بخشی از مقاله
چکیده
استفاده صحیح از کودهای دامی علاوه بر اثر مستقیم بر رشد گیاه میتواند با افزایش راندمان جذب از هدرروی عناصر و به تبع آلودگی زیست محیطی جلوگیری نماید. در این آزمایشی با هدف بررسی تأثیر روشهای مختلف کاربرد کودهای دامی بر رنگدانههای فتوسنتزی، عملکرد و جذب عناصر غذایی گندم سیاه در دانشگاه شهرکرد در سال 1395 اجرا شد. تیمارها شامل دو روش کاربرد کود گاوی - سطحی و نواری - ، دو روش کاربرد کود مرغی - سطحی و نواری - ، دو سطح محلولپاشی عصاره کود گاوی - با نسبت 1:5 و - 1:10، دو سطح محلولپاشی عصاره کود مرغی - با نسبت 1:5 و - 1:10، کاربرد کود اوره، و شاهد - پاشش برگی آب - بودند. نتایج نشان داد که بیشترین کلروفیل 14 - a میکروگرم بر میلیلیتر - ، کلروفیل 23 - b میکروگرم بر میلیلیتر - ، کاروتنوئید 5 - میکروگرم بر میلیلیتر - با کاربرد نواری کود مرغی بدست آمد. بیشترین مقدار نیتروژن دانه 3/4 - درصد - به تیمار کاربرد کود اوره اختصاص داشت. بیشترین عملکرد دانه 646 - کیلوگرم در هکتار - با کاربرد نواری کود مرغی حاصل شد اما با تیمارهای کود اوره، محلولپاشی کود مرغی با نسبت 1:5، کاربرد نواری کود گاوی و کاربرد سطحی کود مرغی اختلاف معنیداری نداشت. بطور کلی نتیجهگیری میشود که اثربخشی جایگذاری نواری کود دامی سبب کاهش تلفات عناصر موجود در کود و بهبود ارزش غذایی محصول گندم سیاه میشود.
کلمات کلیدی: کلروفیل، نیتروژن، فسفر، محلولپاشی
.1 مقدمه
مشکلات زیست محیطی ناشی از کاربرد کودهای شیمیایی، انرژی و هزینههای تولید و تأثیر سویی که بر چرخه زیستی و پایداری بومنظام های زراعی دارند از یک سو و مسأله تأمین مواد اولیه داروهای مورد نیاز برای جمعیت روزافزون جهان از سوی دیگر تجدید نظر در روشهای افزایش محصولات زراعی را ضروری ساخته است .[1] در کشورهای توسعه یافته افزایش قیمت نهادههای شیمیایی و نیز افزایش نگرانیها در مورد حفاظت خاک باعث توجه به کودهای آلی به عنوان منابع افزایش باروری خاک شده است
.[2] کود دامی یکی از منابع کود آلی است که استفاده از آن در سیستم ارگانیک و مدیریت پایدار خاک مرسوم میباشد .[3]
در قرن بیست و یکم جایگزینی کودهای شیمیایی با کودهای آلی به عنوان یکی از راهبردهای کشاورزی پایدار مورد توجه قرار گرفته است .[4] زیرا در نظامهای کشاورزی پایدار کاربرد کودهای آلی در افزایش تولید محصول و حفظ حاصلخیزی پایدار از اهمیت ویژهای برخوردار است .[5] - بهطوری که کاربرد این کودها با افزایش سطوح کربن آلی و اثرات مستقیم و غیر مستقیم روی خصوصیات و فرایندهای خاک در حفظ حاصلخیزی آن مؤثر است .[6] کودهای دامی منبع آلی عناصر غذایی برای تولید گیاهان به صورت ارگانیک میباشند که علاوه بر تأمین عناصر غذایی در افزایش ماده آلی خاک، قابلیت جذب عناصر توسط گیاه و حفظ تعادل نسبی نیتروژن نیز مؤثرند و در نتیجه باعث افزایش درصد جوانهزنی بذور، رشد و توسعه ریشه و ساقه گیاه میشود 7] و .[8 بنابراین در چنین سیستمهایی تولید گیاهان زراعی به ویژه گیاهان دارویی که به طور مستقیم در سلامت جامعه نقش دارند، میتواند اهمیت زیادی داشته باشد .[1]
گندم سیاه با نام علمی - Fagopyrum esculentum - گیاهی متعلق به خانواده Polygonaceae است [9] - که خواص درمانی فراوانی برای انسان دارد و به عنوان منبع مناسبی از پروتئین، اسید آمینه لایسین، ترکیبات فنلی، فلاونوئیدی، فیتوسترول، نشاسته مقاوم، فیبر، لیگنین، ویتامینهای گروه B، مواد معدنی - فسفر، منیزیم، آهن، روی، مس و منگنز - ، آنتی اکسیدان و خاصیت ضد خونریزی مورد مطالعه قرار گرفته است 9] و [10، همچنین این گیاه میتواند تشکیل سنگ صفرا و سرطان روده بزرگ و سینه را سرکوب کند.[11 ] مواد آلی حاصل از اضافه شدن کود دامی به خاک به دلیل اثرات سازندهای که بر خصوصیات فیزیکی و بیولوژیکی خاک دارند به عنوان یکی از ارکان تغذیه ای گیاه و باروری خاک شناخته شده اند. با توجه به اینکه گیاه دارویی گندم سیاه به عنوان یکی از گیاهان دارویی و با اهمیت، کاربرد وسیعی دارد و از طرفی خاصیت ضد خونریزی و از تشکیل سنگ صفرا وسرطان روده و سینه جلوگیری میکند تولید مطلوب آن در شرایط استفاده صحیح از کودهای دامی میتواند علاوه بر افزایش کیفیت دانه در کاهش هدرروی عناصر غذایی اهمیت داشته باشد. بدین منظور تحقیق حاضر با هدف تأثیر روشهای متفاوت کاربرد کودهای دامی بر رنگدانههای فتوسنتزی، عملکرد دانه و جذب عناصر غذایی پرمصرف گیاه دارویی گندم سیاه اجرا گردید.
