بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیرکودهای آلی وزیستی بر روی صفات کیفی زعفران آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کا مل تصادفی در سه تکرار درمرکز تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا شد. عامل اول شامل کودهای آلی - دامی و ورمی کمپوست - و شاهد، عامل دوم کود زیستی در چهار سطح - ازتو باکتر، سدوموناس و باسیلوس و بصورت تلفیقی - و تیمار شاهد بود. نتایج نشان داد که تلفیق کود دامی توام با کاربرد تلفیقی کود زیستی - هرسه - دارای بهترین عملکرد ازنظر مواد موثره در کلاله زعفران می باشد.
مقدمه
زعفران با نام علمی - Crocus sativus L - ، متعلق به خانواده زنبقیان - Iridaceae - از جمله گیاهان بومی ایران بوده و زراعت آن در این کشور از قدمت 3000 ساله برخوردار است. به دلیل طبیعت اکولوژیک و فنولوژیک زعفران، کشاورزان در طول کاشت تا برداشت، کمتر با مشکل آبیاری مواجه می شوند
باوجود اینکه ایران در بین کشورهای تولیدکننده زعفران مقام نخست را از نظر سطح زیرکشت و میزان تولید سالیانه دارد، ولی میانگین عملکرد آن در مقایسه با متوسط عملکرد جهانی این محصول اندک میباشد
بر این اساس ضروری بهنظر میرسد که با بهکارگیری فناوریهای نوین تغذیه گیاه، شرایط را برای بهبود عملکرد زعفران فراهم نمود. از منابع نوین و ارزان کودی که در تغذیه گیاهان استفاده میشود، میتوان به کودهای آلی و بیولوژیکی اشاره کرد. کودهای آلی فراوردههای اصیل و بدون خطری هستند که میتوانند برای پایداری کشاورزی مناسب باشند
از جمله کودهای آلی موفق در اکثر خاکها، کود ورمیکمپوست است که شامل آمیخته زیستی فعال باکتریها، آنزیمها، پسماند گیاهی، کود حیوانی، کپسولها و نوزادان ریز و فراوان کرم خاکی میباشد . مناسب بودن ورمیکمپوست برای مزرعههای زعفران بارها به اثبات رسیده است. کود حیوانی یکی دیگر از منابع کود آلی است که استفاده از آن در سیستم مدیریت پایدار خاک مرسوم میباشد.
جامی الاحمدیٍ و همکاران - 2009 - در مطالعه بر روی اکوسیستمهای زراعی خراسان، یکی از علل برتری عملکرد زعفران را استفاده از کودهای دامی دانستند. از روشهای نوین دیگر استفاده از کودهای بیولوژیک است، که از مؤثرترین شیوههای مدیریتی برای حفظ کیفیت خاک در سطح مطلوب محسوب میگردد
در دهه اخیر، مطالعات فراوانی بر روی تأثیر کودهای زیستی در رشد و تولید گیاهان متمرکز شدهاند که در این بین مطالعات اندکی به زعفران اختصاص دارد. در مطالعهای بر روی کدوی تخمه کاغذی توسط عالیزاده و همکاران - 1387 - تاثیر کودهای زیستی نیتروکسین و تیوباسیلوس و کود فسفاته بارور 2 بر روی عملکرد دانه، میزان شاخص برداشت و میزان درصد روغن و پروتیین مثبت ارزیابی شده است.
ازآنجاکه کاربرد تلفیقی باکتریهای محرک رشد به همراه کودهای آلی در کشت زعفران در شرایط اقلیمی اردبیل مورد مطالعه قرار نگرفته است و باتوجه به اهمیت گیاه دارویی زعفران و مصارف گسترده آن در صنایع مختلف، این تحقیق در راستای اهداف کشاورزی پایدار با هدف حصول عملکرد قابل قبول همگام با کاهش مصرف کود شیمیایی انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش به منظور بررسی و ارزیابی اثر کودهای آلی - کود دامی و ورمیکمپوست - و کودهای زیستی در دو سطح عدم کاربرد - شاهد - و کاربرد کود زیستی - ازتوباکتر، سدوموناس و باسیلوس سوبتلیس - بصورت جداگانه و تلفیق باهم بر روی صفات کیفی زعفران در شرایط اقلیمی اردبیل در سال زراعی 1394-95 و 95-96 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات اردبیل اجرا شد. بهمنظور حصول اطمینان از اثر تیمارها و نیز به دلیل اندک بودن عملکرد زعفران در سالهای اولیه، تیمارهای آزمایشی به مدت دو سال بطور پیاپی اعمال شدند و دادههای سال دوم بعنوان نتایج آزمایش، جمعآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
جهت اندازهگیری ترکیبات کیفی موجود در کلاله زعفران محتوای کروسین - عامل ایجاد رنگ - ، پیکروکروسین - عامل ایجاد طعم - و سافرانال - عامل ایجاد عطر - کلالههای مربوط به هر تیمار در دمای 55 درجه سانتیگراد به مدت 45 دقیقه خشک، و سپس توزین و پودر شد و برای تجزیه شیمیایی به آزمایشگاه انتقال یافت. تجزیه شیمیایی براساس روش ایزو 3632 که دقیقا استاندارد ملی ایران به شماره 259 -2 از آن اقتباس شده است، انجام گرفت. در نهایت دادههای حاصل از آزمایش با نرمافزار آماری SAS 9.4 تجزیه شدند. مقایسه میانگینها به روش آزمون چند دامنهای دانکن انجام گرفت و شکلها با Excel ترسیم شدند.
نتایج و بحث
تیمار کودهای زیستی بر میزان کروسین یا رنگ زعفران - جذب محلول آبی 1 درصد در طول موج 440 نانومتر برحسب ماده خشک - تاًثیر معنیداری داشت. بهطوری که نتایج مقایسه میانگین نشان داد که اثر کودهای زیستی بر درصد کروسین با مصرف تلفیقی باکتریهای ازتوباکتر، سدوموناس و باسیلوس بیشترین درصد کروسین در کلاله زعفران بدست آمد. کمترین درصد کروسین در تیمارهای کاربرد ازتوباکتر و باسیلوس بهتنهایی و تیمار شاهد بدست
آمد که از نظر این صفت تفاوت معنیداری با هم نداشتند
شکل .1 تاثیر باکتریهای محرک رشد بر روی درصد کروسین کلاله زعفران
همچنین نتایج تجزیه واریانس مواد موثره پیکروکروسین در گیاه زعفران نشان داد که بین انواع کودهای آلی و کودهای زیستی و همچنین تاثیر متقابل آنها تفاوت معنی داری وجود دارد. بهطوری که بیشترین و کمترین میزان مواد موثره پیکروکروسین به ترتیب در کاربرد توام کودهای زیستی ازتوباکتر، سدوموناس و باسیلوس سوبتلیس به همراه کود دامی و کمترین آن در تیمار شاهد مشاهده شد
شکل .2 برهمکنش کودهای زیستی و آلی بر درصد پیکروکروسین کلاله زعفران
نتایج تجزیه واریانس مواد موثره سافرانال در گیاه زعفران نشان داد که بین انواع کودهای آلی و کودهای زیستی و همچنین تاثیر متقابل آنها تفاوت معنی داری وجود دارد. بهطوری که بیشترین مواد موثره سافرانال به ترتیب در کاربرد توام کودهای زیستی ازتو باکتر، سدوموناس و باسیلوس سوبتلیس به همراه کود دامی مشاهده شد
