بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به گستردگی شبکه جاده ای در مقایسه با محدودیت های دسترسی به سایر روش های جابجایی در کشور، این بخش سهم عمده ای از جابجایی بار و کالا را به خود اختصاص داده است. در این بین جهت انتقال بارهایی با ابعاد غیرمعمول که تحت عنوان بارهای ترافیکی شناخته می شوند، باید تدابیر ویژه ای صورت پذیرد. حمل و نقل جاده ای نگله های سنگین با ابعاد و اوزان غیر متعارف، برای کلیه کشورها به ویژه کشورهای رو به توسعه بسیار حائز اهمیت است، چراکه توسعه صنایع گوناگون سنگین و نیمه سنگین در نقاط مختلف کشور و نیاز آن ها برای ایجاد زیر ساخت های مناسب، تقاضای این گونه صنایع را برای استفاده از شبکه جاده ای، روز به روز افزایش داده است.
لذا هر کشوری برای توسعه قطب های صنعتی و تولیدی خود نیاز به قطعات و تجهیزات سنگین دارد که ابعاد و وزن آنها در اندازه حمل و نقل جاده ای عادی و روزمره نیست. حمل و نقل قطعات صنعتی سنگین و غیر استاندارد مانند مخزن، ترانس برق، رآکتور، قطعات نیروگاه های برق و پالایشگاه ها، علاوه بر اینکه بخش مهمی از برنامه ریزی هر پروژه عمرانی را به خود اختصاص می دهند، یکی از دغدغه های اصلی راهسازان و راهداران در جابجایی آنها نیز به شمار می روند.
مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که با توجه به اینکه 65 درصد بارهای ترافیکی دارای ارتفاع بیش از5,60 متر و 20 درصد این بارها دارای وزن بیشتر از 400 تن هستند، باید در طراحی تقاطع های غیرهمسطح جاده ای و شهری، اهمیت این بارها در نظر گرفته شود و تمهیدات لازم صورت پذیرد. در این پژوهش علاوه بر بیان ویژگی های بارهای غیرمتعارف و ترافیکی، به بررسی زیرساخت های جابجایی بارهای ترافیکی در شبکه ترانزیتی و تقاطع های غیرهمسطح شهری و برون شهری، تحلیل وضعیت کنونی و مشکلات موجود در کشور، پرداخته شده است.
مقدمه
توسعه صنایع گوناگون سنگین و نیمه سنگین در نقاط مختلف کشور و نیاز آن ها برای ایجاد زیر ساخت های مناسب، تقاضای این گونه صنایع را برای استفاده از شبکه جاده ای، رو به روز افزایش داده است - شیخی، . - 12 :1393 حمل و نقل اصولا به یکی از روش های حمل و نقل زمینی - اعم از جاده ای، ریلی و لوله ای - ، حمل و نقل آبی - دریایی - ، حمل و نقل هوایی یا حمل و نقل ترکیبی انجام می شود. با توجه به در دسترس بودن، ارزانی و انعطاف پذیری حمل و نقل جاده ای، این روش حمل و نقل یکی از متداول ترین روش های جابجایی بار و کالا در سراسر دنیاست - سالاری، . - 18 :1390 براساس آمار و اطلاعات موجود سهم ارزش افزوده بخش حمل و نقل از کل کشور رقم قابل توجهی بوده و طی 10 سال گذشته نیز روند رو به رشدی داشته است.
در این میان سهم ارزش افزوده زیربخش حمل و نقل جاده ای بیش از سایر زیربخش ها بوده و همواره بیش از 90 درصد ارزش افزوده بخش حمل و نقل مربوط به حمل و نقل جاده ای بوده است. با توجه به اینکه در کشور ما سهم بالایی از سرمایه ثابت ناخالص به سرمایه گذاری در بخش حمل و نقل معطوف گشته است، لذا بعید به نظر می رسد که معضلات مربوط به این بخش به مسائل مالی منحصر گردد.
بلکه باید در جست وجوی رفع عوامل و مشکلاتی نظیر مسئله تقاضا، ناهماهنگی طرح های حمل ونقلی با طرح های تولیدی و کارآیی نامطلوب سرمایه و غیره بود - عادلی، . - 15 :1392 زیرا هنوز هم با وجود تدوین مقررات ویژه، ناهماهنگی های زیادی برای عبور محمولات فوق سنگین وجود دارد. سهم عبور کالا از طریق جاده در سال های 92 و سه ماهه اول سال 93 در شکل 1 نشان داده شده است. شکل -1 سهم عبور کالا توسط راه آهن و جاده طی سال 92 و 6 ماهه اول 93 در این مقاله با توجه به اهمیت صنعت حمل ونقل سنگین، علاوه بر بیان ویژگی های بارهای ترافیکی به بررسی مشکلات موجود در تقاطع های غیر همسطح، ایجاد و تخریب کنارگذرها و مشکلات فعلی شرکت های حمل و نقل سنگین در کشور پرداخته شده است.
پیشینه تحقیق
مقررات وزن، ابعاد و ترکیب مجاز وسایل نقلیه باری با تردد اولین کامیون در جاده های امریکا تدوین و در سال 1913 نیز اولین قانون محدودیت طول وسایل نقلیه باری به مرحله اجرا گذاشته شد. با توسعه صنعت حمل و نقل کالا، آسیب های جاده ای ناشی از آمد و شد وسایل نقلیه بزرگ نیز آغاز شد . به همین دلیل از دهه 1920 برای پیشگیری از خرابی آسفالت و پل ها، آمار آمد و شد وسایل نقلیه بزرگ و ابعاد و وزن مجاز آنها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در سال 1929 اکثر ایالت های امریکا، ابعاد و وزن وسایل نقلیه باری را محدود کردند.
