بخشی از مقاله
چکیده:
در این تحقیق پتانسیل انتقال آلودگی سطحی به سفره آب زیرزمینی دشت باغملک مورد مطالعه قرار گرفته است. بدین منظور از مدل دراستیک استفاده و در نهایت نقشه نهایی آسیبپذیری آبخوان با استفاده از تکنیک همپوشانی GIS تهیه شده است. همچنین به منظور شناسایی موثرترین پارامتر مدل دراستیک برروی آسیب پذیری آبهای زیرزمینی منطقه مورد مطالعه،ضریب همبستگی بین پارامتر های مدل با استفاده از قابلیت های نرم افزار ArcGis محاسبه گردید. در مدل دراستیک هفت پارامتر هیدروژئولوژیکی موثر بر آلودگی آبهای زیرزمینی - عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی - ، بهصورت خطی با هم ترکیب شده و اندیس نهایی را که نشاندهنده میزان آسیبپذیری نهایی است، در اختیار قرار میدهد.
در منطقه مورد مطالعه برای تهیه لایههای مربوط به این پارامترها ونیز تحلیل همبستگی بین لایه هاو در نهایت تهیه نقشه نهایی آسیبپذیری از نرم افزار GIS به دلیل قابلیت های فراوان در ورود ،پردازش و خروج اطلاعات، استفاده گردید. نتایج مدل نشان میدهد که بخشهای شمالی دشت نسبت به بخشهای جنوبی در معرض آسیب پذیری بیشتری قرار دارند . همچنین تحلیل همبستگی بین پارامترهای مدل نشان می دهد که یک رابطه قوی بین پارامترهای محیط خاک و تغذیه خالص وجود دارد که احتمالا به دلیل تاثیر مستقیم لایه خاک در تهیه لایه تغذیه خالص می باشد.
مقدمه:
امروزه افزایش فاضلاب های شهری، پسابهای کشاورزی و صنعتی باعث نامناسب شدن کیفیت آبهای سطحی و زیرزمینی شده است. از طرف دیگر وقوع دورههای خشک - دورههایی با نزولات جوّی کم - باعث کاهش حجم روانابهای سطحی و تغذیه به آبخوان شده است که با تداوم بهرهبرداری از آبخوان در این دورهها باعث کاهش تراز سطح آب در آبخوان میگردد. بروز چنین مسائلی لزوم اعمال مدیریت بهینه و اقتصادی حوزه در یک محل به صورت مدیریت توأم آبهای سطحی و زیرزمینی را میرساند.در دشت باغملک بهدلیل رونق زیاد کشاورزی و استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی، احتمال آلودگی آبهای زیرزمینی زیاد میباشد. بدین ترتیب در این تحقیق برای ارزیابی پتانسیل آلودگی آب زیرزمینی در این دشت از روش دراستیک و در نرم افزارهای 1GIS استفاده میشود.
تکنولوژی GIS در ارزیابی آسیبپذیری آبهای زیرزمینی با فراهم کردن ابزارهایی برای نمره-دهی و تولید دادههای جغرافیایی و توصیفی، با محاسبه ارتباطات فضایی و توصیفی و با نمایش گرافیکی این ارتباطات و خروجیهای مدل استفاده میشود،همچنین سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - ، به دلیل توانائیهای زیاد در زمینه تحلیل و مدیریت دادههایمکانی، کاربرد زیادی در علوم آب و مخصوصاً آبهای زیرزمینی داشته و توانمندیهای آن از نظر دقت، سرعت و هزینه نسبت به روشهای دستی و سنتی بسیار برتری دارد. هدف از این پژوهش تهیه یک نقشه پهنهبندی است، که پتانسیل آسیبپذیری آبخوان باغملک را بهصورت نسبی نشان می-دهد و نیز تحلیل همبستگی بین پارامترهای مدل میباشد. این نتایج به همراه مطالعات دیگر منطقه در زمینه آسیبپذیری آب زیرزمینی میتواند نقش مهمی در مدیریت آبخوان از نظر آلودگی داشته باشد.
منطقه مورد مطالعه:
منطقه مورد مطالعه با موقعیت جغرافیایی 490 49 17 تا 490 56 11 طول شرقی و 310 30 38 تا 19 310 38 عرض شمالی، در جنوب شهرستان ایذه و در فاصله 140 کیلومتری شهرستان اهواز در استان خوزستان قرار دارد . مهمترین سازندهای موجود در این منطقه شامل سازندهای بختیاری، گچساران، آغاجاری و بخش لهبری است. مقطع زمین شناسی منطقه در شکل 1 ارائه شده است. - فاریابی، - 1385
مواد و روش ها:
DRASTIC یک مدل اندیس و همپوشانی است که توسط آلر و همکارانش در سال 1987 برای آژانس حفاظت خاک ایالات متحده طراحی شده است. این مدل برای تولید نمرات آسیب پذیری و برای نقاط مختلف با ترکیب چندین لایه موضوعی طراحی شده و برپایه مفهوم وضعیت هیدروژئولوژیکی استوار است. مدل دراستیک متشکل از هفت لایه می باشد که در زیر آورده شده است و حرف اول لاتین هر لایه به ترتیب ذکر شده در زیر نام مدل را بوجود می آورد.
به منظور ساختن لایه های مورد نیاز جهت تعیین پهنه بندی آسیب پذیری دشت باغملک در برابرانتقال آلودگی سطحی ،از داده های مختلفی مانند نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای منطقه وداده های پیزومتری استفاده شد و هفت لایه عمق تا سطح ایستابی ، - - Depth to water table تغذیه خالص - net recharge - توپوگرافی - - topography ،محیط خاک - soil media - ، محیط آبخوان - Aquifer media - ، محیط غیر اشباع - Impact of vadose zone - و هدایت هیدرولیکی آبخوان - - hydraulic Conductivity of aquifer تهیه گردید ، به این ترتیب که هر کدام از فاکتورهای دراستیک به بازه ها و یا انواع محیط های مهم تقسیم شده اند ، سپس به بازه های هر پارامتر یک نمره بین 1 تا10 اختصاص داده شده است، که مقادیر آن در جدول - 1 - نشان داده شده است.
