بخشی از مقاله
چکیده
پی بردن به مقادیر خصوصیات برفی مانند ارتفاع آب معادل در سطح وسیعی از حوضه با استفاده از مشاهدات نقطه ای، یکی از چالش های اصلی در هیدرولوژی برف می باشد زیرا این خصوصیات کاملا تحت تاثیر دو فرایند مهم و پیچیده برف انباشت و ربایش می باشند. در این تحقیق جهت تعیین ضریب برف از رابطه تجربی چاندرا و تعداد روزهای یخبندان از برقراری رابطه همبستگی میان تعداد روزهای یخبندان و دمای حداقل در طول دوره آماری مورد مطالعه استفاده شده است. براساس نتایج ارتفاع آب حاصل از ذوب برف سالیانه در کل حوضه 80/6 میلی متر و ماه بهمن با میزان 28/8 میلی متر بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. حجم آب حاصل از ذوب برف سالیانه در کل حوضه 10/7 میلیون متر مکعب و ماه بهمن با میزان 3/8میلیون متر مکعب بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. همچنین از لحاظ ارتفاع و حجم حاصل از ذوب برف به ترتیب زیرحوزه Z05 به میزان 90/7 میلی متر و Z02 به میزان 4/4 میلیون متر مکعب در بین زیرحوزه ها بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند. بیشترین تعدادروزهای یخبندان در ماههای دی و بهمن به ترتیب 34 و 31 روز و تعداد روزهای یخبندان در کل حوزه در طول سال 164 روز می باشد و همچنین بیشترین تعداد روزهای یخبندان در بین زیرحوزه ها مربوط به زیرحوزه Z12 با 203 روز می باشد.
واژگان کلیدی: برف، یخبندان، چاندرا، حوزه آبخیز گزیک زیدان
-1 مقدمه
در هر منطقه درصد نسبت ارتفاع آب معادل برف را به بارندگی ضریب برف گیری مینامند. در مناطق کوهستانی بخش قابل توجهی از بارش به صورت برف می باشد که منبع مهمی برای جریان های رودخانه ای محسوب می گردد. ذخایر برفی حوضه های کوهستانی از منابع مهم و قابل اطمینان کشور است که شناخت دقیق کمیت این منابع با لحاظ ارزش روزافزون آب شیرین و هم به واسطه ی بهره برداری بهینه از منابع آب ضروری می باشد.[1] پی بردن به مقادیر خصوصیات برفی مانند ارتفاع آب معادل در سطح وسیعی از حوضه با استفاده از مشاهدات نقطه ای، یکی از چالش های اصلی در هیدرولوژی برف می باشد زیرا این خصوصیات کاملا تحت تاثیر دو فرایند مهم و پیچیده برف انباشت و ربایش یا فرساب می باشند4]و.[6 بطوری که فرایند های مزبور ایجاد ناهماهنگی زیادی در برف انباشت نموده و موجب تغییرات مکانی زیاد در آن می گردد.
یخبندان ها با توجه به منشا پیدایش شان به انواع مختلفی همچون تشعشعی، انتقالی و تبخیری تقسیم می شوند که هرکدام ویژگی های خود را دارند.[5] با توجه به وضعیت جغرافیایی کشور و ارتفاع نسبتا بالای بیشتر مناطق آن از سطح دریا و ورود جبهه های متفاوت به این سرزمین، وقوع سرما و یخبندان هرساله بیشتر نقاط کشور و در برخی از سال ها حتی قسمت های جنوبی آن را در بر می گیرد و خسارت زیادی را به بار می آورد.[3] پکوساوا و همکاران - - 2002 برای حوضه ای در اسلوونی، برای ارائه ی توزیع مکانی آب معادل برف، روش های گوناگون درون یابی را با استفاده از GIS بکار بردند. آن ها با ارزیابی تکنیک های مختلف درون یابی دریافتند که روش رگرسیون چند جمله ای بهترین روش درون یابی آب معادل برف می باشد.[7] طبری و همکاران - - 1388 با مقایسه روش های هوش مصنوعی و رگرسیون غیر خطی چند متغیره در برآورد آب معادل برف در زیر حوضه ی صمصامی نتیجه گرفتند که روش های هوش مصنوعی بسیار بهتر از روش رگرسیونی قادر به تخمین آب معادل برف می باشد.[2]
-2 مواد و روش ها
حوزه آبخیز زیدان با مساحتی برابر با 13304/86 هکتار در استان خراسان جنوبی شهرستان درمیان و در فاصله 26 کیلومتری شمال شرق شهر اسدیه مرکز بخش درمیان قرار گرفته است. طول جغرافیاییً 26َ 60 06 تاً 47 َ60 15 و عرضجغرافیاییً 53َ 33 04 تاً 50َ 33 16 می باشد. متوسط بارندگی سالانه حوزه گزیک زیدان 244/7 میلیمتر و بارندگی سالانه حوزه گزیک زیدان بین 214 میلیمتر در نقاط پست و 275 میلیمتر در نقاط مرتفع متغیر می باشد. حوزه گزیک زیدان دارای متوسط درجه حرارت سالیانه 11 ، متوسط حداقل درجه حرارت سالیانه 1/8 ، متوسط حداکثر درجه حرارت سالیانه 20/4 ، حداقل مطلق سالیانه -16 دربهمن ماه و حداکثر مطلق سالیانه 35/5 درجه سانتیگراد در خردادماه می باشد. اقلیم منطقه درروش آمبرژه در گستره اقلیمی نیمه مرطوب سرد و اقلیم ارتفاعات و در روش دومارتن خشک و نیمه خشک می باشد. باد غالب منطقه شرقی و به میزان 17/4 درصد از کل بادها میباشد. در این مطالعه از نقشه های توپوگرافی1:50000 اداره جغرافیایی ارتش و تصاویر اخذ شده از نرم افزار Google earth استفاده شد.
