بخشی از مقاله
مقدمه:
به دلیل در نظر نگرفتن اهمیت و تاثیرات مثبت مواد آلی در اراضی کشاورزی، اغلب خاکهای کشور از این لحاظ دچار کمبودگشته و باعث کاهش چشمگیری در حاصلخیزی خاک شده است - . - Adediran, J. et. al; 2004 کمپوست کودی است که حاوی اکثر عناصر مورد نیاز گیاهان است و جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی میباشد - الماسیان و همکاران، . - 1385 ورمیکمپوست از تجزیه میکروبی و ثبات مواد آلی در اثر فعالیت مشترک کرمهای خاکی Eisentia foetida و میکروارگانیسمهای مختلف بدست میآید.
در پژوهشی که در خصوص تاثیر ورمیکمپوست بر روی گیاه گوجه فرنگی انجام شد، ملاحظه شد غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم در میوه و عملکرد محصول این گیاه نسبت به تیمار شاهد به طرز چشمگیری افزایش یافت
قارچهای میکوریز قادرند نیاز گیاه به فسفر و عناصر دیگر نظیر نیتروژن، پتاسیم، مس و روی را تامین کنند و در مقابل گلوکز مورد نیاز خود را از گیاه دریافت نمایند. ارقام گندم بولانی و کراس بولانی از جمله رقمهاییبا عملکرد نسبتاً بالا در منطقه زابل میباشدن. با توجه به وضعیت فیزیکی و شیمیایی نسبتاً ضعیف خاکهای کشاورزی استان از نظر مواد آلی، در این تحقیق تاثیر سه کود کمپوست، ورمی کمپوست، میکوریز و تلفیق این کودها بر میزان جذب برخی عناصر غذایی توسط ارقام ذکر شده برای اولین بار در منطقه مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش ها
پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در دانشگاه زابل در سال 1391 انجام شد. تیمارها شامل فاکتور کود : ورمیکمپوست - F1 - ، ورمیکمپوست+ کمپوست - F2 - ، ورمیکمپوست+ میکوریز - F3 - ، ورمیکمپوست+ میکوریز+ کمپوست - F4 - ، کمپوست - F5 - ، کمپوست + میکوریز - F6 - ، میکوریز - F7 - و شاهد - عدم کاربرد کود - F8 و فاکتور رقم گندم شامل ارقام بولانی - - C1 و کراس بولانی - - C2 در نظر گرفته شد. تعداد 10 - 15 عدد بذر از هر رقم، پس از ضد عفونی در گلدانهای پلاستیکی به ابعاد × 14 19 سانتیمتر، حاوی 2/5 کیلوگرم خاک استریل شده، کشت گردید.
آزمایش تجزیه خاک وتشخیص عناصر موجود در آن انجام شد - احیائی و بهبهانیزاده، - 1372 که نتایج آن در جدول 1 آمده است. کودهای کمپوست و ورمیکمپوست بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون خاک به ترتیب به مقدار5 و 15 تن در هکتار، قبل از کاشت به خاک اضافه گردید جهت تیمار میکوریز از اسپورهای قارچ گونه Glumos intraradices به صورت مخلوط با ماسه با بافت ریز که از پارک علم و فنآوری نیشابور تهیه شده بود استفاده شد.
برای هر گلدان، تعداد 1000 اسپور 200 - گرم خاک حاوی میکوریز - در محل قرار گرفتن بذر قرار داده شد. گلدانها در گلخانه در دمای 25 درجه سانتیگراد نگهداری و رطوبت گلدانها پس از اندازهگیری به روش صفحات فشاری به حد ظرفیت مزرعه رسانیده شد و این رطوبت در طول دوره رشد گیاه نیز حفظ گردید. در مرحله 3 - 4 برگی، تعداد 3 عدد بوته در هر گلدان نگهداری و تا زمان سنبلهدهی کامل، به طور مرتب و بر اساس نیاز گیاه آبیاری شدند. بعد از پایان دوره رویشی و پر شدن سنبله ها بخش هوایی گیاه گندم از محل طوقه جدا شد و جهت انجام تجزیه شیمیایی و اندازه گیری میزان عناصر موجود در دانه به آزمایشگاه منتقل شدند.