مقررات مربوط به ابعاد و وزن وسایل نقلیه حامل بار از این تاریخ نه فقط در امریکا بلکه در اکثر کشورهای اروپایی نیز با هدف واپایش وزن محوری و وزن ناخالص کل، برقرار شد - شیخی، . - 23 :1393 مرور تاریخچه مقررات حمل و نقل و ایمنی بار در راه های کشورها، نشان از تغییر مکرر قانون آمد و شد وسایل نقلیه باری سنگین دارد. این تغییرات در نتیجه تحولات پی در پی فناوری و ایمن سازی جاده ها و وسایل نقلیه باری سنگین ایجاد شده است. قوانین آمد و شد وسایل نقلیه باری در کشورهای اروپایی و ایران برداشت از قوانین آشتو امریکا است ولی با توجه مشخصات فنی راه ها، بسیاری از کشورهای اروپایی این قوانین را تعدیل کرده اند
- عادلی، . - 15 :1392 بعضی از کشورها با توجه به طبقه بندی و استحکام جاده ها، در مورد وزن و همین طور عرض و ارتفاع مجاز، مقررات داخلی جداگانه ای دارند. برای مثال، با وجود تشکیل اتحادیه اروپا کشورهای عضو آن، همچنان برای عبور بارهای بزرگ از خاک یکدیگر با مشکلاتی مواجه هستند و هنوز نتوانسته اند مقررات یکسانی را برای عبور این نوع محمولات تدوین و اجرا کنند. با این وجود بسیاری از کشورها تمهیدات ویژه ای را در این زمینه در نظر گرفته اند. وزارت یا سازمان های حمل و نقل کشورها وظیفه دارند اثرات اقتصادی فشردگی تردد ناشی از حمل و نقل جاده ای نگله های سنگین را مورد توجه قرار دهند. برای رسیدن به اهداف مورد نظر در این صنعت، باید همواره ارتباط علمی و دقیق بین متولیان صنعت حمل و نقل کشور، وزارت خانه ها و سازمان های مربوطه با انجمن های بوژی داران و شرکت های حمل و نقل سنگین برقرار باشد.
دگرگونی مقررات حمل و نقل جاده ای در ایران
اجلاس بین المللی ژنو در سال 1949 میلادی مقرراتی را در مورد وزن و ابعاد مجاز وسایل نقلیه موتوری به تصویب رساند. این مصوبه برای کلیه کشور های عضو از جمله ایران ارسال شد. مصوبات اجلاس، ابعاد و تجهیزات مجاز وسایل نقلیه موتوری را بیشتر مورد توجه قرار داده بود و مقررات مربوط به وزن مجاز وسایل نقلیه موتوری را به کشور های متعهد واگذار کرد تا بر اساس استانداردهای راهسازی خود، مقادیر مجاز آن را تعیین کنند. در سال 1336 اولین پیشنهاد وزارت راه در مورد واپایش تناژ و ابعاد وسایل نقلیه باری در هیأت وزیران وقت به تصویب رسید.
در این سال حدود 25 هزار دستگاه کامیون در چرخه حمل و نقل جاده ای ایران فعالیت می کرد. اساس مقررات جاده ای وزارت راه را مصوبات سال 1949 میلادی اجالس ژنو تشکیل می داد. در سال 1968 میلادی اجلاس مربوط به عبور و مرور وسایل نقلیه موتوری در وین پایتخت کشور اتریش برگزار شد و نتیجه آن با عنوان علایم عبور و مرور در راهها و عبور و مرور وسایل نقلیه موتوری به کشور های متعهد ابلاغ شد - عادلی، . - 16 :1392
انواع روش های تقسیم بندی بار و جایگاه مقررات ابعاد و اوزان بارها از نظر شکل ظاهری و ماهیت به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:
· از نظر جنس بار
· از نظر شکل هندسی بار
· از لحاظ خطرناک بودن ماهیت بار
· از نظر ابعاد و وزن - بارهای ترافیکی - - سالاری، . - 21 :1390
هر یک از وسایل نقلیه برای عبور و مرور در راه های کشور ملزم به رعایت ضوابطی از نظر ابعاد و اوزان هستند که بر اساس آن حق تردد در راه ها را دارند. این ضوابط بر مبنای ایمنی تردد استوار است و شامل دو اصل است. اول مشخصات فنی وسایل نقلیه و دوم مشخصات ساخت راه ها و ابنیه فنی.
ویژگی های بارهای ترافیکی
تردد وسایل نقلیهای که ابعاد و اوزان آنها، بدون بار، یا پس از بارگیری محموله، دستکم، از یکی از ابعاد یا اوزان زیر، تجاوز نماید، مشمول مقررات دستورالعمل جابجایی محموله ترافیکی در راه های کشور بوده و برای تردد آنها، باید پروانهی عبور صادر شود. اینگونه وسایل نقلیه، در این دستورالعمل، وسایل نقلیهی ترافیکی؛ محمولهی آنها، محمولهی ترافیکی، و شرکتهایی که با داشتن مجوزهای لازم، مبادرت به حملونقل اینگونه محموله مینمایند، شرکتهای حملونقل ترافیکی، نامیده می شوند.
1 عرض: 2,60 متر - دو متر شصت سانتیمتر -
