بخشی از مقاله
چکیده
اکوتوریسم به عنوان پایدارترین نوع طبیعت گردی، حرکت جدیدی است که درسطح دنیا آغاز شده است .کشور ایران به دلیل دارا بودن پتانسیل و قابلیتهای چشمگیر از نظر تنوع زیستی توانایی بسیاری برای رونق دادن به صنعت اکوتوریسم دارد .بررسی جغرافیائی طبیعی ایران و نیز امکان سنجی هر کدام از جاذبههای اکوتوریستی قابل سرمایهگذاری در کشور ما بیانگر آن است که اکوتوریسم در ایران یک منبع اقتصادی کمنظیر خاص بسیار مستعد و البته رها شده به حال خود است.
در بسیاری از موارد انتخاب محل پارک های جنگلی مبتنی بر اصول و ضوابط و معیارهای فنی و علمی نبوده ،بلکه تنها سلایق شخصی و مدیریتی گذرا ملاک انتخاب بوده است و لذا این مسائل مشکلات زیادی را به وجود آورده اند و بسیاری از مکان های مناسب به علت عدم اجرای ظوابط و ملاک های اصولی مورد شناسایی قرار نگرفته اند هدف کلی این پژوهش بیان توانمندی های اکوتوریستی شهرستان سنندج است که در گردشگری به علت موقعیت خاص خود مورد توجه است.روش تحقیق توصیفی -تحلیلی و تحلیلها به کمک نقشه های ترسیمی توسط ARCGIS صورت گرفته است است وبرای تحلیل بهتر از دو روش وزنی تحلیل سلسله مراتبی - - AHP و منطقی - BOOLEAN - استفاده شده است.
مقدمه
اکوتوریسم اختصار واژه …Ecological Tourism» است که در ادبیات فارسی طبیعت-گردی نام گرفته و گرایشی نو و پدیدهای نسبتاً تازه در صنعت جهانگردی است که به معرفی چشم اندازهای طبیعی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنهامی پردازد
اکوتوریسم بر پایه توانمندی های محیطی و منابع طبیعی بنا شده است و در صورتی که با برنامه ریزی دقیق و امکان سنجی منطقی به لحاظ توان اکولوژیکی و توجه به درخواست، تقاضا و نظرات مردم ترکیب شود، می تواند راهکاری جهت استفاده بهینه در حین حفاظت از مناطق تحت مدیریت را فراهم کند .
اکوتوریسم به معرفی چشم اندازهای طبیعی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنهامی پردازد - . - 3 از میان انواع گردشگری اکوتوریسم با توسعه پایدار همخوانی و سازگاری بیشتری دارد. شهرستان سنندج از شهرستانهای استان کردستان است که پتانسیل هاو امکانات قابل توجهی برای استفاده اکوتوریسم دارد . با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه پتانسیل بهره برداری از سرزمین به منظوراکوتوریسم را نیز دارا می باشد ، امکان سنجی و شناخت علمی آن در جهت تدوین برنامه توسعه اکوتوریسم، می تواند راهکاری مناسب درراستای حفاظت و استفاده بهتر و پایدارتر از این منابع باشد.
طرح مسأله
یکی از راهکارها برای گسترش اکوتوریسم شناسایی هرچه بهتر مناطق مختلفی است که استعداد گردشگری طبیعت دارند و همچنین برنامه ریزی دقیق برای امکان سنجشی این مناطق به لحاظ قدرت جذب گردشگر ، ایجاد گردشگاههای مختلف و امکانات زیر بنایی برای آن ها است
امروزه اکوتوریسم به عنوان مفهومی که بر پایه ایده آل های حفاظت محیط زیست و توسعه پایدار استوار است، رواج جهانی دارد
اکوتوریسم از گونه های مهم گردشگری است که بیشترین سازگاری را با توسعه دارد .در حال حاضر اغلب کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ و نزدیک در پی بهره گیری از توانمندی های کشور خود هستند تا بتوانند سهم بیشتری از درآمد ناشی از گردشگری را به خود اختصاص داده و با ساده ترین شکل ممکن به اشتغالزایی بپردازند.
امروزه از مدل های مختلفی برای برنامه ریزی ها استفاده یکی از ابزارهای قدرتمند در پاسخ گویی به نیاز های مطالعاتی و کاربردی GIS محسوب می شود که دراین سیستم اطلاعات جغرافیایی فنون ساده ایی وجود دارد که به وسیله آن می توان برای یک موضوع ،حالتهای متفاوتی را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد وبهترین حالت ممکن را تعیین کرده و انتخاب نمود .
پیشینه پژوهش
- 7 - در پژوهشی با بهر ه گیری از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی وتلفیق لایه هایمؤثّر، به مکا ن یابی دهکده گردشگری در ساحل دریاچه کافتر شهرستان اقلیدپرداخته اند و مکان دهکده گردشگری را در ضلع شمالی دریاچه پیشنهاد داد ه اند
در مقاله - برنامه ریزی مقدماتی برای توسعه اکوتوریسم - به معرفی منابع توریستی ایران و اهداف پار کهای ملی و پناهگاه های حیات وحش و ... پرداخته و به این نتیجه رسیده است که برای تهیه یک طرح زنجیره ای اکوتوریسم در قدم اول باید ظرفیت برداکولوژیک منابع برآورد و روشی کاربردی برای این منظور ارائه گردد
در استان سورات ثانی در کشور تایلند تحقیقی برای بررسی توان اکوتوریسم صورت گرفته است.هدف اصلی این تحقیق بررسی توان اکوتوریسم با استفاده از سیتم اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی است،روشAHP به طرز موثری در این مطالعه برای محاسبه جزئیات وزن فاکتورها و کلاسها استفاده شده است . - 10 - GIS می تواند به عنوان ابزاری برای تصمیم گیری در حمایت از برنامه ریزی گردشگری پایدار ، ارزیابی اثرات مدیریت جریان بازدید کنندگان و مکانیابی مناطق مستعد گردشگری استفاده شود.
