بخشی از مقاله
تحلیل خطر لرزهای،بخشِ جداییناپذیری ازطرّاحی لرزهای سازهها، تهیّهی نقشههای لرزهای، تخمین تلفات و خسارات و محاسبات بیمهای مربوط به آنها بهشمار میآید. در پژوهش پیشرو، شهرستان نیشابور، واقع در استان خراسان رضوی، بنا به مواردی چون تمرکز جمعیّتی بالا - چه در منطقهی شهری و چه در روستاهای پرشمار اطراف - ، وجود بناهای تاریخی متعدّد و همچنین، احداث تأسیساتی چون نیروگاه برق سیکل ترکیبی و کارخانهی فولاد نیشابور، بهعنوان محدودهی هدف انتخاب گردیده است. بهمنظور تحلیل خطر لرزهای، با در نظر گرفتن رابطهی کاهندگی مناسب فلات ایران، از دو رویکرد شناخته شدهیتعیّنی و احتمالاتی بهره گرفته شده و پارامتر حداکثر شتاب زمین - PGA - و منحنی ریسک لرزهای، برای
سایت مورد مطالعه استخراج شده است.
زمینلرزهها از جمله مخاطراتی هستند کهماهیّتی تصادفی داشته و لذازمان و مکانِ رخداد آنها را نمیتوان دقیقاً مشخّصنمود، امّا با بهره جستن از روشهای تحلیل خطر لرزهایمی توان تا حدّی این پدیده را پیشبینی کرد. تحلیل خطر لرزهای ابزاری است که احتمال بلند مدّتِ وقوع یک رویداد را در منطقهی مورد مطالعه، بهازای یک زمان و اندازهی مشخّص، مورد بررسی قرار میدهد. از تحلیل خطر لرزهای بهمنظور ارزیابی سطح خطر در هر ساختگاه در ترازهایمختلف طرّاحی و همچنین ارزیابی پایداری سازههای موجود در برابر زمینلرزههای محتمل آتی استفاده میشود. تحلیل خطر زلزله شامل تحقیقات و روشهایی است که بهوسیلهی آنها می توان اثرات زمین لرزههای آینده را درساختگاه تخمین زد. این اثرات اصولاً شامل پارامترهای حرکتی زمین است. حداکثر شتاب زمین - PGA - ، حداکثر سرعت زمین - PGV - و حداکثر جابجایی زمین - PGD - و همینطور شتاب طیفی - - SA در پریودهای مختلف سازهای، مثالهایی از پارامترهای سنجش جنبش زمین هستند. بهمنظور تحلیل خطر لرزهاییک سایت، معمولاً از دو رویکرد شناخته شدهی تعیّنی و احتمالاتی بهره گرفته میشود که در ادامهی این پژوهش نیز این دو روش بهخدمت گرفته میشوند.
گفتنی است نتایج حاصل ازتحلیل خطر یک سایت، ابزاری جهت طرّاحیای مقاوم در مقابل زمینلرزههای محتمل در موقعیّت مورد نظر را در اختیار مهندسان طرّاح قرار میدهد و بدین ترتیب سازهای مقاوم، همراه با در نظر گرفتن اصول اقتصادی طرّاحی خواهد شد. از اینرو، انجام تحلیل خطر لرزهای، بهخصوص در مناطقی که تراکم جمعیّتی بالایی دارند یا تأسیسات راهبردی در آن مناطق احداث گردیده، از اهمیّت ویژهای برخوردار است. گسترهی مطالعاتی در این پژوهش، ناحیهای به شعاع 200کیلومتر به مرکزیّت شهرستان نیشابور تعریف شده است. نیشابور یکی از شهرستانهای بخش مرکزی استان خراسان رضوی است که بین 58 درجه و 19 دقیقه تا 59 درجه و 30 دقیقه طول جغرافیایی و 35 درجه و 40 دقیقه تا 36 درجه و 39 دقیقه عرض جغرافیایی در حاشیهی شرقی کویر مرکزی ایران قرار دارد. وسعت شهرستان نیشابور بالغ بر 8722کیلومتر مربّع بوده و بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395، با جمعیّتی بیش از 433000 نفر، پس از مشهد، پر جمعیّتترین شهر استان خراسان رضوی میباشد.
.2گردآوری بانک اطّلاعاتی زمین لرزهها
جهت انجام تحلیل خطر لرزهاینیاز به اطّلاعات مربوط به زمینلرزههای گذشته میباشد که این اطّلاعات را بانک اطّلاعات یا دادههای لرزهای مینامیم. این دادهها شامل تاریخ و ساعت وقوع، مختصّات جغرافیایی حلّم رخداد ، عمق و بزرگای زمینلرزه میباشد . شایان ذکر است، دادههای مورد نیاز جهت تحلیل لرزهای منطقهی مورد مطالعه، با در نظر گرفتن بازهی زمانی مابین ژانویهی سال 1900 و جون 2017 و حذف پیش لرزهها و پس لرزهها، گردآوری شده است. برای جداسازی پیشلرزه و پسلرزهها از رخدادهای اصلی، روشهای مختلفی ارائه شده است که در اینجا از ایدهی پنجرههای
زمانی مکانی بهره گرفته میشود. در جدول 1بخشی از اطّلاعات لیّاوه - پیش از حذف - برای نمونه ارائه میگردد.
همانطور که در جدول 1 مشاهده میشود، دادههای موجود بر اساس واحدهای گوناگونی برای توصیف بزرگا ارائه شدهاند. برای تدوین و تجمیع بانک اطّلاعاتی، لازم است با بهرهگیری از روابطِمناسبِ تبدیل بزرگا،به یک بیانِ یکنواخت از بزرگا دست یافت. در این پژوهش از بزرگای گشتاوری یا همان MWکه که ماهیّتی فیزیکی داشته و مستقل از تجهیزات لرزهنگاری میباشد، کمک گرفته شده است. برای تبدیل M s ، mb و M L به MW در فلات ایران روابط - 1 - تا - 4 - قابل استفاده هستند .
پس از تبدیل واحد بزرگا به واحدی یکسان و حذف دادههای اضافه، لیست اطّلاعات مورد نیاز در اختیار قرار میگیردموقعیّت. مکانی بهوقوع پیوستن زلزلههای حوزهی مورد مطالعه، در شکل 1 نمایش داده شده است.
