بخشی از مقاله
چکیده
ترجمه و مطالعاتِ مرتبط با آن امروزه ، واحد ترجمه را نه همچون گذشته "واژه" بلکه "متن" و در تازه ترین رویکردها "فرهنگ" در نظر می گیرد. از این رو پژوهشگران حوزه ی مطالعات ترجمه به اهمیت رابطه ی گفتمان و ترجمه پی برده اند . در این پژوهش تعداد پنج رباعی از خیام را با برگردان انگلیسی فیتزجرالد مورد تحلیل مقابله ای قرار داده ایم . روش تحلیل ما با استفاده از دو چارچوب تحلیل گفتمانی ون لیوون - 1969 - و اصول همکاری گرایس - 1975 - صورت می پذیرد . نتیجتاً مشاهده کردیم که در اکثریت موارد ،متن مقصد و مبدأ به لحاظ ویژگیهای گفتمان مدار ، در تناظر با یکدیگر قرار دارند و مترجم تا آنجا که اقتضائاتِ گفتمانی زبانِ مقصد اجازه می داده است ، این مؤلفه های گفتمان مدار را معادلسازی کرده است و در نقاط اختلاف ضرروتی ارتباطی ایجاب کننده است.
-1 مقدمه
در میان بیشتر ملل دنیا، ترجمه ی متون ادبی در قیاس با سایر متون ، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و اینگونه بنظر میرسد که بزرگترین و مشهورترین مترجمان هر فرهنگ و کشوری ، آنانی هستند که درحوزه ی ادبیات فعالیت می کنند. " به نظر بسیاری از مترجمان اروپایی ، ترجمه ی ادبی تنها نوع ترجمه ایست که سزاوار این نام است ." - دابلنه، 4 - :1969 این امر شاید به علّت ویژگیهای خاص صوری و معنایی آثار ادبی باشد.
موضوع پژوهش حاضر نیز به بحث ترجمه و اثری ادبی مرتبط است . ما در این پژوهش به بررسی مقابله ای 5 رباعی از خیام نیشابوری و ترجمه ی آن از ادوارد فیتزجرالد - 1859 - می پردازیم. از آنجا که امروزه مطالعات ترجمه توانسته است خود را از قید و بندهای مرتبط با بحثهای صوری و معناشناختیِ زبانشناسانه برهاند و دست به پژوهشدر امر ترجمه با تکیه بر متن و عوامل فرامتنی نه صرفاً "توجه تقریبا انحصاری به واژه به عنوان واحدِ ترجمه " - لفور، بسنت، - 20 :1392 بزند، پژوهش حاضر نیز تحلیل مقابله ای خود را با تکیه بر رویکرد نو در ترجمه که با بحث ارتباط ترجمه و گفتمان همراهست، پیش خواهد برد. هدف ما از ارائه ی این پژوهش آنست که مشخص سازیم تا چه میزان در زمینه ی مولفه های گفتمان مدار، ترجمه ی فیتز جرالد به متنِ اصلی رباعیات نزدیک است و در نهایت با استفاده از اصول همکاری گرایس ، عللِ نقاطِ اختلاف را توجیه و تفسیر کنیم. پیش از پرداختن به هرچیز لازم است تا توضیحاتی مقدماتی پیرامونِ خیام و ترجمه ی فیتزجرالد داده شود.
ترجمه.
هواداران حفظ اصالت در ترجمه - مبداگرایان - به رباعیهای او که گاه به زعمِ آنان کاملاَ به لحاظ گفتمانی و واژگانی از اصل خود دور افتاده ، خرده می گیرند و حتی برچسبِ تحریف به آن می زنند - ر.ک: زاهدی، جاذب، . - 1393 در جبهه ی مقابل هوادارنِ ترجمه ی مقصدگرا قرار دارند که رمز موفقیتِ فیتزجرالد را همین عدم وفاداری صوری و دگرگونی فرهنگی و گفتمانیِ در ضمن انتقال از زبان اول به زبان دوم می دانند. لفور، بسنت 61 - :1392 - در جایی از کتاب خود به بحث مقاومت ادبی و فرهنگیِ ملت ها و اهمیّت ترجمه ها در زمان های مختلف ،اشاره می کند و ترجمه ی فیتزجرالد را از آن جهت که در عصر مقاومت فرهنگ انگلیسی با آثار بیگانه مورد اقبال قرار می گیرد می ستاید و آن را یک متن انگلیسی معیار محسوب میکند.
