بخشی از مقاله
چکیده
در چند دهه اخیر علاوه بر بلایای جوی و اقلیمی متداول در دنیا مانند خشکسالی، آتشسوزی جنگلها، تندباد و غیره با پدیده جدیدی بنام گرد و غبار یا هجوم ریزگردها مواجه شدهایم . استان فارس به علت موقعیت جغرافیایی - قرارگیری در عرضهای جغرافیایی پایین - ، از مسیر رطوبتی کمتری بهره برده و نزدیکی آن به خاستگاه گرد و غبار یعنی بیابانهای عربستان و عراق باعث شده تا همواره در معرض پدیده گرد و غبار قرار داشته باشد و در بعضی از اوقات سال دچار خسارت گردد.
از این رو شناخت، زمان وقوع و فراوانی این پدیده میتواند در کاهش پیامدهای ویرانگر آن در منطقه مؤثر باشد. در این تحقیق دادههای ساعتی شامل تاریخ و ساعت دیدهبانی و وضعیت هوای حاضر ایستگاههای لار، لامرد، فسا و داراب طی دوره آماری 1995-2014 مورد بررسی قرار گرفت و پس از استخراج کدهای مربوط به وضعیت هوای حاضر که معرف پدیده گرد و غبار 06 - تا 08و 30 تا - 35 هستند با استفاده از نرم افزار اکسل، نمودارهای مورد نیاز ترسیم شد.
نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد بالاترین درصد فراوانی رخداد گرد و غبار در ساعات قبل از ظهر رخ میدهد . از نظر فراوانی ماهانه تیر ماه بالاترین درصد فراوانی را دارا است، همچنین میانگین روزهای غبار آلود در ایستگاههای لامرد 71/1 درصد، لار 69/2 درصد، داراب 58/5 درصد و فسا 49/5 درصد، روز در سال میباشد که ایستگاه لامرد بیشترین و ایستگاه فسا کمترین میانگین سالانه روزهای غبارآلود را به خود اختصاص دادهاند.
.1مقدمه
در چند دهه اخیر علاوه بر بلایای جوی و اقلیمی متداول در دنیا مانند خشکسالی، آتشسوزی جنگلها، تندباد و غیره، با پدیده جدیدی بنام گرد و غبار یا هجوم ریزگردها مواجه شدهایم. پدیده گرد و غبار یکی از رایجترین حوادث و فرایندهای اقلیمی مناطق خشک و نیمه خشک و بیابانی است؛ این پدیده فقط در مناطق منشأ رخ نمیدهد بلکه تا فواصل بسیار دورتر نیز حمل می-شود. امروزه گرد و غبار به واژهی بسیار آشنایی برای مردم ایران تبدیل شده است. مسئلهای که در ارتباط با گرد و غبار بیشتر جلب توجه میکند، این است که فراوانی رخداد این پدیده در کشور روند صعودی داشته است.