.2 مواد و روشها
این پژوهش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد - عرض جغرافیایی 32 درجه و 21 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 50 درجه و 49 دقیقه شرقی و ارتفاع 2116 متر از سطح دریا - در سال زراعی 1395 اجرا شد. تیمارهای این آزمایش شامل محلولپاشی عصاره کودهای گاوی و مرغی - با نسبتهای 1:5 و - 1:10، شاهد - محلولپاشی با آب - ، کود شیمیایی اوره، کاربرد سطحی و نواری کودهای گاوی و مرغی بود. عملیات آمادهسازی بستر در اواسط اردیبهشت ماه صورت گرفت. برای تهیه بستر ابتدا زمین شخم زده شد و سپس دو بار دیسک اعمال گردید. سپس کرت هایی به ابعاد 2×3 متر احداث شد. در هر کرت 10 ردیف کاشت به فاصله 25 سانتیمتر و با تراکم 240 بوته در متر مربع در نظر گرفته شد. بذور گندم سیاه در عمق 3 سانتیمتر در تاریخ 23 اردیبهشتماه کشت گردید. در مرحلهی 4 برگی، برای رسیدن به تراکم مطلوب 240 بوته در متر مربع بوتههای اضافی تنک شدند. مقدارکود مرغی و کودگاوی براساس تأمین 60 کیلوگرم نیتروژن درهکتار محاسبه و سپس با اعمال راندمان آزاد سازی نیتروژن - %50 - و برای عصاره این کودها - %100 - توزین گردید. برای تیمارهای نواری و پخش سطحی و کود اوره، کودها یک روز قبل از کاشت به هر کرت اضافه شد و سپس با شنکش با خاک مخلوط گردید و تیمارهای محلولپاشی نیز در تاریخهای 24 اردیبهشت ماه و 10 خرداد ماه اعمال شدند.
پس از تهیه بستر، کاشت این گیاهان به طور همزمان در 23 اردیبهشتماه سال 1395 با تراکم بالا در کرتهایی به ابعاد 2×3 متر مربع صورت گرفت و بلافاصله بعد از کاشت، آبیاری انجام شد و آبیاریهای بعدی بر اساس شرایط محیطی و نیاز گیاه انجام شد. جهت جلوگیری از اختلاط آب کرتها در هر بلوک، ضمن در نظر گرفتن فاصله یک متری بین بلوکها، بطور جداگانه یک جوی فاضلاب جهت هر بلوک منظور گردید. در طول دوره رشد مراقبتهای لازم از جمله وجین علفهای هرز و سله شکنی صورت گرفت. جهت ارزیابی غلظت کلروفیل برگ با استن 80 درصد از روش پیشنهادی پورا [12] استفاده شد. برای تعیین عملکرد در واحد سطح، پس از حذف دو ردیف کناری و 25 سانتیمتر از ابتدا و انتهای کرت به عنوان اثر حاشیهای، بوتههای موجود 2 - مترمربع - برداشت شده و عملکرد دانه به صورت کیلوگرم در هکتار تعیین گردید. تجزیه و تحلیل آماری دادههای مربوط به پارامترهای مورد ارزیابی در این آزمایش، به صورت بلوکهای کامل تصادفی به وسیله نرم-افزار SAS V9 انجام گردید. مقایسه میانگین تیمارها با آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
.3 نتایج و بحث
کلروفیل a
همانطور که نتایج تجزیه واریانس نشان میدهد، تیمارهای کودی بطور معنیداری بر میزان کلروفیل a اثر داشتهاند. بیشترین مقدار این صفت به تیمار کاربرد نواری کود مرغی و کمترین آن به تیمار محلول پاشی کود گاوی با نسبت 1:10 اختصاص داشت - شکل . - 1 مقایسه گروهی میانگین تیمارها برای کلروفیل a - در تمام مقایسات - اختلاف معنیداری را در سطح یک درصد نشان میدهد. همچنین برتری کوددهی بر عدم کوددهی و کود مرغی بر کود گاوی و کاربرد نواری بر کاربرد سطحی و کود شیمیایی بر آلی و کود جامد بر محلولپاشی عصاره را نشان میدهد.
