان، دوز مصرفی
مقدمه:
وجود فلوئور در آب زیرزمینی یک پدیده طبیعی است و عمدتاً از شرایط زمینشناختی منطقهای و بومی متأثر است. فلوئور در آب زیرزمینی به صورت یون فلوئور یافت میشود. فلورید در فرآیند هوازدگی سنگها و کانیها و از طریق آلودگیهای ایجاد شده توسط انسان در محلولهای آبی آزاد میشود.
انحلال پذیری فلوئور در کانیهای حاوی این عنصر در شرایط طبیعی نسبتاً پایین است، اما حرکات کند، اغلب آبشویی و غنی شدگی آب زیرزمینی از فلوئور را افزایش میدهد فلورید همچنین در مراحل اولیه هوازدگی توده های گرانیتی در اثر پدیده آبشویی ممکن است وارد آب زیرزمینی شود .Gupta et al., 2005 - در نواحی غنی از کانیهای فلوئور، غلظت فلوئور در آب زیرزمینی نیز به 10 میلی گرم در لیتر می رسد تمام منابع غذایی دارای غلظت ناچیزی از عنصر فلوئور می باشند. سبزیجات نیز حاوی فلوئور هستند و این یون را از خاک و آب جذب می کنند.
منطقه پشت کوه دشتستان با مختصات جغرافیایی 51 درجه و 15 دقیقه تا 51 درجه و 45 دقیقه طول شرقی و 28 درجه و 40 دقیقه تا 29 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی - شکل - 1 به دلیل واقع بودن در ارتفاعات و احاطه شدن توسط کوهها، در بهار و تابستان دارای آب و هوای گرم و در پاییز و زمستان دارای آب و هوای . - Jha et al, 2008 - معتدل است.
منطقه پشت کوه دشتستان از نظر زمینشناختی در کمربند چینخورده زاگرس - Folded Zone - قرار دارد. چینخوردگیهای این حوضه عموماً از روند عمومی چین خوردگی زاگرس - شمال غرب-جنوب شرق - تبعیت میکند. قدیمترین سازنده ای رخنمون دار این منطقه به گروه خامی و جدیدترین آن آبرفتهای عهد حاضر تعلق دارند - آقانباتی،.1383 درویشزاده،.1383 مطیعی،1372 -
در این پژوهش از منابع آب زیرزمینی - چشمه، چاه، قنات - نمونه برداری شد. در محل نمونه برداری، پس از دو بار شستشوی بطری پلی اتیلنی با نمونه، حدود 1/5 لیتر آب برای تجزیه کاتیونی و آنیونی برداشت گردید. pH، دما و EC و Eh هر نمونه در محل به کمک یک دستگاه pH متر کالیبره شده - مدل - ELE-160 اندازه گیری و ثبت شد.
به منظور جلوگیری از تبخیر نمونه های آب ضمن اطمینان از بسته بودن درب بطریها، همه آنها در یک جعبه پر از یخ قرار داده شدند و نمونه ها جهت آنالیز به آزمایشگاه منتقل شدند. مختصات جغرافیایی هر نمونه نیز به کمک دستگاه GPS ثبت گردید. برای نمونه برداری از خاک، در هر نقطه نمونه برداری، ابتدا قشر سطحی و نرم خاک برداشته شد.
به کمک بیلچه گودالی به عمق حدود 15 سانتی متر حفر گردید. نمونه هائی که از سطح زمین تا عمق حدود 15 cm برداشت گردیدند به عنوان نمونه های Topsoil در نظر گرفته شدند از واحدهای سنگ شناختی مختلف - بر حسب اختلاف رنگ و جنس - ، از سازندهای مجاور منابع آب و همچنین در مناطق فاقد منابع آب نیز نمونه برداری شد. سعی بر این بود که نمونه برداری بر حسب تنوع کانی شناختی و سنگ شناختی در نمونه های دستی صورت گیرد.
در کلیه مراحل نمونه برداری سعی بر آن بود که نمونه برداری بر طبق روشهای استاندارد - بویژه روش EPA در نمونه برداری از خاک و روش APHA- 1998 در نمونه برداری از آب - انجام گیرد.
بحث:
جدول 1 غلظت عنصر فلوئور و pH نمونه های مطالعه شده نشان می دهد. غلظت فلوئور نمونه های آب منطقه پشت کوه دشتستان از کمینه 0/5 ppm تا بیشینه 3/0 ppm تغییر می کند. استاندارد فلوئور در آبهای آشامیدنی 1/5 ppm گزارش شده است . - WHO, 2006 - حدود 42 درصد از کل نمونه ها غلظت فلوئور بیش از استاندارد سازمان بهداشت جهانی - - WHO دارند.
گستره pH از 7/46 تا 8/66 با میانگین 7/8 pH است که در محدوده طبیعی تا قلیایی قرار می گیرد . در آبهای اسیدی فلوئور معمولاً جذب کانیهای رسی می شود، در حالی که در شرایط قلیایی فلوئور از سطح کانی جدا و در آب حل می شود.
