بخشی از مقاله
چکیده
یکی از راهکارهاي توسعه مبتنی بر حملونقل عمومی، ایجاد مجتمعهایی در شعاع حداکثر یک کیلومتري از ایستگاههاي مترو است که فضاي مناسبی جهت برآوردن اکثر نیازهاي تجاري، اداري، تفریحی مردم ایفا میکند. در این مقاله به ارزیابی اثرات ترافیکی احداث مجتمعهاي ایستگاهی - مترو - برشبکه معابرشریانی شهري با تحلیل شاخصهاي حجم ترافیک، زمان سفر، تاًخیر شبکه، تولیدCO و مصرف سوخت، پرداخته شده است. ابتدا حجم شریانهاي اطراف مجتمع توسط بررسیهاي میدانی جمعآوري شده است سپس با نرمافزار ایمسان شبیهسازي ترافیکی معابر اطراف مجتمع انجام شده است. با فرض احداث مجتمع، 5 سناریو مبنی بر تغییر در وضع موجود با افزایش درسهم استفاده از حملونقل عمومی تعریف شده است.
با استفاده از ضرایب تولید و جذب سفر اماکن تجاري و اداري و با توجه به مساحت و نوع کاربري و ضریب سرنشین هر مد، در هر سناریو سهم مدهاي مختلف محاسبه و در نهایت احجام جدید بدست آمد وداده هاي حاصل،مجدداً توسط نرم افزار ایمسان شبیهسازي شد. بر این اساس، شاخصهاي ذکر شده بر مبناي خروجی شبیه سازي هر سناریو با وضع موجود مقایسه شد و مشخص گردید که با احداث مجتمعهاي ایستگاهی، مقادیر شاخصهاي تاخیر، زمان سفر، مصرف سوخت و تولیدCO، در مقایسه با وضع موجود به ترتیب 57% ،%7، 112/9%، 133% افزایش یافته که در صورت افزایش سهم استفاده از حملونقل عمومی، این افزایش، بهبود یافته و به ترتیب به 12/6%،%2، 25%، 23% رسیده است. شاخص سرعت نیز %21/5 کاهش یافته که در صورت افزایش سهم استفاده از حملونقل عمومی این مقدار به %1 کاهش نسبت به وضع موجود رسیده است.
.1 مقدمه
امروزه مسائل مربوط به حملونقل درشهرها به یکی از چالشهاي عمده دولتها درعرصه سیاسی تبدیل شده است.دراین راستا ادغام سیاستهایی همچون ادغام برنامه هاي حملونقل باکاربري زمین، باعنوان توسعه مبتنی برحملونقل عمومی توجه بسیاري را به خود جلب کرده است که از طریق احداث مجتمع هاي ایستاهی حاصل می شود..[1] اکنون ثابت شده است که راهحل هاي پرهزینه دهههاي گذشته مانند ایجاد بزرگراهها، ساخت پلها و تعریض خیابانها براي دستیابی به سامانه حملونقل کارآمد نمی توانند پاسخ مثبت دهند و باید به راهحل هاي نوینی ازجمله ایجاد جاذبه و ترغیب مردم در استفاده از حملونقل عمومی پرداخت [2].
یک مجتمع ایستگاهی متشکل از پروژههاي چندمنظوره جهت ساخت مجتمعهاي تجاري، اداري و مسکونی می باشدو در کنار ایستگاههاي حملونقل همگانی - با هسته تجاري - ، که سرمایهگذاري در بخش حملونقل عمومی - مترو و قطار سبک شهري - را افزایش داده و بنابراین توسعه بر اساس حملونقل همگانی روشی براي متمرکزکردن جمعیت در کنار ایستگاههاي حملونقل عمومی و کاهشوابستگی آنها به وسیله نقلیه شخصی است.[3]
آمار جهانی نشان میدهد در دهههاي اخیر، روند رو به گسترشی از سکونت جمعیت در نواحی شهري در حال جریان است. رشد انواع کاربريها در محدوده پیرامون و حوزه نفوذ ایستگاهها منجربه افزایش جمعیت شده است.[4] هدف این تحقیق، ارزیابی اثرات ترافیکی احداث مجتمعهاي ایستگاهی - مترو - برشبکه معابرشریانی شهري و بررسی شاخص هاي ترافیکی ناشی از آن از جمله متغیرهاي تاخیر، زمان سفر، سرعت، مصرف سوخت، تولید CO، و همچنین بررسی تأثیر برکاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت می باشد.