جدول :1 برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک، کمپوست و ورمیکمپوست استفاده شده
برای تعیین غلظت عناصر مورد نظر نمونه های گیاهی به روش اکسایش تر - اسید سولفوریک، اسید سالسیلیک، سلنیم و آب اکسیژنه - هضم شدند . - Benton et al, 1990 - سپس در عصاره تهیه شده درصد ازت و پروتئین خام با دستگاه کجلدال - امامی، - 1375 وغلظت فسفر با روش رنگ سنجی نیترو وانادو مولیبدات با دستگاه اسپکتروفوتومتر - Cottenie, 1980 - ، همچنین غلظت پتاسیم با دستگاه فلیم فوتومتر
غلظت کل عناصر موجود در کمپوست و ورمیکمپوست بر اساس اطلاعات گرفته شده از کارخانه تولیدی بود. تجزیه واریانس دادهها با استفاده از نرم افزارآماری MSTATC و از آزمون LSD جهت مقایسات میانگین استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها تاثیر تیمارهای مختلف کودی و رقم برای تمام صفات درسطح احتمال 1 معنیدار بود. اثرات متقابل دو تیمار هم برای صفات درصد ازت، فسفر، پتاسیم و درصد پروتئین در سطح احتمال %1 معنی دار بود - جدول نشان داده نشده است - .
بر همکنش اثر متقابل کود و رقم برای درصد ازت قابل جذب اندازهگیری شده - شکل - 2 نشان داد که بیشترین مقدار از کاربرد کودهای کمپوست+ میکوریز و رقم کراس بولانی به دست آمد. قارچهای میکوریزا آربوسکولار، تثبیت نیتروژن به روش همزیستی و همیاری را تحت تأثیر قرار میدهند، و فرض بر آن است که میکوریزا با جذب آب و مواد غذایی، شرایط گیاه را از نظر فیزیولوژیکی جهت تثبیت نیتروژن بهینه میسازد
بیشترین مقدار از کاربرد کود کمپوست+ میکوریز و رقم کراس بولانی 10/277 به دست آمد. امیرآبادی و همکاران - 1391 - بیان کردند که قارچ میکوریزی با توجه به کمک در جذب و تسریع در تثبیت نیتروژن توسط گیاه در بالا بردن غلظت عناصرمعدنی همچون سدیم، درصد پتاسیم، درصد نیتروژن و درصد پروتئین در اندامهای هوایی تأثیر معنیداری داشت.
شکل-2 مقایسه میانگین اثرات متقابل کود * رقم بر میانگین درصد ازت و پروتئین جذب شده
برای درصد فسفر قابل جذب - شکل - 3 نیز بیشترین مقدار از کاربرد کودهای ورمیکمپوست+ میکوریز+ کمپوست و رقم کراس بولانی به میزان 0/150 به دست آمد. گیاهان میکوریزائی با جذب راحتتر فسفر باعث عملکرد بهتری میگردند.
حضور مکانیسم فراوانی چون افزایش سطح جذب، کاهش pH در سطح ریشه، و فعالیت زیاد آنزیم فسفاتاز در سطح مسیلیوم های قارچ باعث میشود تا میکوریز آربوسکولی از منابعی غیر قابل استفاده فسفر گیاه مثل فسفات آلی، فسفات کلسیم و مانند اینها استفاده نماید و آنرا به فرم قابل جذب برای گیاه تبدیل کند - خلدبرین و اسلام زاده، . - 1380 برای درصد پتاسیم قابل جذب - شکل - 3 هم بیشترین مقدار از کاربرد کودهای ورمیکمپوست+ میکوریز و رقم بولانی به میزان 0/487 به دست آمد.
شکل-3 مقایسه میانگین اثر متقابل کود * رقم بر میانگین درصد فسفر و پتاسیم جذب شده