محدوده مورد مطالعه
سنندج دومین شهر بزرگ کرد نشین و بیست و سومین شهر بزرگ ایران، مرکز استان کردستان در غرب ایران است.
مختصات جغرافیایی سنندج در موقعیت 14 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه طول شرقی و در ارتفاع 1450 تا 1538 متری از سطح دریا و در منطقه کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای سرد و نیمهخشک دارد. این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف، از سمت جنوب به کوه سراج الدین، محدود شدهاست و در منطقهای بهوسعت 3688/6 هکتار گسترده شدهاست. جمعیت این شهر بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، برابر با 987،373 نفر است.
از جاذبههای طبیعی میتوان جنگلهای اطراف سنندج که مساحت آن حدود 78000 هکتار است و در جنوب سنندج واقع شدهاند، پارک جنگلی آبیدر، پارک ملت نام برد. به علت کوهستانی بودن منطقه هر ساله تعداد بسیاری از کوهنوردان به قلل مشهور و مرتفع سنندج صعود مینمایند. مهم ترین قلل این شهرستان عبارتند از: آبیدر، سلطان سراج الدین، آوالان در جنوب سنندج، شاه نشین در ژاوه رود، کوه کوچک در جنوب غربی و کوه چرخ لان در جنوب غربی سنندج.
در بخش مرکزی سنندج دو رشته کوه که جهت امتداد آن از شمال غربی به جنوب شرقی است وجود دارد . این دو رشته از کوه معروف و مرتفع چهل چشمه که بعد از کوه شاهو مرتفع ترین کوه کردستان است منشعب می گردد و بطور مستقیم در شمال غربی سنندج پیش رفته به دو شعبه تقسیم می شود:
الف - یکی تقریبأ از 25 کیلومتری غرب سنندج گذشته و شعبات فرعی آن تا جنوب غربی سنندج ادامه پیدا می کند و به رودخانه ژاوه منتهی می گردد
گردنه آرین پست ترین نقطه این شعبه است و مهمترین شعبات آن آبیدر واقع در جنوب غربی شهر سنندج می باشد که ارتفاع آن از سطح دریا به 2538 متر می رسد.
ب - شعبه دوم از شرق سنندج و رودخانه قشلاق و جنوب قروه و شمال سنقر و اسد آباد همدان گذشته و به کوه الوند متصل می گردد و پست ترین نقطه آن گردنه صلوات آباد است.
جنگل های منطقه سنندج که مساحت آن حدود 78000 هکتاراست و بیشتر درغرب کامیاران و جنوب سنندج واقع شده اند.
پارک جنگلی آبیدر این پارک در ضلع غربی شهر سنندج در دامنه کوه آبیدر قرار
دارد. آبیدر در فرهنگ منطقه جایگاه خاصی دارد و به دلیل پر آب بودن چشمه سارها، قنات ها و وجود باغ های متعدد مانند امانیه، امیریه و ... چنین نامیده می شود.از زمانی که شهر سنندج بنیان نهاده شد، آب چشمه های آبیدر به شهر منتقل شد. هنوز هم قنات عمارت خسروآباد، آصف، وکیل، مشیر و تعدادی از بناها، به نوعی از این کوه سرچشمه می گیرد. در سال های اخیر در این کوه پارکی احداث و سکوبندی و داده سازی در آن انجام شده است. نقش برجسته ای هم در آن ساخته شده که بسیار قابل درنگ است. این منطقه از مکان های زیبای شهر سنندج است.
جاذبه های گردشگری سنندج مسجد جامع سنندج، مجموعه پارک تفریحی آبیدر،بازار سنندج
،خانه کرد - عمارت آصف - ، موزه سنندج،عمارت خسرو آباد، عمارت وکیل، عمارت مشیر دیوان ،حمام خان،امام زاده هاجر خاتون،امام زاده پیر عمرو ......
مواد و روش ها
ابتدا با استفاده از لایه توپوگرافی منطقه، مدل رقومی زمین برای منطقه مورد مطالعه را محاسبه گردید .سپس با استفاده از مدل رقومی زمین نقشه شیب و جهت شیب را تهیه گردید . سپس با استفاده از فرمول های موجود محاسبه شده از طریق آمارهای ایستگاه های هواشناسی منطقه که نشان دهنده ی ارتباط بین درجه حرارت و بارندگی را با افزایش ارتفاع از سطح دریا می باشد .نقشه های مربوط به بارندگی سالیانه و دمای سالیانه تهیه گردید .
اطلاعات مسیر جاده ،رودخانه ها ، منابع آب ، مناطق روستایی و لایه کاربری اراضی گردآوری شد .سپس نقشه فاصله مستیقیم از هرکدام از لایه ها محاسبه گردید و تمامی لایه ها در 5 طبقه کلاسه بندی شد .در این تحقیق برای انجام مکان یابی از دو روش وزنی - ahp - و منطقی - boolean - و sawاستفاده گردیده است.