برای اثبات آن کافی است به آمار مربوط به تعداد روزهای توأم با پدیده گرد و غبار در طی دهه اخیر نگاهی بیندازیم رخداد گرد و غبار که در گذشته بیش از چندین روز در هر سال نبوده به پدیدهای عادی و ناخوشایند برای اقلیم ایران تبدیل شده است. تحلیل آماری-همدیدی توفانهای گرد و غبار استان خراسان رضوی در بازه زمانی 1993-2005 حاکی از این است که توفانهای گرد و غبار در جنوب استان خراسان رضوی پدیدهای متداول است و از شمال به جنوب بر تعداد آنها افزوده میشود
بیشترین فراوانی ماهانه پدیده گرد و غبار در کشور مربوط به ماه ژولای و کمترین آنها مربوط به ماه دسامبر است
توفان گرد و خاک در جنوبغرب ایران از طریق سامانههایی که از سمت غرب و جنوبغرب از روی سوریه، عراق و جزایر عربی عبور میکند ایجاد میشود. گاهی این توفانها به مرکز، شمالشرق و شرق کشور نیز کشیده میشود
نتیجه بررسی فراوانی پدیده گرد و غبار در استان کهگیلویه و بویراحمد طی سالهای 2002- 2012 نشان میدهد، که از سال 2007 تا 2012 یک روند افزایشی در وقوع روزهای توأم با گرد و غبار دیده میشود. ضمنآ در ایستگاههای یاسوج و سیسخت بیشترین فراوانی گرد و غبار در ماه می - اردیبهشت - به ترتیب 77 و 48 روز بوده است و در ایستگاههای دوگنبدان، دهدشت و لیکک در ماه-های خرداد به ترتیب 74، 65 و 30 روز گزارش شده است
شرایط همدیدی انتقال گرد و غبار از نواحی غربی آفریقا به شمال اسکاندیناوی بدین صورت است، ناوه تشکیل شده در سواحل آتلانتیک آفریقا سبب ایجاد جریان شدید جنوبغرب میشود که در اثر آن کمفشار ایسلند به سمت شرق - نزدیک شبه جزیره اسکاندیناوی - جا به جا شده وگرادیان شدید فشار بین کمفشار ایسلند و پرفشار جنب حاره، بادهای شدید غربی را ایجاد مینماید که با حرکت به سمت شمال و ترکیب آن با جریانهای جنوبغربی در جنوب و غرب اسکاندیناوی توانایی انتقال گرد و غبار از غرب آفریقا به نواحی شمالیتر را دارد
مطالعه توفانهای شدید گرد و خاک در آسیای مرکزی با استفاده از اطلاعات 144 ایستگاه قزاقستان، 29 ایستگاه ازبکستان و ترکمنستان طی دوره 1936-1972، شرایط ایجاد توفانهای شدید را در طول زمان 3- 12 ساعت، سرعت باد 10-14 متر بر ثانیه و دید 1000-500 متر معرفی نمودهاند و توفانهای بسیار شدید شرایطی وخیمتر مانند دید کمتر از 50 متر را دارند . - Orlovesky et al¸2013 - بنابراین هدف این تحقیق بررسی و تحلیل فراوانی، پدیده گرد و غبار در جنوب استان فارس طی دوره آماری 1995-2014 است.
.2 مواد و روشها
در این تحقیق جهت بررسی و تحلیل آماری پدیده گرد و غبار در جنوب استان فارس، ابتدا دادههای ساعتی ایستگاههای لار، لامرد، فسا و داراب برای دوره آماری 20 ساله - 1195-2014 - از اداره کل هواشناسی استان فارس دریافت گردید مشخصات این ایستگاهها در جدول 1 آمده است. پس از آن دادههای ساعتی شامل زمان و تاریخ دیدهبانی، وضعیت هوای حال و گذشته برای این دوره آماری از بین دادههای موجود گردآوری شد. از آنجا که در هنگام بروز پدیده گرد و غبار در یک ایستگاه هواشناسی برای پارامتر وضعیت هوای حاضر کدهای WW= - 06, 07, 08, 09, 30, 31, 32, 33,34, 35, 98 - گزارش میشود. در این تحقیق کدهای 06 تا 08 و 30 تا 35 مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از نرم افزار EXCEL، نمودارهای ساعتی، ماهانه و سالانه مربوط به فراوانی پدیده گرد و غبار طی دوره آماری مورد مطالعه، ترسیم شد. شکل 1 موقعیت ایستگاههای مورد مطالعه را نشان میدهد.
جدول .1 مشخصات ایستگاههای هواشناسی مورد استفاده در این مطالعه
شکل.1 موقعیت ایستگاههای مورد مطالعه
.3 یافتهها و بحث
در این تحقیق ابتدا دادههای ساعتی زمان و تاریخ دیدهبانی، وضعیت هوای حال برای دوره آماری 1995-2014 گردآوری شد و در نرمافزار EXCEL مرتب گردید. سپس نمودارهای ساعتی، ماهانه و سالانه مورد نیاز ترسیم شد وبه تحلیل آماری گرد و غبار در استان پرداخته شد.
