بخشی از مقاله
آغاز گسیختگی و انتشار آن در بخشی از طول گسل، سبب وقوع زلزله شده و امواج لرزهای به سرعت در تمام جهات در پوسته زمین منتشر میشود. این امواج موجب تکانهایی شده که شدت و طول مدت لرزش آنها تابعی از پارامترهای مختلف از جمله، نوع ساختگاه، مکانیزم گسلش و فاصله محل ثبت این لرزشها تا گسل است . بنابراین، به منظور طراحی مقاوم لرزهای سازههای مختلف لازم است برآوردی از شدت حرکت زمین در نقاط مختلف در دست باشد که با عنوان نقشههای پهنهبندی لرزهای در ضوابط و استانداردهای تحلیل و طراحی لرزهای کشورهای مختلف ارائه میگردد. در این صورت لازم است که نسبت به انجام مطالعات تحلیل خطر لرزهای، برای مناطق مختلف اقداماتی صورت گیرد و شدت حرکت زمین برای ترازهای مختلف خطر تعیین شود. یک رابطه کاهندگی، معمولا حداکثر شتاب زمین را به عواملی چون بزرگی زلزله، شرایط خاک منطقه، فاصله محل مورد نظر تا کانون زلزله و غیره مرتبط میسازد. همچنین، یک تحلیل خطر لرزهای، دربرگیرنده مطالعات جامع لرزهشناسی از ساختگاه مورد نظر بوده که پس از مدلسازی منابع لرزهای واقع در محدوده مشخصی از سایت، منجر به تولید منحنی خطر ترکیبی ساختگاه میشود. از منحنی خطر تولید شده میتوان نسبت به استخراج شتابهای حداکثر حرکت زمین با احتمال فراگذشتهای مختلف اقدام نمود. در این مقاله، خطر زمین لرزه در شهر بوشهر به دو روش تعیینی و احتمالاتی بررسی شدهاست. از دو مدل کاهندگی برای این بررسی استفاده شده و نتایج منحنیهای خطر برای دو گسل پرخطر در منطقه و حداکثر شتاب زمین برای احتمالهای فراگذشت 2، 10 و 90 درصد آورده شدهاست.
سرزمین ایران در مسیر کوهزایی نوار آلپ - هیمالیا قرار گرفتهاست و سطح بالایی ار فعالیتهای لرزهای را در خود نشان میدهد، بطوریکه تا به امروز 130 زلزله به بزرگی 7,5 ریشتر را تجربه کردهاست . در طی سالهای 1900 تا 2000، این سرزمین جزء شش کشوری بوده که دچار تلفات انسانی ناشی از وقوع زمین لرزه بودهاست . از نظر زمین ساختی، ایران را میتوان به نوار چین خورده زاگرس، البرز، کپه داغ و ایران مرکزی و دشت لوت تقسیم نمود .زمین لرزهها در اثر افزایش تدریجی تنش و ایجاد گسیختگی در یک منطقه، به علت حرکت صفحات تکتونیک پوسته زمین به وجود میآیند. از نظر فیزیکی، هر سنگ تا حد مشخصی توانائی ذخیره تنش را دارد و با رسیدن به آن حد از تنش، در منطقه مورد نظر یک گسیختگی همراه با جابجائی در گسل ایجاد شده و در اثر این جابجائی، امواج زلزله به وجود آمده و به اطراف محل گسیختگی منتشر میشوند. بنابراین میتوان گفت زمین لرزه ها با گسل ها در ارتباط هستند و بایستی علاوه بر بانک اطلاعاتی دادههای لرزهای در هر چشمه لرزهای، اطلاعات زمین شناسی و زمین ساختی گسلها نیز گردآوری شود. با ترکیب اطلاعات حاصل از مطالعات زمین شناسی، زمین ساختی و دادههای لرزهای بر روی یک نقشه میتوان نقاطی را تعیین نمود که از نظر توان لرزهزائی مستقل بوده و با مناطق مجاور خود اختلاف داشته باشند. این مناطق را ایالتهای لرزه خیز نامند. میتوان در حالت کلی خسارات وارد بر سازهها در اثر زلزله را ناشی از عوامل زیر دانست:
· برآورد مشخصات زلزله بیشینه وارد بر سازه در طول عمر مفید آن
· نحوه محاسبه و طراحی سازه در مقابل زلزله برآورد شده
· کیفیت اجرا و نگهداری سازه در طول عمر مفید سازه
از بین موارد اشاره شده مورد اول ناشی از ضعف در اجرای تحلیل خطر لرزهای است. همچنین با توجه به مطالب بیان شده می توان گفت اساس کار در تحلیل خطر زلزله بر پایه دو گروه از دادهها است، که برای جلوگیری از خطا می بایست به درستی انتخاب شوند:
-1 نقشه های تکتونیکی در محدوده طرح - نقشه های زمین ساختی و گسل ها - -2 اطلاعات زمین لرزه های گذشته در محدوده طرح - کاتالوگ لرزه ای -
به همین جهت این موارد در اولین مرحله شروع کار هر پروژه تحلیل خطری در اولویت قرار دارند. به طور کلی دو روش مختلف برای تحلیل خطر وجود دارد:
روش اول، روش تعیینی میباشد. در این روش همه پارامترها از جمله بزرگای تولید شده در چشمه و فاصله از سایت به طور قطعی انتخاب شده و سپس تحلیل خطر انجام میگیرد. اما در صورتی که بخواهیم عدم قطعیتها را در عوامل فوق پذیرفته و بخواهیم تحلیل را با در نظر گرفتن موارد غیر قطعی انجام دهیم، روش دوم یعنی روش احتمالاتی را انتخاب میکنیم. از آنجایی که زلزله و پدیدههای مربوط به آن فرآیندهایی غیر قطعی میباشند، روش احتمالاتی نتایج قابل استنادتری را عرضه میکنند، اما بدیهی است که حجم دادهها و زمان لازم برای انجام این روش بسیار بیشتر از روش تعیینی خواهد بود.
.2 محدودههای طرح و مکان مورد بررسی
محدوده طرح، محدودهای است که برای تحلیل خطر مورد بررسی قرار میگیرد که با توجه به نوع پروژه، به صورت زیر تعیین میشود:
- پروژههای معمولی: در محدوده 100 کیلومتر
- پروژههای مهم تر: در محدوده 200 کیلومتر
- پروژههای حساس: در محدوده 300 کیلومتر
مکان مورد نظر برای تحلیل خطر، شهر بوشهر میباشد. با توجه به حجم بالای دادهها، با فرض تحلیل خطر برای پروژه های مهم، محدوده بررسی گسلها را تا شعاع 200 کیلومتر و برای بزرگیهای بیشتر از 3,5 ریشتر ارتقا میدهیم که نتایج آن در شکل 1 آمدهاست. بنا بر تحقیقات قبلی صورت گرفته، تنها دو گسل از میان گسلهای موجود در محدوده مورد بررسی، مهم و بحرانیتر بوده، فلذا در این پژوهش، دو گسل در محدوده ی شهر بوشهر را از طریق جست و جوی شعاعی در وب گاه پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله برای شعاع 200 کیلومتر مییابیم.
