بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مقاله، شناسایی و تحلیل آماری آخرین وقوع یخبندان دیررس در شهرستان خاش به منظور پیش بینی و کمک به کشاورزان و جلوگیری از خسارت سنگین میباشد. بدین منظور، از دادههای کمینه دما از دوره آماری 1365-1391 استفاده شد. برای شروع کار نرمال بودن دادهها بوسیله آزمون chi-square انجام شد. سپس به برازش داده ها در توزیع نرمال، لوک نرمال، پیرسون تیپ 3 و لوگ پیرسون تیپ 3 پرداخته شد که بیشترین مطابقت دادهها با توزیع پیرسون تیپ 3 مشاهده شد. نتایج فرمول تجربی ویبول نشان داد حدود 4 درصد احتمال دارد که هر 28 سال یخبندان دیررس خاش از 7 بهمن زودتر آغاز شود و به احتمال 96 درصد یخبندان دیررس خاش بعد از 7 بهمن باشد و مشخص شد که یخبندان های خاش در ماههای بهمن، اسفند و فروردین حادث میشود. بیشترین فراوانی یخبندان با 92 درصد در اسفند رخ میدهد. همچنین مشخص شد یخبندانهای دیررس شهرستان خاش به سمت پایین روزهای ژولیوسی عقبنشینی دارد.
-1مقدمه
درباره واژه یخبندان از دیدگاههای مختلف، تعابیر متفاوتی بیان شده است از دیدگاه هواشناسی، اصطلاح یخبندان موقعی به کارمی رود که دمای حداقل شبانه روزی برابر صفر یا کمتر از آن باشد. در حالی که از نظر فنی، رویداد تشکیل کریستال های یخ روی سطوحی که درجه حرارت آنها زیر صفر درجه سلسیوس قرار داشته و دمای لایه هوای بالای سطوح مزبور به نقطه شبنم رسیده باشد، یخبندان نامیده می شود. در محدوده کشاورزی، یخبندان به رویداد دمایی گفته می شود که سبب خسارت به بافت های گیاهی شود که در اغلب مواقع، این دمای بحرانی با دمای صفر درجه سلسیوس هماهنگ نیست. شرایط یخبندان یا درجه حرارت پایین به دو طریق ممکن است بروز کند :
الف - یخبندان هایی که در اثر ورود توده هوا با درجه حرارت زیر صفر - نقطه انجماد آب - به منطقه ای کهقبلاً هوای گرم در آن وجود داشته بروز میکند - یخبندان های فرارفتی - . ب - یخبندان هایی که در اثر هدر رفت انرژی گرمایی به شکل تابش با طول موج بلند از سطح زمین به وجود می آیند - یخبندان های تابشی - . یخبندان های تابشی در خلال شب های بدون باد و صاف و یخبندان فرارفتی در اثر انتقال توده های هوای سرد در مقیاس وسیع رخ می دهد به طور میانگین یخبندان های فرارفتی در بهار زودتر از یخبندان های تابشی رخ داده و دوام این نوع یخبندان نیز بیشتر است - نوحی و همکاران، . - 78 :1386 وقوع نابهنگام آن در آغاز فصل رشد - فصل بهار - باعث نابودی بافت های نورس گیاهان، جوانه و شکوفه درختان میوه شده خطرات ناشی از وقوع یخبندان های بیشتر در آخر فصل زمستان و اوایل فصل زمستان می تواند برای محصولات کشاورزی زیانبار باشد و به کشاورزان خسارت جبران ناپذیری وارد نماید.
