بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گردشگری یک ازبزرگترین بخشهای اقتصادی جهان می باشد یکی از پدیده هایی که بیشترین تاثیر را براین امر دارد آب و هوا می باشد و نقش مهمی را در انتخاب مقصد گردشگری دارد.این تحقیق با هدف بررسی تأثیر پدیده بلوکینگ بر بارشهای شدید - بیش از 10میلیمتر - شهرستان اردبیل در فصل بهار و گردشگری و صنعت توریسم شهر اردبیل انجام شده است، برای این منظور، دادههای بارش روزانه برای ایستگاه سینوپتیک اردبیل برای دوره آماری 35 ساله - - 1976-2010 فصل بهار ، از اداره کل هواشناسی استان اردبیل اخذ و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و روزهای دارای بارش بیش از10میلی متر بارندگی از میان آن دادهها استخراج گردید .
پس از تحلیل آماری دادههای بدست آمده، برای تحلیل همدیدی، از میان آنها، 6 روز به عنوان روزهای نماینده انتخاب گردید که نقشه های امگا و ژئو پتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال روزهای منتخب به صورت همزمان مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و نهایتاًً نتایج تحلیلهای آماری نشان میدهد روند بارش دردوره آماری مورد مطالعه روند کاهشی میباشد و تحلیل شاخصهای همدیدی نشان میدهد که سامانه های بلوکینگ با ایجاد انحراف در مسیر بادها ، شرایط ایجاد بارشهای شدید را در منطقه مورد بررسی فراهم میکنند.
کلمات کلیدی: بارشهای شدید ، بلوکینگ، ژئوپتانسیل، شهرستان اردبیل،فصل بهار.گردشگری
مقدمه
نیاز بشر به آرام زیستن در محیطی که حوادث طبیعی همواره وی را تهدید مینماید او را وادار میکند که عناصر، حوادث و نیروهای طبیعت را بهتر بشناسد و به نحوی متعادل با آن سازش پیدا کند ،انسان اولیه به دلیل آگاهی نداشتن از علت های رخداد چنین حوادثی نه تنها خود را مقهور میدانست، بلکه گاهی اوقات آنها را به قهر و خشم نیروهای ماورای طبیعت نسبت میداد . ولی با افزایش آگاهی و علم بشر مبنی بر علت های چنین حوادثی، به تدریج روشهای کنترل، مهار و حتی پیش بینی آن بر افق ذهن بشر پدیدار شد . دست پیدا کردن به ابزاروتکنولوژی نوین، توانست ضمن کاستن از دامنه ضایعات و خسارات ناشی از بلایای طبیعی، وحشت عمومی را از این گونه حوادث به نحو مؤثری کاهش دهد - امیدوار ، . - 1387
بارندگی های شدید که سبب آبگرفتگی معابر ،اختلال در تردد درون و برون شهری، سیلابی شدن مسیل ها و نهاًیتا جاری شدن سیل میشود ، درسالهای گذشته خسارات سنگینی بر زیر ساختهای استان اردبیل و شهرستان اردبیل وارد ساخته است. مطالعه و شناخت سینوپتیکی بارندگی های شدید طی دورههای بلند مدت میتواند در کاهش خسارات مالی و جانی و مدیریت آن مؤثر باشد.بلوکینگ یکی ازپدیدههای جوی است که وقوع آن باعث تأثیرات قابل توجهی در اقلیم مناطق تحت نفوذش میشود. جریانهای جوی در عرضهای میانه، حرکت معمول غربی- شرقی دارند و معمولا موجی حرکت میکنند.