.2 مروري برپیشینه تحقیق
در تحقیق انجام شده توسط زیارتی و صالحی در سال 1395، با بررسی اقتصاد زیرساختهاي حملونقل شهري به این نتیجه رسیدند که احداث خط مترو و استفاده از سیستم هوشمند حملونقل شهري به عنوان گزینههاي احتمالی تعامل با مشکلات ترافیکی قابل طرح است. و ایجاد خطوط مترو کمترین آلودگی را ایجاد میکند و با توجه به شرایط ویژهاي که شهر تهران در این زمینه سالیان درازي است که با آن رو بهرو است می تواند راهگشا باشد. این محققین براي تعیین هزینههاي احداث مجتمعهاي ایستگاهی با روش مدلهاي تعیین حجم و با استفاده از رابطه 1و مقایسه اثرات استفاده از شیوههاي حملونقل براي تهران ودستیابی به بهترین الگوي مناسب حملونقلی براي تهران که برپایه مترو شکل می گیرد وگزینه کاهش آلودگی هاست پرداختند. [5]
رابطه - - 1
که در آن Q حجم وسایل نقلیه درساعت da,b - veh/h - ، مسافت - مایل - ،C ظرفیت معبر VOT - veh/h - ارزش زمانی، a سن وسایل نقلیه - سال - و Vسرعت متوسط - متر در ساعت - میباشد. این رابطه در شرایطی استفاده میشود که میزان جریان وسایل نقلیه هنوز به مرز ظرفیت معبر نرسیده باشد. در شرایطی که جریان مساوي یا بیشتر از ظرفیت باشد از رابطه 2 استفاده میشود. هزینههاي آلودگی ناشی از جابجایی خودروها از رابطه 2 تعیین میشوند.
رابطه - - 2
که در آن TCai دراین معادله نشان دهنده هزینه ناشی از آلودگی میباشد. در ضمن براي تعیین مقدار F از رابطه 3 استفاده می شود:
رابطه - - 3
که در آن F میزان سوخت - گالن در واحد مایل - و Vسرعت متوسط - متر در ساعت - میباشد .[5] از تجارب موفق دنیا در احداث مجتمع ایستگاهی می توان مجتمع ایستگاهی کولون، هنگ کنگ، مجتمع مترو استکهلم سوئد، کیوتوژاپن،سئول، مجتمعهاي ایستگاهی مترو لندن - ایستگاههاي براودگیت، کانن، باند، آنجل، گلاستر، همراسمیت، داکلند، المپیایورك، کینگرگراس - نام برد. در آمریکا اولین مراکز خرید مدرن در دههي 1920 ساخته شد که به تدریج تبدیل به الگوهاي رشد اقتصادي در آمریکا شد. از میان تجارب ذکر شده تجربه منطقه کولون به دلیل پررنگ بودن قیمت زمین همانند تهران، یکی از بهترین موارد شناخته شده خارجی است .[10]
همچنین در تحقیق دیگري که توسط بکی و لوو در سال 2010 با بررسی ومطالعه تطبیقی توسعه حملونقل عمومی ریل پایه در نیویورك آمریکا و هنگ کنگ انجام شد به این نتیجه رسیده اند که استفاده از توسعه حملونقل عمومی - TOD - در کاهش وابستگی به خودرو و بهبود آن موثر بوده است. یافتههاي تحقیق نشان داده است که استفاده از خطوط ریلی بیشتر، در مکانهایی که تقاضا براي استفاده روزانه از ایستگاههاي راهآهن براي جابجایی وجود دارد کاربرد وکارائی بیشتري خواهد داشت.[10]
در تحقیق شاي و همکارن درسال 2015 با بررسی ویژگیهاي زمانی و مکانیزمهاي داینامیک توسعه مراکز خرید در شانگهاي چین به عنوان یکی ازموفقترین شهرهاي اقتصادي جهان،به این نتیجه رسیدند که توسعه و تکامل مراکز خرید در آن است که باعث افزایش روند توسعه املاك و مستغلات تجاري در چین شده است. بنابرین بر اساس نظریه اقتصاد تراکمی اندازهگیري و تحلیل گرانش فضایی و توسعه ویژگیهاي تراکم و ساختار سلسله مراتبی مراکز خرید شانگهاي، توسعه مراکز تجاري روشی دینامیک جهت توسعه شهري و الگوهاي مرتبط با آن است. این محققین به محاسبه جاذبه فضایی مراکز تجاري در سطح شهر پرداخته اند و قصد تشریح تغییرات مراکز تجاري را از طریق مسیرهاي حرکت ونیز مدل فضایی دسترسی به آنها را دارند. براي این منظور آنها از مدل رگرسیونی طبق رابطه 4 استفاده کرده اند:
رابطه - - 4
در فرمول فوق - - Xi,Yi بیانگر ویژگیها وموقعیت مراکز تجاري در منطقه i، بیانگرجاذبه مراکز خرید و N نیز بیانگر تعداد مراکز خرید در سطح منطقه می باشد.[11] و در نهایت در تحقیق عبداالله ومازلان در سال 2016 با بررسی مشخصات و ویژگی هاي کیفی زندگی ناشی از توسعه حملونقل عمومی محور دربندر پریماسوري کولالامپور به این نتیجه رسیدند که گسترش مراکز توسعه شهري براساس توسعه حملونقل عمومی و در اطراف مجتمعهاي ایستگاهی وتجاري یکی از ضروریات مدبرانه متناسب با افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودروهاي شخصی و استفاده بیش از حد از انرژيهاي فسیلی وشکل گیري تبعات مختلف بعدي ناشی از مسائلی همچون تغییر اقلیم در منطقه خواهد بود. نتایج نشان داده است که اکثریت شهروندان این منطقه براي افزایش تراکم در کاربريها وبه تبع آن به شرط افزایش فضاهاي باز وعمومی در کنار دسترسی مناسب به این مراکز تجاري موافق هستند .