-2 پیشینه تحقیقاتی
در رابطه با این پدیده اقلیمی و ویژگی های آن، پیشینه ای غنی است. ذیلا به نتایج برخی از این تحقیقات، در خارج و داخل کشور اشاره می گردد. تحلیل آماری یخبندان های شهر خاش به منظور پیش بینی و روند یابی آن نشان می دهد، رخداد یخبندان های پاییزه ایستگاه خاش به سمت فصل زمستان عقب نشینی دارد و طول دوره یخبندان کوتاه تر شده است - طاوسی و آرمش، . - 27 : 1387 مطالعه یخبندان ها در آذربایجان نشان داد که ویژگی های یخبندان، بر مبنای آستانه بحرانی و محدودیت های دمایی فعالیت های زیستی به صورت مطلوب قابل توجیه است - مجرد قره باغ، . - 1 :1376 طاوسی و درخشی - 89 :1389 - ، در پژوهشی به تحلیل آماری احتمال وقوع و دورهای برگشت یخبندان های زودرس و دیررس در زاهدان پرداخته اند و نتایج این دو نشان داد، یخبندان های زودرس و دیررس از هر دو طرف به سمت فصل زمستان در حال عقب نشینی هستند یعنی دوره یخبندان کوتاه تر شده است.
در مطالعهای دیگر، تحلیل الگوهای سینوپتیکی یخبندان های زمستانه ایران را مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان دهنده این بود که تیپ های هوای پرفشار اروپای شمالی، پرفشار سیبری و پرفشار اروپای شرقی بیشترین تاثیر را در یخبندان شدید و فراگیر ایران داشته است. بررسی همدید سرماهای فرین ایران برای با استفاده از داده های روزانه دمای مربوط به 663 ایستگاه اقلیمی و همدیدی در یک دوره آماری 38 ساله نتایج نشان داد؛ که سرماهای فرین ایران حاصل 5 الگوی گردشی می باشد:
-1الگوی پرفشار سیبری-اروپا -2 الگوی پرفشارسیبری-کم فشار ایسلند -3 الگوی پرفشار سیبری -4 الگوی پرفشار شمال خزر-سیبری - 5 پرفشار شمال خزر - مسعودیان و دارند،. - 183 : 1390 در مطالعهای موردی شرایط همدیدی به وجود آورنده یخبندان های اواخر ماه مارس 1994 در مقدونیه مرکزی یونان با استفاده از یک مدل شبیه سازی مورد بررسی قرار گرفت - کاسمنوس و همکاران1، . - 249 : 1997 در پژوهشی دیگر، در کشور انگلستان به منظور پی بردن به تغییرات بلند مدت طول دوره یخبندان، با استفاده از تحلیل دماهای روزانه، شروع و خاتمه یخبندان بررسی شد - واتکینز2، . - 889 : 1991 مدلین و بلتراندو3، - 51 :2005 - پراکندگی مکانی یخبندان های دیررس بهاره و عوامل تاثیر گذار بر روی آن را در ناحیه تاکداری شمالی فرانسه بررسی کردند. آنها عوامل تاثیر بر مکانی یخبندان را در دو مقیاس ماکروکلیما و توپوکلیما مدنظر قرار دادند. هدف از این پژوهش بررسی پدیده یخبندان دیررس - بهاره - با استفاده از تحلیل آماری و پیش بینی دورهای بازگشت به منظور کاهش خسارات محصولات کشاورزی و اقدامات لازم برای مقابله با یخبندان های دیررس است.
-3 موقعیت جغرافیایی
شهرستان خاش از نظر جغرافیایی در 61 درجه و 12 دقیقه در ازای خاوری و 28 درجه و 13 دقیقه پهنای شمالی در جنوب کوه تفتان واقع شده است و آب و هوای آن در تابستان معتدل و در زمستان سرد می باشد. باد های غربی مدیترانه ای در فصل زمستان موجب ریزش باران پراکنده می شوند؛ و بادهای منطقه شامل باد گرو، نمبی، ایرباد و گوریچ هستند. اگر چه استان سیستان و بلوچستان در منطقه گرم و خشک و بیابانی قرار گرفته است اما در شهرستان خاش روزهای یخبندان های سالانه آن مورد توجه است. در - جدول شماره - 2 به حداقل دما و تعداد روزهای یخبندان شهرستان خاش اشاره شده است.