حرکت موجی شکل جریانها در عرض میانه را می توان در سطوح میانی و فوقانی ورد سپهر1 بخوبی و وضوح مشاهده نمود. اگر متوسط ماهانه یا فصلی این جریانها در سطوح مذکور ملاحظه گردد، حرکت موجی در دوره سرد سال منظمتر و البته بزرگ مقیاس تر خواهد بود. در بررسی روز به روز ممکن است چنین نظمی به چشم نخورد و آنچه بصورت غالب نمایان است، زبانهایی است که اصطلاحاً ناوه و پشته نامیده میشوند. این زبانه ها در ابعاد متفاوت ظاهر میشوند و ابعاد آنها با طول موجشان معرفی میشود. جریانهای غربی در حرکت معمول خود ناوهها و پشتههای مذکور را نیز به سمت شرق جابجا می کنند. جابجایی این سیستم ها در محدوده عرضهای میانی و در امتداد جبهه قطبی می باشد - ناکس،. 2 - 1982
گاهی سیستمهای فوق در ابعاد و طول موج بزرگتر ظاهر میشوند، در نتیجه حرکتی کندتر دارند و حتی ممکن است بصورت ساکن یا با حرکت معکوس در جریانهای جوی ظاهر شوند، یعنی طرح موج به سمت شرق جابجا نمیشود، بلکه حالت ساکن یا حتی جابجایی به سمت غرب پیدا میکند. تحت چنین شرایطی مشاهده میشود که جریانها در لایه فوقانی و میانی ورد سپهر که از غرب به شرق حرکت میکنند با نزدیک شدن به پشته گرمی که ساکن شده است، جدا شده و دو شاخه میشوند.شاخهای از آنها در سمت چپ جریان به طرف عرضهای بالاتر منحرف شده و پشته گرم را دور می زند و شاخه دیگر در سمت راست جریان به طرف عرضهای پایین منحرف شده و یک ناوه سرد را بوجود میآورد.
در روند تکاملی ممکن است پشته گرم با سلول یا سلولهای بسته پر ارتفاع و همینطور ناوه با سلول یا سلولهای کم ارتفاع همراه شود. چنین سیستمی ممکن است گاهی برای مدتها - چند روز تا چندین هفته - در حول و حوش یک نصف النهار باقی بماند و بعنوان یک مانع روند معمول جریانهای غربی در عرضهای غربی و عرضهای میانه را دچار اختلال نماید .در نتیجه ، جریانهای غربی بدلیل وجود چنین سیستمی اجباراً قادر به حرکت در مسیر معمول خود نیستند و مسیری شمالی تر یا جنوبی تر را انتخاب و ادامه میدهند و سیستم های کم فشار و پر فشار سطح زمین نیز با توجه به جریانهای سطوح میانی ورد سپهر، در اطراف سیستم مسدود شده حرکت می کنند ، چنین پدیده ایاصطلاحاً بلوکینگ نامیده میشود - عزیزی،. - 1378
نظریه های اساسی در شکلگیری بلوکینگ
اکثرکسانی که در ارتباط با تشکیل بلوکینگهای جوی مطالبی را نگاشتهاند ، این پدیده را در قالب امواج مقیاس سیاره ای با طول موج باند مورد تحلیل قرار دادهاند . به همین خاطر عمده نظریه های موجود درارتباط با چگونگی افزایش طول موج و دامنه آن، علل بروز ناپایداری در این امواج بزرگ، نحوه واداشت و نحوه تبادل انرژی در این امواج بلند میباشد - عزیزی،. - 1378شرط ضروری برای ظهور بلوکینگ در روی اقیانوس اطلس و بین عرضهای 50 تا 70 درجه شمالی، جابجایی حداکثر باد مداری به سمت جنوب و منطقه جنب حاره میباشد . با این جابجایی شاخص چرخه به اوج می رسد. چرخه ای که از ابتدا توسط ناوه قطبی به عرضهای بالا محدود میگشت ، بسط یافته و ضمن تقویت، موجب ناپایداری میشود و در نتیجه پشته ها و ناوه های وسیع - موج باند - بوجود میآیند که در نهایت زبانه های گرم بریده شده در عرضهای بالاتر و کم فشار های سرد و عرضهای پایین تر شکل میگیرند - عزیزی،. - 1378 - شکل - 1
